11 августышто Россий Федерацийын президентше Владимир Путин ден Марий Элым вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо Юрий Зайцев республикым вияҥдыме тӱҥ йодыш-влакым онченыт.
Ю.Зайцев элнан президентшылан регионын ситуацийышкыже пурымыжо да шуко йодышым шке контрольышкыжо налме нерген ойлен.
Социально-экономически вияҥме нерген ойлаш гын, Юрий Зайцев пашаште икмыняр кӱлешан направленийым каласен, тиде – туризмым, тазалык аралтыш ден IT аланлам вияҥдымаш. Регионым вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо поснак чоҥештен кӱзымӧ да шичме полосам модернизироватлаш, Шереметевмытын замокыштым реставрироватлаш, Перинатальный рӱдерын акушерско-физиологический корпусшым олмыкташ кӱлмым палемден.
Владимир Путин республикыште экологий, вӱдын качествыже, аварийный илыме вер дене кылдалтше кӱлешан йодыш-шамычлан тӱткышым ойырен да тыгодымак вияҥме сай базе семын эҥерташ лийме пого ден арвер-влакын улмыштымат палемден.
«Тендан дене чоҥымо сектор, ялозанлык сай шырым дене вияҥыт. Пеш сай инвестиций-шамыч улыт, эн ончычак чапле урлык вольыкым ончымо паша да чыла, мо пырче дене кылдалтын, кӱлешан йогынышто улыт. Тидлан ме ялозанлыкыште поснак кугу тӱткышым ойырышаш улына. Ончыкыжымат вияҥашлан пеш чапле да кӱлешан негызым тымартеат пыштыме да ынде Тендан толмыда дене кызытат пышталтыт. Мый палем, Те утларак кӱлешан пашалан федеральный рӱдер велым полышым йодмо шотан шуко обращений ден серышым колтенда», – манын В.Путин.
Марий Элым вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо республикнан Россий Федерацийын 19 кугыжаныш программыштыже участвоватлымыже да нунын полшымышт дене тений 28 миллиард теҥгем налшашыж нерген каласкален. Икымше пелийыште валовой региональный продуктым кугемден кертме, да таче кечылан тудо 224 миллиард теҥгеш шуын.
«Тӱҥ капиталыш инвестицийым ончаш гын, икымше пелийыште тудо 4,7 процентлан кугемын да таче кечылан 6,4 миллиард теҥгеш шуын. Рашемденрак каласаш гын, таче республикысе предприятий-влак чумыржо 26 миллиард теҥгеаш 123 инвестиционный проектым илышыш пуртат, – ешарен Юрий Зайцев. – Те, Владимир Владимирович, чоҥымо алан шотышто пеш чын палемдышда. Ӱмашсе тыгаяк пагыт дене таҥастарымаште таче кечылан тудо 8 процентлан кугемын да 10,1 миллиард теҥгеш шуын. Пример шотеш: 2022 ийын икымше пелийыштыже ме уже 288 тӱжем квадрат метр илыме верым чоҥенна, тидыже ӱмашсе деч 69 процентлан шукырак. Икманаш, ме уже пеле утлажым ыштенна, илыме верым чоҥен пытарыме шотышто кӱлешан кугытым идалык мучаш марте тичмашнек петырена».
Регионым вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо ялозанлыкым эн сайын вияҥше алан семын палемден.
«2022 ийым иктешлыме почеш, мый ялозанлык продукций деч иктаж 56 миллиард теҥгем налына манын шонем. Тидыже ӱмашсе деч 8 процентлан шукырак лиеш, да тыгай йодмаш уло, ик еҥлан шотлымаште гай – тудо мемнан дене Россий Федерацийысе показатель деч 1,5 пачаш кугурак», – манын Ю.Зайцев.
Республикым вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо элнан президентшым регионышто ялозанлык сатум ямдылен лукшо-влак дене вашлиймыже да аграрий-шамычын шкенан элысе сырьё ден оборудованийым утларак чолган налаш тӱҥалмышт дене палдарен.
Юрий Зайцев тыгак кугыжаныш парымым иземдыме шотышто пашан шукталтмыж нерген каласкален. 2022 ий 1 январьлан кугыжаныш парым 10,5 миллиард теҥге лийын гын, 1 августлан – 9,9 миллиард теҥге. Тылеч посна ресурсым ситарыше организаций-шамыч ончылно жап гыч лекше парым уке.
«Социалке, конешне, – тиде тӱҥ. Бюджетыштына социальный обязательствылан роскотын ужашыже – 63 процент, бюджетна утларакше тудлан виктаралтын», – радамлен регионым вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо.
Ю.Зайцев Владимир Путинлан тидымат увертарен: регион кӱкшытыштӧ муниципалитет-влаклан корным олмыкташ 200 миллион утла теҥгем ойыраш пунчалме, молан манаш гын тиде паша районлаште шукталтын огыл, калык деч шуко вуйшиймаш пурен. «Лӱдыкшыдымӧ да сай качестван автомобиль корно» национальный проектым илышыш пуртымо нерген ойлаш гын, Марий Элым вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо Российын президентшылан 2024 ий мучаш марте 45 процент автокорным нормативлан келшышым ышташ сӧрен.
«50 процент марте мыланна 166 километр огеш сите. Тидлан эше 3-4 миллиард теҥге кӱлеш. Тидын шотышто Российын Минстройжо, Ирек Энварович, тыгак Минтранс да «Росавтодром» дене мутланаш тӱҥалам. Тиде йодышым рашемдена, шонем», – ӱшандарен Ю.Зайцев.
Марий Элым вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо ончыкылык шонымашыж денат палдарен да Владимир Путинлан регионлан тӱткышым ойырымыжлан тауштен, республикнан чинче гай верышкыже – Шереметевмытын замокышкышт – толын кошташ ӱжын.
Элым вуйлатыше республиклан ик эн ончыч илышыш пурташ кӱлмӧ направлений-влак кокла гыч инвестиционный проект-шамычым каласен да Марий Элым Российын корныжым чоҥымаш программышкыже пурташ, тидын дене корным олмыктымылан оксам кугемдаш лиймым палемден.
«Тичмаш налмаште Тендан опытда моткоч сай, Тендан кӱшыл военный образованийдат, гражданскийдат сай улыт. Те кугу кугыжаныш холдинг-влакын вуйлатышыжланат пашам ыштенда, лишне верланыше республик-шамыч кокла гыч иктыштыже правительствымат вуйлатенда, Калмыкийыште кум ий наре тыршенда. Икманаш, Тендан республик ончылно шогышо цельыш шуаш чыла уло. Мый Тыланда пиалым, сеҥымашым да чыла сайым гына тыланем», – мучашлан манын Владимир Путин.
Марий Эл Республикым вуйлатышын организаций да аналитике виктемжын уверже негызеш М.ИВАНОВА ямдылен
