Кужэҥер район Руш Шой ялыш икмыняр ий ончыч мийымем годым кыдалаш школын кызытсе у оралтыже эше чоҥалтеш веле ыле. Шарнем, тунам чоҥышо-шамыч лачак кокымшо пачашыште тыршат да тушко тошкалтыш олмеш пыштыме лӱҥгалтше оҥа дене лӱдынрак кӱзышым, вара кӱвар шартыш олмеш оптымо кугу-у вишан оҥа-шамыч мучко ӧрмалгенрак коштым. Вараже чыла тидын нерген, мутат уке, возенам ыле…
Тыгайыште тунеммет веле шуэш
А ынде теве школ ямде! Чевер оралте умбакак волгалт шинча да икшыве-шамычым шкеж деке ӱжеш. Кӧргыштыжат ончен коштна гын, чыла вере эше ару, чатка, волгыдо. Сандене тыгай школышто тунеммет веле шуэш!
Школ директор Александр Эрнестович Репинын каласкалымыж почеш, тачысе кечылан тушто 154 икшыве шинчымашым пога. Ӱмаште 5 йочалан шукырак лийын.
– Такшым мемнан школышто кажне ийын тынарракынак тунемыт, – каласкала вуйлатыше Александр Эрнестович. – Тышке тӱҥ шотышто Руш Шой, Саламатнур, Шойдӱҥ, Аганур, Визым, Марий Шой, Чодраял гыч йоча-шамыч коштыт. Но эше нылытын Руш Кугунур гыч улыт. Ик икшыве тазалыклан кӧра мӧҥгыштыжӧ тунемеш.
Шкештат ончен куштат
Кочмо нергенат директор ойлен кодыш. Кызыт 90 наре йоча эрдене школыш толыт да эр кочкышым ыштат. А кечывал кочкышыш 147 икшыве погына. Молышт лишнырак илат да кужу перемен жапыште мӧҥгышкышт миен толын шуктат.
Сийым ямдылаш пакчасаска кокла гыч тыште чыла гаяк шкешт шындат. Мутлан, посна пареҥге пакчашт уло. Тушто мландым куралаш, пареҥгым шындымеке, кораш школын тракторжо дене пайдаланат. А вес кумдыкышто, тошто пу школ олмышто, школ пеленысе опытный участкыште, шоганым, кешырым, ковыштам, йошкарушменым шындат. Опытный участке маналтеш да сандене опытым эртараш манынак тушто эше тӱрлӧ кушкылым, изин-изин киярым, помидорым, мӧрым, пурсам, тыгак моторлан да чоным куандараш сылне деч сылне пеледыш-шамычым шындат. Но тиде пакча утыжым кугу огыл, сандене кочкаш шолташ саска пел ий нарылан веле сита. Директорын ойлымыж почеш, ончыч школышто тунемше-шамыч верысе озанлыклан пареҥгым погаш полшаш коштыныт да тидлан колхоз пареҥгым пуэн. А кызыт тыгай йӧн уке. Тиде амал дене Йошкар-Ола гыч поставщик деч кӱлмӧ семын налашышт логалеш. Молан «кӱлмӧ семын» маньым? Школын идалык жап аралаш йӧнышт уке, сандене тыге ышташышт логалеш. Да пареҥгым веле огыл, моло паксасаскамат налыт. Вет, мутлан, кодшо кеҥеж кукшо лийын да ковышташт удан шочын. Тыге тудо тений январьыштак пытен.
– Пакчасаскам ончен-куштымо, тушто сомылымо пашам тунемше-шамыч дежурный туныктышышт дене пырля кеҥеж каныш годым шуктат. А шындашыже гын шошым ик кечын чылан погынен лектына, – мане вуйлатыше.
Икте ок сите
Кызыт шагал огыл школышто туныктышо-влак огыт сите. Руш Шой школыштат сӱрет тыгаяк. Тушто математикым туныктышо кӱлеш. Тидын нерген интернетыш увертарымашымат вераҥденыт, «Земский туныктышо» программыштат ончыктеныт: тыгай вакансийышт уло. Но толаш кумылым ончыктышо лийын огыл. Ынде вес ийлан шкеныштынак выпускницыштым вучат. Тудо тений вузым тунем пытара да мӧҥгышкыжак илаш толеш манын ӱшанат.
Районышто – кокымшо
А моло шотышто тиде школышто пашашт ушнен толеш. Мутлан, «Образований» общероссийский национальный проект дене келшышын, пӱтынь эл мучко семынак республикысе икмыняр школышто «Точка роста» шинчымаш рӱдер пашам ышташ тӱҥалын. Нунын кокла гыч иктыже Руш Шой школышто 2021 ийыште 1 сентябрьыште почылтын. Тыште теве мом палемденак кодымо шуэш: пӱтынь Кужэҥер районлан тыгай рӱдер кызытеш кок школышто гына уло! Икымшыже райрӱдысӧ 2-шо номеран школ лийын. Тушто тудо ӱмаште, кодшо тунемме ийыште, пашам ышташ тӱҥалын. А кокымшо рӱдер тевыс тиде школышто верланен.
Шинчымаш рӱдерлан тыште кок кабинетым ойыреныт. Иктыже – физике, весыже химий да биологий кабинет-влак. Лач нуныланак опытым, лабораторный пашам эртараш келшыше у оборудований-влакым пуэныт.
– Мыланна иктаж-мом ышташ, пашашке уым пурташ темлат гын, нигунам гаяк тореш огына лий. А тиде шинчымаш рӱдерлан ойырымо оборудований-влак эн ончычак йоча-шамычлан физике, химий, биологий предмет-влакым келгынрак тунемаш йӧным ыштат. Ты программыш ушнымо дене школлан моткочак кугу пайда лийын. Чылаже ик миллионат кумшӱдӧ тӱжем утла теҥгеаш оборудованийым пуэныт. Тынар оксам ме шкеже тидлан нигунамат ойырен огына керт ыле. Да тыгай нерген шоналташыжат тоштын огынал. Сандене молан ме тореш лийшаш улына ыле? Мутат уке, тидым умылен, уло кумылын кӧненна, – куанен палемдыш директор Александр Эрнестович.
Ӱшанен вучат
Физике предмет дене ешартыш шинчымашым пуаш темлыме семын эше «робототехнике» кружокым эртараш оборудованийым, лего гай арвер, ӱзгар-влакым колтеныт. Но йоча-шамычлан туныкташ келшыше специалист кӱлеш, а нунын тыгайже кызытеш уке. Тиде амал дене ончыкылык робот-шамыч шке жапыштым «вучат». Ты тунемме ийыште нунылан эше «каналташыштак» логалеш, очыни. Пиалеш, тенийысе мучашлалтмешке жапшат кок тылзе наррак веле кодын. А вес тунемме ийыште школыштышт робот-шамыч «шочаш» тӱҥалыт манын, директор моткочак ӱшана. А ӱшанже эн ончычак адакат толшаш у туныктышо дене кылдалтын. Тунам Руш Шой школышто пашашт эшеат ушна да тунемше-шамычат школыш эшеат куанен кошташ тӱҥалыт докан.
Такшым кызытат нунын тидлан амалышт ятыр. Эше могай оҥай паша ден мероприятий-влак ты школышто эртаралтыт – тидын нерген лишыл жапыште палдарена.
Любовь Камалетдинова
