КУЛЬТУР ДА ИСКУССТВО СЫМЫКТЫШ ТЕАТР

Тӱвыра аланыште паша эреак шолеш

Вич ий жапыште тӱвыра аланыште ятыр сай вашталтыш лийын, у тӱсым налше учреждений-влакат пашам ыштат, тӱрлӧ проект илышыш шыҥдаралтеш. «Культур» нацпроект полшымо денат шуко шонымашке шуын кертме. Нине да моло нерген кумданрак Тӱвыра, савыктыш да калык паша шотышто министр Константин Иванов дене мутланышна.

Константин Анатольевич, чынжымак, республикыштына тӱвыра аланыште шагал огыл паша ышталтын.

– 2018-2019 ийлаште Республикнан 100 ияш лӱмгечыж вашеш моткоч шуко паша ышталтын. Ик эн ончыч марий калыкнан йӧратыме Шкетан лӱмеш национальный драме театржым олмыктымым палемдыман. Тыгаяк паша Чавайн лӱмеш национальный книгагудышто, Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледжын Кугу концерт залыштыже, Евсеев лӱмеш национальный тоштерыште, Козьмодемьянск оласе библиотекыште, Волжск олаште краеведений тоштерыште шукталтын. Шереметьев замкыштат 2018-2020 ийлаште ачалыме паша каен шоген.

Ныл чапле коллективым: Чумыр марий йоча хорым, Чумыр йоча духовой оркестрым, Чумыр йоча симфонический оркестрым, Чумыр йоча калык семӱзгар оркестрым – чумыренна. Кажне коллектившат кугу сценыште мастарлыкым ончыктен, нуным калык шокшо кидсовыш дене вашлийын.

Республикыштына театр коллектив-влаклан тӱрлӧ фестиваль эртаралтын:   «Майатул», «Мост дружбы», «Театральный Йошкар-Ола», Кеҥеж тургым», чапланыше руш балерине Галина Уланова лӱмеш, Российысе самырык театр-влаклан эртаралтше да молат. 2021 ийыште Андрей Эшпай лӱмеш икымше гана опер искусство фестивалят сай шарнымашым коден.

Вич ий жапыште ятыр тоштер кумдык почылтын: 2017 ийыште «Благовещене башне» тӱвыра да выставке рӱдер, Йоча тоштер-рӱдер. Историй да археологий тоштер, тыгак купеч Наумовын пӧртыштыжӧ Марий йомак тоштер.

2017 ийыште Чавайн лӱмеш национальный книгагудын 140 ияш лӱмгечыжлан Лудмо рӱдер ден Сергей Чавайнын сылнымут кабинетшым почынна. 2018 ийыште купеч Наумовын пӧртыштыжӧ Ремесло пӧрт пашам ышташ тӱҥалын.

Морко районысо Унчо села тӱнямбал кӱкшытан конкурсышто «Финн-угор тӱнян тӱвыра рӱдыверже» лӱм дене палемдалтын. 2019 ий мучко тушто моткоч шуко мероприятий эртаралте, уна-шамычат ятыр регион гыч лийыныт.

2018 ийыште Федераций Советыште Марий Элын кечыже-влакат оҥайын эртаралтын.

«Марий Элын поликультурный картше» проектат шкешотан ыле. 2019 ий февраль гыч 2020 ий сентябрь марте Благовещене башньыште республикысе чыла район шке ойыртемже дене палдарен.

Козьмодеьянск оласе Григорьев лӱмеш художественно-исторический тоштер 100 ияш лӱмгечыжым пайремлен.

Санкт-Петербургысо тӱвыра форумышто Кугыжаныш руш тоштер дене кылым кучаш тӱҥалме нерген ойпидышыш кидпалым пыштыме. Тиддеч вара Национальный художественный галерейыште кум выставке – «Из века в век. Сокровища Русского музея», «Красный цвет в искусстве», «Женщина в русском искусстве XVIII–XX вв.» Руш тоштерын экспозицийже дене палдарен.

2019 ий июньышто Национальный президент школышто икымше гана талантан икшыве-влакым усталык мастерскойыш чумыренна.

Тиде ийыштак профессиональный балет школ 20 ияш лӱмгечыжым палемден.

Икымше  гана «Тӱвыраште у» кугу форум эрташ тӱҥалын.

Шкетан лӱмеш Марий национальный драме театр 100 ияш лӱмгечыж дене кылдалтше ятыр мероприятий дене калыкым куандарен.

«Марий мланде – Российын моторлыкшо» презентаций альбомым савыктен луктынна.

Курчак театрыште «Йӱд орол» спектакльлан сценым сайын келыштарымылан сӱретче Сергей Таныгин «Шӧрньӧ маске» премий дене палемдалтын. Але марте тыгай премийым респбликыштына иктат налын огыл ыле.

«100 лет истории Марий Эл» в образах акктуального искусства» этнофутуристический пленэр Российын тӱрлӧ кундемже гыч сӱретче-влакым ик верыш чумырен. Нуно республикнан рӱдолаштыже веле огыл,  Шернур, Курыкмарий районлашкат лектын коштыныт.

Марий калыкын XI-ше погынжым эртарышна. Калыкнан историйже да тӱвыраже нерген кум фильмым войзымо.

Поэзий, прозо да драматургий дене 10 антологийым савыктен лукмо, чылаже 16 тӱжем экзеплярыш шуэш. Тушко Российысе калык-влакын марлаш кусарыме произведенийыштым да марий классик-влакын рушлаш кусарыме сылнымутышт пурталтыныт.

Москошто, Россий Федерацийын Федеральный Собранийжын Федераций Советыштыже, «Марий калыкын автономийжылан 100 ий» фотовыставке лийын.

Чапланыше руш балерине Галина Уланова лӱмеш эртаралтше XIX фестиваль жапыште икымше гана «Балет искусствым вияҥдымаште Марий Элын тӱвыра традицийже» научно-методический симпозиум эртен.

2021 ий 28 сентябрьыште Йошкар-Олаште изосымыктыш тоштер пелен руш тоштерын тӱвыра-выставке рӱдержым почынна. А вес кечынже «Император Петр Великийын Российысе тумерже» акцийыш ушненна.

Ӱмаште вич вере – Чавайн лӱмеш национальный книгагудышто, Козьмодемьянск ден Волжск олалаште, У Торял ден Звенигово районлаште – грамотность рӱдерым почынна.

Кундемыштына «Культур» нацпроект почеш ятыр тӱвыра учрежденийым уэмдыме, сымыктыш школлаш семӱзгар-влакымат налаш йӧн лийын.

– 2019 ийыште проект почеш Курыкмарий районысо Виловат, Марий Турек районысо Кугу Карлыган, Морко районысо Кужер, Шернур районысо Лажъял да Юрино районысо Йӱркына культур пӧрт-влакым уэмден ачалыме. Тыгак Козьмодемьянск олаште Яков Эшпай лӱмеш калык тӱвыра рӱдерыште виртуал концерт залым почынна. Пытартышыжлан 5 миллионат пеле утла теҥге каен. А 2020 ийыште Оршанке районысо Кугунур тӱвыра пӧрт нацпроект полшымо дене у тӱсым налын. Тудын деч аныклен кодымо шийвундо дене Марково ялысе тӱвыра пӧртымат уэмдаш йӧн лектын.

У Торъял районысо рӱдӧ библиотекым модельный манме книгагудыш савырыме. Тидлан 10 миллион теҥге окса ойыралтын.

У семӱзгар, тунемме материал да оборудований дене Волжск оласе ден Микрӓкысе Куприянов лӱмеш йоча музыкальный школ-влак, тыгак Параньга сымыктыш школ ден Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледж пойдаралтыныт. Чылаже 17 миллион утла теҥге кучылталтын.

– А 2021 ийыште ты паша эшеат воранен каен…

– Яков Эшпай лӱмеш Марий кугыжаныш филармонийым чоҥымо пашам мучашлымеке, августышто пайремлын почна. Тиде искусство тӱняште кугу событийлан шотлалтеш, вет филармонийын ындыжым шке сценыже уло. Чапле оралтым нӧлтен шогалташ 376,268 миллион теҥге каен.

Советский районысо Вечын, Шернур районысо Марисола, Волжский районысо Сотнур тӱвыра пӧрт-влаккым пужен ыштеныт, тыгак Кужэҥер, Морко, Советский посёлкыласе ден Макарова лӱмеш искусство школ-влакым уэмден ачаленыт.

Волжский, Килемар, Кужэҥер, Медведево, Оршанке, Параньга, Советский район-шамычлан вер гыч куснылшо шуко функциян тӱвыра рӱдерым (автоклубым) налме, тыгак Звенигово, Медведево, Морко районлаште да Йошкар-Олаште 25 №-ан библиотекыште модельный книгагудым почмо. Сапаев лӱмеш опер да балет академический театрыште виртуал концерт залым почмат чапле мероприятийым онлайн йӧн дене эртараш йӧным пуа.

– Теният «Культур» нацпроект почеш ачалыме, олмыктымо паша ышталтеш.

– 2022 ийыште У Торъял районысо Чӱксола, Медведево районысо Руш Кукмор тӱвыра пӧрт-влак, Козьмодемьянск искусство школ у тӱсым налшаш улыт. Оршанке ден Советский районлаште модельный книгагудо пашам ышташ тӱҥалшаш.

Курыкмарий, Звенигово, Марий Турек, Морко, У Торъял, Шернур районлаш  автоклубым намиен шуктышаш улына.

У семӱзгар, тунемме материал да оборудований дене Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледжын Национальный гимназийже, Марий Турек  ден Медведево районысо Юбилейный посёлкысо, тыгак Йошкар-Оласе 2-шо №-ан йоча сымыктыш школ-влак пойдаралтыт. Волжск олаште «Звездный» тӱвыра да каныме рӱдерыште виртуал концерт зал лийшаш. Тидлан 2,5  миллион теҥгем ойырымо.

Константин Анатольевич, чынжымак моткоч шуко паша ышталтын. нуным шуктымаште эн тӱҥжылан мом шотледа?

– Команде дене пашам ыштымаш. Культур аланыште чынжымак вуйлатыше пашам ушан-шотан, шонен моштышо еҥ-влак шуктат. Кажныже икте-весылан полшен, ваш-ваш эҥертен шонымашке шуаш да Россий кумдыкышто Марий Элнан чапшым кӱшкӧ нӧлташ тырша.

Алевтина БАЙКОВА

Фотом министерствын пресс-службыж гыч налме.

 

 

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий