Рвезылык – илыш вий,
санденак тый ончылно лий!
Айдеме илыш корныштыжо эн сылне пагытлан арам огыл рвезе жапым шотла да ӱмырешлан тудым шарнен ила. Лач самырык годым ончылно шуйналтын вочшо шуко-шуко корно гыч шканет иктым ойырет да тудын дене ошкылат. Тиде йомартле пагытыште, пашаште икымше ошкылым ыштет, икымше йӧратымашын тамжым пален налат, шӱм-чонетлан келшыше илыш йолташым вашлият… Тыгодымак лач тиде йыжыҥ тунемме дене кылдалтын. Икте школ деч вара кыдалаш профессионал образованийым налеш, весе кӱшыл вузыш тунемаш пура. Студент лийме жапшым гын нимо дене таҥастараш ок лий, вет тунам курыкым савыраш вий ситымыла чучеш, туге!?.
Эртыше кечылаште республикыштына Россий студенчествын – Тачанан – кечыжым палемденыт. Таче Марий Элыште шинчымаш кугорнышто шке корныжым 34 000 утла самырык еҥ кычалеш, ончыкылык илышлан ямдылалтеш. Тышеч 17 тӱжем 148-же кӱшыл образованийым налеш, молыжо кыдалаш профессионал образованийым пуышо организацийлаште тунемеш. Тунемыт веле огыл, нуно таче республикнан мер илышыштыже чолгалыкым ончыктат, Марий Элын да тунемме верын чапыштым Россий, тӱнямбал кӱкшытыштӧ аралат да сеҥымашышт дене куандарат. Нунын кокла гыч иктыже – Марий кугыжаныш университетын студенткыже Татьяна Смирнова (снимкыште). Ӱмаште идалык мучаште Ижевск олаште йылме да тӱвыра дене кылдалтше предметлам туныктымо йӧн дене Россий кӱкшытан олимпиадыште II верым сеҥен налын. Россий студенчествын кечыж вашеш тудын дене тиде конкурс нерген веле огыл, тачысе студент-влакын илышышт нергенат мутым тарватенна. Тиде вашмутланымашым тыланда темлена.
– Татьяна, эн ончычак палыме шуэш: кушто шочын кушкынат, могай школым тунем пытаренат?
– Мый шочынжо Марий Турек район Косолоп села гыч улам, тусо кыдалаш общеобразовательный школын латикымше классшым тунем пытарымеке, Марий кугыжаныш университетын йот йылме
факультетышкыже англичан да немыч йылмылам туныктышылан тунемаш пуренам.
– Молан лач тиде факультетыш?
– Чынжым гын, ончыкылык илышем йот йот йылме-влак дене кылдем манын шоненат омыл. Тиде вучыдымын лийын. Латикымше классыште трук англичан йылме дене экзаменым кучен ончаш кумыл лектын. Тыгак ыштенам да уда огыл результатым ончыктенам, сандене содыки йот йылме факультетым ойыренам. Мыйын авам – педагог, тудым ончен, «Уке, туныктышылан нигунам ом кай» шоненам. Но кызыт йӧршын вес семын лектын. Ончыч «авам гай пашам ом ойыро» ман ойленам гын, ынде умылем: тудын семынак туныктышо гай улам.
– Россий кӱкшытан олимпиадыште кокымшо верым сеҥен налынат. Тиде кугу сеҥымаш вучымо але вучыдымо лийын? Тушто могай заданийым шуктенат? Олимпиаде шотышто могай иктешлымашым шканет ыштенат?
– Олимпиадыш ушнаш темлымеке, оҥайын чучын, санденат келшенам. Икымше этапыште англичан йылме дене «Моя методическая находка» эссем возенна, уроклан план-конспектым ыштенна. Вара кокымшо турыш эртымем нерген увертареныт. Туштыжо шке педагогический кредо нерген англичан йылме дене мини-монологым возаш кӱлын. Тидын деч вара финалыш лекмем нерген увертарымеке, моткоч ӧрынам. Финалыште англичан йылме дене урокым эртараш кӱлын. Конешне, неле лийын, но тудлан ямдылалташ оҥай ыле. Молан манаш гын кажне гана ала-мом уым, пайдалым да оҥайым кычалаш тыршет. Темлыме «Искусство» темым мый модо тӱня гоч почын пуаш шонен пыштенам. Кузе тидым ышташ – шуко вариантым ончымо. Мылам туныктышем Мария Анатольевна Серебрякова полшен. Уроклан ямдылалтме годымак ончылнем цельым шынденам – тудо студент-влаклан шарнымашеш кодшо, пайдале да тыгодымак оҥай лийже. Занятийым эртарымеке, студентке-влак, нуныжо визымше курсышто тунемыныт, «урок моткоч келшен, оҥай ыле» маныныт. Шындыме цельыш шуынам. Санденак иктаж номинацийыште палемден кертыт манын шоненам, но кокымшо вер вучыдымо лийын.
– Олимпиаде шотышто шканет могай иктешылмашым ыштенат тугеже?
– Тыгай конкурс, мутат уке, кӱлеш. Тушко ушнымеке, тый шкендым вес могырым пален налат, мом кертметым ужат. Южо шотышто, мӧҥгешла, ала-могай моштымашет огеш сите манын палемдет.
– Икымшыштат, кокымшыштат огыл – ынде нылымше курсышто тунемат, сандене каласен кертат: могай тудо, тачысе студент? Тудлан эн тӱҥ мо?
– Неле йодыш…Шке нерген ойлаш гын, мыйын тӱҥ верыште кызыт –тунеммаш да паша. Студент садак ончыкылыкшо шотышто мом-гынат шканже палемда да тидлан ала-могай негызым ышта, шонем. Мутлан, мый тунемам да йылме рӱдерыште преподавательлан пашам ыштем.
– Пашам ыштет оксалан кӧра але…
– Стипендием ситыше, сандене пашам ом ыште гынат, лиеш ыле. Но мылам шканем оҥай. Адакшым тудо пеҥгыдын йол ӱмбалне шогаш, материальный могырымат шкем вияҥдаш полша, шонем.
– Студент-влак кокла гыч шукынжо тыйын семынак тунемыт да пашам ыштат?
– Тыгат каласаш лиеш. Мутлан, мыйын тунемме группо гыч ӱдыр-влак чыланат пашам йӧратыше, шонымашкышт шуаш тыршыше улыт. Санденак нуно туныктат, репетиторын сомылжым шуктат да моло сферыштат улыт.
– Тыйын шонымаште, школым тунемше-влак тӱҥ шотышто могай нелылык дене вашлиялтыт?
– Латикымше классыште тунемме годымак чылан тылат ойлат да шкеат палет: умбакыже тунемаш верым ойырыман да тыглай огыл, а чын ойырен моштыман. Мыйын шонымаште, тиде – эн неле. Санденак икымше-кокымшо курслаште эше кокытеланымаш уло: тунемме верым чын ойыренам, тышкак тунемаш пураш кӱлеш ыле але вес вере? Вет тунемме верым ойырымо годым ме шукыж годым ала-кӧн темлымыжым, ойлымыжым шотыш налына. Санденак икымше-кокымшо курсышто тиде кокытеланымашет уло.
– А вара?
– Варажым шке да моло нерген шукырак пален налат, сандене мо тыланет илышыште кӱлешым сайынрак шижат тӱҥалат.
– Лекций деч вара пашаш кайыман. Яра жап шагал, очыни, туге гынат тыгай годым мом ыштет?
–Мыйын шонымаште, кажныже шке семынже яра жапым эртара, кана. Тиде айдеме да йолташыже-шамыч дене кылдалтын. Ме жап улмо годым театрыш каена але тыглай гына уремыште коштына, кафеште мутланен шинчена.
– Ончыкыжым содыки могай пашам ышташ шонет?
– Кызыт тидын шотышто вашешташ мылам неле. Эше визымше ийым тунемман…
– Йот йылме факультетыште тунемшылан йот элыште стажировкым эрташ йӧн уло мо?
– Кызыт ты шотышто нелырак, очыни. Ончыч университетыште, палем, Европыш турым организоватленыт, ӱдыр-влак Ирландийыште лийыныт… Тыгай стажировкышто лияш кумыл уло, сандене ончыкыжым тыгай йӧн лиеш манын ӱшаныме шуэш.
– Кажнын тыгай тат лиеш, кунам тудо але тиде амаллан кӧра кумыл вола. Тыгай годым шкан мом ойлет?
– Тыгай тат лиеш. Тудо шукыжым кокытеланымаш дене кылдалтын, очыни. Мый вара шонем: «Но тӧчен ончашыже лиешыс, нимо шучкыжо ок лий. Ит лӱд, тӧчен ончо, мо гынат лектеш». Англичан йылмыште тыгай ойсавыртыш уло: «Пушеҥге лийын кертме ӱмбач лышташ гына ит лий».
Можыч, тиде ойыш эҥертен, «Таня, тый кертат, эше шукырак ыштен кертат» манам.
– Кушеч чыла тиде, шонет?
– Ала… Школышто тунемме годым тӱҥалтыш классла гычак мылам конкурслаште шкем тергаш келша ыле, оҥай лийын. Университетыште мый тынар шуко конкурсыш ушнем манын ом керт, но ушнаш шонем гын, тудлан кӱлынак ямдылалтам да тиде мылам оҥай. Ачам ден авам мылам тӱҥ эҥертыш улыт, нуно у сеҥымашемлан эре куаненыт да куанат, «ончыкыжымат тыгаяк лий» маныт. Нуно веле огыл, моло лишыл родо-влакат пырля куанат – тиде моткоч шерге да кӱлешан.
– Студент-влаклан кугурак курсышто тунемше семын мом тыланет?
– Шке нерген утларак шонаш. Тунеммаш шуко вийым налеш. Ик тидын дене гына илыман огыл, ала-могай сеҥымашыш шуын, у ошкылым ыштен шке кумылым нӧлталын моштыман, куаныман.
– Шкем муаш тыршыман, маннет?
– Туге, шкем колын моштыман. Ала-мо шотышто от «йӱлӧ» гын, тиде тыйын огыл гын, тый вашталташ праван улат да мо тылат келша, тудым ыштен кертат. Тунам гына шонымашыш шуаш лиеш.
Г.Кожевникова
М.Скобелевын фотожо