Марий кундемысе финн-угровед комитетлан 15 ий темын.
Тудо 2008 ийысе июнь тӱҥалтыште ышталтын. Комитетын икымше вуйлатышыжлан филологий науко доктор, профессор Иван Григорьевич Иванов, алмаштышыжлан историй науко доктор, профессор Ксенофонт Сануков, секретарьлан филологий науко кандидат Серафима Сибатрова сайлалтыныт. Марий кундемысе комитет Россий Федерацийысе финн-угоровед-влак комитетын регионысо пӧлкажлан шотлалтеш.
Лучко ий жапыште мо ышталтын, могай вашталтыш лийын, кызыт тудын еҥже-влак могай пашам ворандарат, чыла тидын нерген комитетын кызытсе вуйлатышыже, филологий науко кандидат Олег Сергеев дене мутым вашталтенна.
– Марий кундемысе финн-угоровед комитет шочмо калыкнан йылмыжым, ойпогыжым, эртен толмо корныжым шымлыше да калыкна, кундемна денак кылдалтше моло йогынышто тыршыше чыла шымлызым уша. 2005 ийыште Йошкар-Олаште Финн-угровед-влакын тӱнямбал конгрессышт эртен. Тунамак комитетым ыштыме нерген йодыш лектын. Ты пагытлан Россий финн-угровед-влак комитет пашам ыштен. Тудым Сыктывкар гыч филологий науко доктор А.Н.Ракин вуйлатен. Анатолий Николаевич Российысе финн-угор кундемлаштат комитет-влакым почаш кӱлмӧ йодышым тарватен. Тыге мемнан дене финн-угор комитет ышталте. Тунам ме, Марий кугыжаныш университетын преподавательже да В.М. Васильев лӱмеш Марий институын шымлызыже-влак, пырля погынен, комитетым ыштышна. Икымше погынымашым профессор Ксенофонт Сануков вӱден.
Комитетыш вич еҥ сайлалте. Тунам университетыште чумыр да финн-угор йылме-влак кафедрым вуйлатенам. Мыйым да Марий шымлыше институтысо директорын алмаштышыже, историй науко доктор Татьяна Никитинам комитет членыш сайлышт. Икмыняр кече гыч комитет вуйлатышым, тудын алмаштышыжым да секретарьым сайлышна. 2009 ийыште шыжым Ханты-Мансийскыште Россий кӱкшытан финн-угор калык-влакын конференцийышт лийшаш ыле. Почешыжак финн-угровед-влакын Россий кӱкшытан научный конферецийышт эртыш. Тудо вич ийлан ик гана эртаралтеш. Лач ты пагытыште Комитет вуйлатыше Иван Григорьевич шкенжым вуйлатыше гыч кораҥдаш йодо. Тудын олмеш мыйым председательлан сайлышт.
Жап эрта. Паша ышталтеш, эре ешаралт шога. Пашанам ворандарен колтымо амал дене комитетым кугемдаш темлымаш шочо, ты ой дене чылан келшышт. Тунамак комитетын шулдыр йымакше туныктымо да шымлыше паша дене кылдалтше моло организацийымат авалташ пунчална.
Комитетын тӱҥ пашаже – Тӱнямбал да Россий кӱкшытан тӱрлӧ конгресс, конференций, симпозиумлашке Марий Эл гыч шымлызе-влакым ушаш, шке пашана дене моло кундемысе шымлызе-шамычым палдараш. Тыгак миен коштмо годым ӧрдыж верласе шымлызе-влакын паша лектышышт дене палыме лияш. Тӱрлӧ научный форумыш лектын кошташ Марий Эл Правительство эре полшен шоген. Марий кугыжаныш университетын ректоратше, В.М. Васильев лӱмеш Йылмым, сылнымутым да историйым шымлыше марий институтат ӧрдыжеш кодын огытыл. Университетын ректоржо, профессор В.И. Макаров конференцийлаш тарваныше шымлызе-влаклан эре транспортым ойырен.
2010 ийыште Венгрийысе Пилишчаба олаште финн-угровед-влакын тӱнямбалсе конгрессышт эртыш. Марий Эл Республик Правительствын полшымыж дене тушкат миен коштна.
2010 ийыште Тӱнямбалсе ден Российысе финн-угровед комитет-влакын радамышкышт сайлышт. Тыгак Тӱнямбалсе финн-угоровед-влак конгресс исполкомын членышкыже темленыт да ик йӱк дене радамышкышт налыныт. Пытартыштыже Россий гыч коктын улына: мый да Сыктывкар гыч шымлызе, Российысе финн-угор комитет вуйлатыше, филологий науко доктор А.Н. Ракин. Тӱнямбалсе финн-угоровед-влак конгресс исполком черетан конгресс эртыме жапыште погына. Тушто ончыкылык паша шотышто мутланат да вес конгресс лийме верым палемдат. Мутлан, 2015 ийыште Суомисе Оулу олаште Тӱнямбалсе финн-угровед-влакын конгрессышт эртыш. Икымше гана тыгай кӱкшӧ форум 1960 ийыште Будапештыште погынен. 2010 ийыште Тӱнямбалсе финн-угровед конгрессым Йошкар-Ола шокшын вашлийын.
Комитетын тӱҥ пашаже – науко дене кылдалтше чыла шӧрыным авалташ. Тӱрлӧ конференцийым эртарена але кертмына семын тудым эртараш полшена. Вес кундемлаште лийше научный форумлашкат лектын кошташ тыршена. Тыгай вашлиймаште ум пален налаш лиеш, тудо паша опыт дене икте-весым палдараш йӧным ышта. У шонымашым шке пашаштына кучылтын кертына. Мемнан могыр гычат вес шымлызылан ала-мом да ум пуэн кертына. Ик верыште шинчен, паша ок вораҥ.
Тачысе кечылан Марий кундемысе финн-угровед комитет индеш еҥым уша. Нуно наукын тӱрлӧ аланыштыже тыршат. Чыла йодышым пырля каҥашен ыштена, йӱклен пунчалына. 2024 ийыште Йошкар-Олаште Российысе финн-угровед-влакын научный конференцийышт эрташ тӱҥалеш. Кызыт тудлан ямдылалтына. Кугу полыш, мутат уке, Марий Эл Республик Правительство, В.М.Васильев лӱмеш Марий шымлыше институт да Марий кугыжаныш университет могырым эре уло. Пырля гына нелылык гыч лекташ лиеш.
Тачысе пагыт мо нерген шонаш тарата? Шымлыме пашаште науко дене чак кылдалтше, тудын чыла шӧрынжым умылышо самырык вийым ужмо шуэш. Чаманаш логалеш, кызытеш тыгай вий шагал. Шукерте огыл Марий кугыжаныш университет пелен аспирантур почылто. Ӱшан шочеш: марий науко вийым налеш. Тӱрлӧ кӱкшытан конгресс, конференций да симпозиумлашкат, тӱшкан ушнен, ончыкыжат марий наукын сеҥымашыж дене палдараш тӱҥалына манме шонымаш дене кодына.
С.Носова мутланен.
Снимкыште: Олег Сергеев.
Авторын фотожо.
