Таче лудшына-влакым Марий Эл тӱвыран сулло пашаеҥже Валентин Архипов дене палымым ыштена. Валентин Васильевич уста семмастар. Тудо гармонь, баян, шӱвыр, моло семӱзгар денат устан шокталтен кертеш.
В.Архипов ятыр лӱмлӧ семмастар дене кылым кучен. Мутлан, артист Георгий Пушкин денат уна лийын. Георгий Максимовичын каласкалымыжым колыштын.
– Шарнем, Георгий Пушкинын ойлымыжым: «Ожно ялыште кажне рвезын, пӧръеҥын шӱвыржӧ лийын. Сӱаныште калыкым лач нине семӱзгар-влак куандареныт. А телым ик пӧрт гыч весыш коштмо годым шӱвырым арален мошташ кӱлын. Молан манаш гын шӱвырыштӧ вӱдыжгӧ погынен, а уремыш лектын, вӱд кылмен кертын, тиде семӱзгарым локтылын. Вес оралте марте миен шумеке, шӱвырым ужган кид шулышыштыжо кучымо. А южо палшыже тыге ыштен: олым пырчыже пеҥгыде лийышт манын, тудым кечшудо ӱйышто шолтен. Шолтымо годым кужу жап кучен огытыл, уке гын олым йӱлен кертын. Тыге ыштыме пырчет южышто вӱдыжген огыл».
Валентин Архипов семӱзгарым ыштыше мастар Петр Павлович Эчейкин денат сайын палыме лийын. В.Архипов Эчейкин деке шочмо кундемышкыже, Морко район Эҥерсолаш, кок гана миен. Лаштыкнан геройжо Петр Павловичын шӱвырым кузе ыштымыж нерген каласкалымыжым поснак шарна.
Петр Эчейкин шӱвырын ик эн тӱҥ ужашыжлан, шӱвыроҥлан, Йошкар-Оласе шыл комбинатыш лӱмын коштын. Тушто тудлан иктаж вич-куд шондыгалта мешакым пӱчкын пуэныт. Тудым семмастар Пионер полатыш шке кабинетышкыже конден. Шондыгалта мешакым кефирыште, шӱльӧ вартышыште кужу жап кучен. Ик ведраште тидым луген да иктаж 20 кече шинчыктен.
– Кызыт шӱвырым ыштыше мастар коклаште М.Шкетан лӱмеш марий национальный драме театрын артистше Сергей Даниловым палемдаш лиеш. Тудым ты сомыллан Морко район Кожлаял гыч Александр Васильевич Малинин туныктен. Мылам Даниловын ыштыме шӱвыржӧ дене шокташ пеш келша. Артистын ыштыме семӱзгаржын йӱкшӧ йытыра, яндар. Ожно шке ыштыме шӱвырлан ӱшан шагал лийын. Семӱзгарым настроитлет веле, а тудо шот дене семым ок лук, – шарналтен мане Валентин Архипов.
Валентин Васильевич ятыр ий «Изи памаш» ансамбльым вуйлата. Коллективым шкежак чумырен. Санденак тудын нерген шарнымашыже ятыр погынен.
– «Изи памаш» ансамбльлан лу ий теммылан пӧлеклалтше пайремыш Медведево районым вуйлатыше Вячеслав Кислицын миен. Тудлан концертна моткоч келшен. Санденак, очыни, йоча-влакын усталыкыштым ужын, Вячеслав Александровичын мыланна полшаш кумылжо лектын. Тиде полыш мыланна тунам кугу эҥертыш лийын. Эсогыл ойырымо шийвундо дене уло коллективым коло кечылан кечывалвек каналташ намиенам, – чоным почын мане семмастар.
Валентин Архипов гармоньым шокташ тӱҥалмыж нергенат каласкалыш. Тудым шокташ ачаже Василий Архипович Архипов кумылаҥден. Ачаже Кугу Отечественный сарын ветеранже, пеш тале кидмастар лийын, иягомыж дене шоктен. Тудыжым шкеак ыштен.
– Шарнем, ачам имне почын шаржым пӱтыра, киш дене йыга, вара комыжыш кум кылым пӱтырен шында ыле. Иягомыжын оратажым фанер дене ыштен улмаш. Смычокшым – имне шар гыч. Семӱзар-влак дене шокташ тӱҥалмаштем изамынат надырже уло. Тудо Марий Турекыште шофёрлан пашам ыштен. Йолташыже баянист лийын. Йолташыжлан изамын кидшагатше келшен, сандене ты механизмым полубаянлан вашталташ йодын. Изам кӧнен. А йолташыже телым издер дене полубаянетым мемнан деке шӱдырен конден.
Ончыч бас деч посна шокташ тунемынам. Вара гына ялысе сем-влак лекташ тӱҥалыныт. Кум изак-шоляк погынена да ну шоктена ыле вет! Тӱҥалтыште ме бас дене гына шоктымо, а мелодийже мемнан лектын огыл. Сандене школышто музык урок годым туныктышо Спиридон Филиппович Даниловын вальсым шоктымыжым эскеренам. Тудын парняж дене могай кнопкым темдыштмыжым онченам. Мӧҥгӧ толамат, туныктышо семын темдышт шинчем ыле. Тыге шокташ тунемым. Эн ончыч ялысе муро ден такмак-шамычым. Вара изам-шамычат мыйын почеш шокташ тӱҥальыч, – умбакыже каласкалыш В.Архипов.
Валентин Васильевич Параньга район Матародо школым тунем пытарен. Вара Йошкар-Оласе музыкальный училищым тунемаш пураш кумылжо лектын. Изаж дене Йошкар-Олаш августышто училищыш миен. А экзаменже икымше июльыштак лийын, тунемаш пураш вараш кодыныт.
– Тудо ийынак сентябрьыште музыкальный училище пелен хоровой тӱшкам погышт. Экзаменым кучымем годым мурым мурышым, экзаменысе комиссийлан келшен витне, тунемаш нальыч. Тушто индеш тылзе шинчымашым погыман улмаш. Тунам училищыште композитор Ион Кузьмин пашам ыштен. Тудо баян дене ното почеш шокташ туныктен. Тунем пытараш ыш логал, армийыш наҥгайышт. Армий гыч мӧҥгӧ пӧртылмеке, училищыш тунемаш содыки пурен кертынам. Мыйын курсышто Владимир Пайгетов, Сергей Речкин тунемыныт. Икманаш, шонымем шукталтын, ӱмырем мучко тӱвыра аланыште чон йодмо пашам ыштем. Тидыже мылам поснак шерге, – каласыш Валентин Архипов.
М.СКОБЕЛЕВ,
Л.ШАБДАРОВА
- М.Скобелевын фотожо
