18 декабрьыште Татарстан Республик Кукмара районысо Уял ялысе школышто марий фольклор коллектив-влаклан «Марий сем» фестиваль-конкурс эртаралте.
Тушко В.М.Васильев лӱмеш Йылмым, литературым да историйым научнын шымлыше марий институт гыч вуйлатышын алмаштышыже – учёный секретарь Мария Пенькова, марий йылмызе, филологий шанче кандидат, Марий Эл шанчын сулло пашаеҥже Олег Сергеев, йылме пӧлкан шанче пашаеҥже Марина Ипакова дене пырля мыламат пырля миен толаш пиал шыргыжале.
Корныш тарванымеке, ныл шагат гыч палемдыме верыш миен шуна. Школ кудывечым сайын эрыктыме, лум курчак-влак торашке волгалтыныт.
Кӧргыш пурымеке, школ вуйлатыше Алмаз Файзрахманов дене сылне вургеман ӱдыр-влакын, марла, рушла, татарла поро мутым ойлен, кинде-шинчал дене вашлиймышт кумылым вӱчкыш. Икшыве-шамычын кидпашам ыштен, тӱр нерген радамын каласкалымышт кугешнымашым лукто.
Школым ончен савырныме годым историй да краеведений тоштерыштат лийме шуко жаплан шарнаш кодеш. Тунемше-влак школын эртен толмо корныжым веле огыл, шочмо кундемышт да талантан еҥышт-влак нергенат сайын палат.
Марий йылме кабинетыште туныктышо Ирина Вячеславовна Родыгинан вуйлатымыж почеш йоча-влак дене пырля шопке пупашкар гыч аралтыш курчакым ышташат кумылын шична. Парт кокласе пагытым шарналташ моткоч оҥай ыле.
Уял школын тунемшыже-влакын кидмастар улмыштым ярмиҥгаш чумырымо пашаштым ончен лекмекат палдырныш. А туштыжо йоча-влакын изи кизашт дене ыштыме могай гына арвер ышт перне!? Ончен куанет! Шижалтеш, ты кундемыште кугезе йӱлам арален кодаш чыла йӧным кучылтыт.
Кечывал лишан гармоньын сылне семже актовый залыш изижымат-кугужымат рӱж чумырыш. «Букет» муро почеш ӱдыр-влакын мурен-куштымашышт пайремым почо. Татарстаныште Йылме да калыкын икоян улмо идалыклан пӧлеклалтше «Марий сем» фестивальым почмаште школ вуйлатыше Алмаз Файзрахманов, Кукмара районысо образований управлений вуйлатышын алмаштышыже Миляуша Бакланова, Калык-влакын келшымаш пӧртыштым вуйлатыше Гульнара Гареева, Уял ял шотан илем администраций вуйлатыше Риналь Гиниятов да тыгак МарНИИЯЛИ-н пашаеҥышт Олег Сергеев ден Мария Пенькова саламлыме шомакым ойленыт.
– Кукмара районышто лач мемнан школ гына марийлан шотлалтеш. Тыште марий да татар икшыве-влак ава шӧр дене пурышо йылмыштым шочмо йылме семын тунемыт. Школна «Кна вел» ансамбльже дене кугешна. Ты коллективлан кӧра 36 ий наре мемнан икшывына-влак марий калыкын тӱвыраж ден фольклоржым шымлат, тунемыт. Ансамбльнан мастарлыкшым кӱкшын аклен, тӱрлӧ районыш, олаш веле огыл, вес элышкат ӱжыт да эреак нуно сеҥымаш дене пӧртылыт. Икшывына-шамычым марий шӱлышеш куштымыжлан коллектив вуйлатыше Леонид Александрович Искаковлан моткоч кугу таум каласена, – школын илышыже нерген кӱчыкын палдарыш Алмаз Вакифович да Шочмо йылмылан пӧлеклалтше идалыкыште шуктымо пашашт нерген мутым шуйыш. – Идалык мучко моткоч шуко мероприятийым эртарыме. Школ коллективын келшен, тыршен пашам ыштымыжлан кӧра ме 500 тӱжем теҥгеаш грантым сеҥен налынна. Тудын полшымыж дене ме мастер-классым, театрализоватлыме представленийым, шинчымаш касым эртаренна да ятыр проектым илышыш шыҥдаренна. Идалыкым иктешлыме семын тиде фестиваль-конкурсым эртарена.
Пайремыште Татарстан, Марий Эл, Удмурт республикла да Киров область гыч йоча усталык коллектив-влак ушненыт. Сценыште верысе школ пеленысе «Кна вел», «Чолгалык», «Пеледыш», «Шӱшпык», «Шонанпыл» ансамбль-влак мастарлыкым сценыште ончыктышт, а молышт видеозаписьым колтеныт.
Йоча фольклор ансамбль-влак калык куштымашым палымышт, мурен, тӱрлӧ семӱзгар дене шоктен моштымыштым да артист койышан улмыштым ончыктеныт. Поснак «Нӧнчык патыр» да «Ший пӱан Ший Пампалче» йомакла гыч ужашым модын ончыктымышт дене кумылым нальыч, тунемше-влак рольыштымат устан модыч, сценыштат шкеныштым моштен кучышт. Ну, чот кертыч вет! Изи артист-влак залыште шинчыше-влакым сайынак воштылтышт, шонаш таратышт. Мо оҥайже, руш, татар йоча-влакат марий йомакыште модыныт да марла мутланеныт, муреныт.
– Йомакыштат модаш, мураш-кушташат мылам моткоч келша. Гармонь сем почеш тавалтен колтымеке, марий улмем эшеат шижам… Кугу лиймеке, механик лияш шонем, – мане 5-ше классыште тунемше Максим да классышкыже куржын кайыш.
Сылне марий вургем дене сценыш лекше йоча-влакым кажне гана куанен вашлийым. Муралтен колтат ма кушталтат але семӱзгарым шокталтат – чонышто куан тул чӱкталтын да тыгодымак кугезе тукымнан поянлыкшым Татарстан Республикысе школыштат арален коден моштымыштлан моткоч йывыртенам.
Тидын нергенак МарНИИЯЛИ-н пашаеҥже-влак денат корно мучко, куан кумыл дене мутланен, мӧҥгӧ пӧртылынна.
Сеҥыше-влакым тыгай номинацийлаште палемденыт:
«Муро»
I степенян лауреат – Регина Курочкина (Киров область Уржум ола);
– «Пеледыш» усталык коллектив (Татарстан, Кукмара район Уял школ);
II степенян лауреат – Кристина Краснова (Марий Эл, Морко район Коркатово лицей);
«Калык семӱзгарым шоктымаш»
I степенян лауреат – Юлиан Федоров (Татарстан, Балтаси район Улисъял школ-йочасад);
– «Шӱшпык» усталык коллектив (Татарстан, Кукмара район Уял школ);
II степенян лауреат – «Ложкари» ансакмбль (Татарстан, Мензилинск район Калтак школ);
«Калык куштымаш»
I степенян лауреат – «Кна вел» фольклор ансамльын изирак ден кыдалаш группышт (Татарстан, Кукмара район Уял школ);
II степенян лауреат – «Кечыйол» ансамбль (Татарстан, Балтач район Улисъял школ-йочасад);
– «Шонанпыл» ансамбль (Киров область, Кугу Кетек школ);
III степенян лауреат – (Татарстан, Мамадыш район Большешинский школ)
– «Шонанпыл» ансамбль (Киров область Малмыж район Кугу Кетек школ);
«Театрализоватлыме представлений»
I степенян лауреат – «Чолгалык» усталык коллектив (Татарстан, Кукмара район Уял школ);
– «Шонанпыл» (Татарстан, Кукмара район Уял школ)
II степенян лауреат – Татарстан Мамадыш районысо Курыкъял школын коллективше
III степенян лауреат – Татарстанысе Менделеевск район Элнет кыдалаш школын коллективше.
Алевтина Байкова
Авторын фотожо.
