Кидмастар
Шонанпыл гай шарпан
Йошкар-Оласе калык-прикладной сымыктыш тоштерыште Фелония Шестакован «Тошты овуцавлӓ семӹнь» (Сохраняя традиции) юбилей ончерже почылтын. Ончерым Фаина Эшмякован кӱсле дене курыкмарий семым шокталтымыж почеш почыныт.
Кидмастар Фелония Шестакова 1957 ийыште Курыкмарий район Тьотянсола (Тетяново) ялеш шочын-кушкын. Тӱрлаш кова ден аваже изиж годсек туныктеныт. Ятыр ий Йошкар-Оласе «Труженица» фабрикын филиалыштыже тӱрлызылан тыршен. Кызытат тӱрла.
–Те курыкмарий калыкнам кӱш нӧлтеда, тендан кидпашадам кӱкшын аклат, – каласен Курыкмарий районысо тӱвыра пӧлкам вуйлатыше Наталья Мастерова юбилей дене саламлымыж годым.
Палемдена, Фелония Николаевна «Калык верч тыршымаш» С.Чавайнлан – 125 ий медаль дене палемдалтын. В.Васильев лӱмеш МарНИИЯЛИ-н кугурак шанче пашаеҥже, историй шанче кандидат Тамара Молотова каласыш: «Паледа, могай тале ӱдырамаш! Тудо шымлыше семын ялыште тошто вургемым поген, кыдалыш пидме сакыш ден ӱштӧ-влакым угыч ыштен.
– Сӱан покрывалым да моло тошто кидпашам уэмден, – умбакыже палдарыш шанчызе Т.Л.Молотова. Чыла тидым тачысе ончерыште ужыда. Курыкмарий тӱрым тӱрлаш пеш неле. Поснак кок могыран шарпаным, тудым шӱртӧ пырчым шотлен тӱрлыман. Паледа, мыняр мастарлык кӱлеш. Курыкмарий тӱр шонанпыл семын ышталтын, шым тӱрлӧ тӱсан, садлан маныныт: шарпан – шананвыл. Кажне тӱрын мотивше уло, шарпаным ончалын, вигак палаш лийын, кушеч тиде ӱдырамаш – Кугулык корно вел але Юл сер воктенысе ял гыч. Шарпан ӱдырамашын пӱрымашыжымат ончыктен. Фелония Николаевна шымлызе семын чыла уэмдыме кидпашажым радамыш (системыш) конден. Тугеже ӱшандарен каласен кертына: курыкмарий тӱр уло, тыгай кидмастарлан кӧра тудо уэмдалтеш, аралалтеш.
«Шке мастарлыкна да койыш-шоктышна дене ме пеш лишыл улына, – палемдыш Шернур вел гыч тӱрлызӧ мастар Лидия Веткина. – Юбилей дене саламлем! Калык кидмастар чап лӱмым пуашак кӱлеш».
Оршанке кундем гыч вес кидмастар Виталий Кудрявцев тыгерак ешарыш: «Мый эре ойлем, улыт стажист-влак, кудышт ятыр ий шке чоныштым, мастарлыкыштым кидпашашке пыштат. Тыланем тазалыкым, шинча писылыкым да кид лывыргылыкым».
Саламлымашыш тыгак Т.Евсеев лӱмеш национальный тоштерын шанчызыже Надежда Васканова, Козьмодемьянск оласе Кава йымал тоштер вуйлатыше Софья Лобанова ушнышт.
Таче мыйын кумылем куана, а молан шонеда? – йывыртен каласыш кидмастар Ф.Н.Шестакова. Курыкмарий тӱрымат аклаш тӱҥалыныт! Тиде ончер мыйын кумшо лиеш. Кунам мый лу нашмакым тӱрленам, ончыкыжо мом ыштышашым пален омыл: могай материалым налаш, могай экспонатлан эҥерташ да тулеч моло… Кенета Измаил Ефимовын книгаштыже улшо пашаже-влак кокла гыч иктыже ушыш пурен – «Кавасе увертарыше» («Небесный вестник»). О, шонем, тиде вет кава дене вашкыл шочын: тушто кӱдырчыжат, волгенчыжат – мом гына от уж. Вара мый кидпаша-влакым серий дене лӱмдаш тӱҥальым. Теве кыдалыш сакыш-влак, сӱан покрывал, каче шовыч. Мый шке пашамлан художникын радына лӱмжым налынам.
Виловат кундемыште ончерыште лиймыж годым сӱан покрывалым ужын. Туныктышо Тамара Петрова ончерыште изи сумкам муын луктын. Тудым кок могырге тошто тӱр дене тӱрлымӧ улмаш. Ончен-ончен, Фелония Николаевна ик ужашыжым тӱрлен.
– Вес гана Микрӓк школыш миенам. Паленам, тушто пеш сай, тошто арверлан поян тоштер уло. Туштак 1914-ше ий годсо тошто вургемым муынам. Лийын тыгай купеч – Иосиф Саракеев. Пелашыже тудлан тувырым ыштен. Мый тудым тӧрлатен угыч ургенам, моло тувыржым шымлаш налынам. Микрӓк тоштерыштак кок могырымат тӱрлыман изи кисет шинчашкем логалын. Тудым ронченам, кисетше кум лукан изи шовыч улмаш. Кыдал ӱштӧ, орнаментан шовыч лийыныт, нуным пӧръеҥ-влак чиеныт але уке, кызытат ом пале. Сӱан вургемыште тумо лышташ, кож пӱгыльмӧ тӱр-влак лийыныт.
Икана районысо тӱвыра пӧлкаш пуренам, тушто Кулаково кундемысе Аксаевский клуб гыч кондымо тошто фотом ужынам: орнаментан шовыч, лукшо йыргешке, йолван, а тӱржӧ-влакын тӱсышт весе. Тудым уэмдыме пашам ик арняште мучашленам, тӱрлызӧ, витне, пеш поро чонан лийын.
Мый яллашке шуко кудалыштам, южгунам Санкт-Петербург гыч студент-влак толыт. Ик урзо дене поген-поген, тошто тӱран вургем чумырген. Тынар погымылан ушем каен. Жап эртымеке, тӱрын орнаментше-влакым уэмдаш тӱҥалынам, тыге нӱжвал – рушлаже «вышивка с образца» – лектын. Книгаште марий тӱрым шымлен ончен лектынам, тушто сӱрет уке, а возымо веле. Жап эртыме семын мый 200 наре орнаментым муынам. Нуным «Курыкмарий мотив» серийыште ужыда. Курыкмарий тӱрын терминологийжат весырак: оҥым – мел кек, вачӱмбалым – вачыгач кек, маныт. Тыге кажне тӱр воктене могай шонымаш дене кучылталтмыжым возен пыштенам, тиде возымо почеш тыгай панно лектын.
Палемдыман, тошто кидмастарын поро чонан лиймыже тӱрыштӧ чотак шижалтеш, ятыр паша пеш сайын шукталтеш. Мый шкежат осалым ыштен омыл, сандене кидпаша-влак моторын лектыт, – чонжым почын каласкалыш ончер оза.
Мучашлан Фелония Николаевналан чоткыдо сулыкым сугыньлымем шуэш. Эше шуко пашам ыштыза!
М.СКОБЕЛЕВ
Авторын фотожо
2047 –Т.Молотова ден Ф.Шестакова 2062 Тувыр. 2090 – Кыдал ӱштӧ. Ф.Шестакован пашаже-влак.
