Специальный военный операций тӱҥалме нерген увер шарлымеке, чон чон олмышто лийын огыл. Кузе ласка лияшыже? Вет ала-кушто тушто мемнан рвезе-влак шужен-кылмен коштыт: тушман ваштареш кредалыт, тыныс илыш верч вуйыштым пыштат… Шӱм-чон эшеат нелеме, кунам 2022 ийысе шыжымсе мобилизаций годым специальный военный операцийыште улшо-влак радамыш нунын тукымышт гыч Сергей шольыжо ушнен да 2023 ий февральыште ты тӱня дене курымешлан чеверласен. Тыгай деч вара кузе ласкан илашыже? Уке-е, тыге илаш ок лий манын шоналтен, Станислав шкенжым шке сарлан ямдылаш тӱҥалын. Кузе? Кажне кечын куржталын, отжиманийым ыштен, а эше – медицине, военный тактике дене литературым шымлен, тидын деч посна тӱрлӧ военкор-влакын телеграмм-каналыштым лудын. Тыге шыже марте.
А 2023 ий ноябрьыште тудо специальный военный операцийыш каяш контрактыш шке кумылын кидпалыжым пыштен да икмыняр кече гыч Донецк кундемыш, 30-шо отдельный мотострелковый бригадыш логалын. Туге-туге, вигак передовойышто, штурмовик. А вара икымше задаче, кокымшо… Кокымшо задачым шуктымо годым, тудо ийынак 5 декабрьыште кок йолжо да шола эрдыже сусыргеныт. Кум арня наре Луганскыште, шке манмыжла, «тумыштылыныт», а вара уэш шке бригадышкыжак пӧртылын.
Советский посёлкышто шочын кушшо, специальный военный операцийын участникше Станислав Рябчиковын чыла тидым мыланна каласкалымыж годым чоныштыжо мо ышталтын – мыланна койын огыл, но тышке-тушко ончыштшо шемалге шинчаже тургыжланымыжым уке-уке да палдара.
– Конешне, пелашем специальный военный операцийыш каяш шонымем пеш нелын вашлийын, – ойла умбакыже Станислав. – Тудо веле огыл, чыла лишыл еҥем-влакат. Но мыйже вет пӧръеҥ улам. Адакшым изинек шочмо элым йӧратымашым чонышкем, ушышем шыҥдарен ончен куштеныт. 1977 ийыште шочынам, СССР лийын, «сарла» модынна, «Зарницыште» шкем тергенна… Тукымыштына Кугу Отечественный сарыште кредалше-влак улыт. Эргымат кызыт Санкт-Петербургысо Военно-медицине академийыште тунемеш… Очыни, элым, шочмо мландым аралаш кӱлмӧ шижмаш вӱрыштемак. Адакшым мый тыгай айдеме улам: мом шонен пыштенам тудым ыштем.
Тыге манмеке, туран гына ончале. Тӱжвачын ончымаште тунар пеҥгыде койыш-шоктышанла ок кой, а чынжым гын… Туге, мемнан марий рвезе-влак кокла гыч шукынжо лач тыгай улыт, а эше – шӧртньӧ кидан манаш гына кодеш. Станислават изинек пашаште кушкын, адакшым селасе сурт-оралте коклаште пӧръеҥ икшывылан эреак мом-гынат ачалкалаш, шке гыч ышташ логалын.
– Чылажат велосипед гыч тӱҥале, варажым иктым, весым ачалкаленам. Тунам мылам мо кузе ышталтым палаш, рончен погаш оҥай ыле, – йоча жапшым шарналтыш Станислав. – Советский посёлкысо икымше номеран школ деч вара Марий кугыжаныш университетыш электроснабжений дене системе инженерлан тунемаш пураш йодмашым пуэнам, но тунам шонымашыш шуын шым керт. Армийыш кайышым, Пермьыште служитленам, стратегический назначениян ракетный войскаште, отделений командир званиян пӧртылынам. А Марий кугыжаныш университетым армий деч вара заочно садак тунем пытаренам.
Адакат шонен пыштен – шонымашым шуктен.
– Гуманитарий омыл, – шыргыжале Станислав. – Мылам электрике, механике утларак келша. Тунемаш пурымем пагытыште программирований дене направлений лийын огыл, но лиеш гын, лач тудын дене кылдалтше корно дене каем ыле.
А вараже, опытым погаш манын, эн ончычак шочмо районысо шокшым пуымо сетьлаште пашам ыштен, вара – чодырам обрабатыватлыше мебель комбинатыште. Икмыняр жап гыч «Акашевский» чыве фабрикыште вӱдышӧ инженер-энергетик лийын, варажым туштак контрольно-измерительный прибор да автоматике дене инженерын пашажым шуктен. Икманаш, паша вер деч посна шинчен огыл. «Автоматизироватлыме системе дене кылдалтше паша, очыни, куштылго огыл?» йодышлан адакат шыргыжале:
– Тӱҥжӧ – кузе кӱлеш, туге ыштен моштем…
Тарванылмыж еда оҥыштыжо кечыше «Участник СВО» ден «За отвагу» медальже-влак чылдыр-чылдыр йӱкым пуат, пуйто «саржым ида мондо» маныт. Но вашлиймашна деч ончычак шижалте: Станислав шуко мутланыше огыл. А специальный военный операцийыште лиймыж шотышто гын, тудын деч вашмутым, манмыла, азыр дене ишыктен лукмо гай лукман. Мутлан, «За отвагу» медаль шотышто тыге гына каласыш:
– Умыледа, тушто кажныже шке пашажым ышта, кажныже наградым сулен, шонем.
Лӱдыкшын, шучкын чучын, маныда? Станиславын мутшо почеш, шучко, лӱдыкшӧ, но тиде шижмаш тысе гай огыл, вестӱрлӧ – тидым шомак дене умылтараш ок лий. Боец-влак дене пырля шуктымо задачыже-влак кокла гыч иктыже – Авдеевка олам утарымаш. Палена, тудо нацист-влакын ик эн сайын пеҥгыдемдыме пунктшо лийын.
– Содыки, ме тудым налын кертынна, – ойла Станислав. – А вара весе, кумшо… Ик вер гыч весыш кузе куснылынна? Йолын, кумытын але коктын. Кугу тӱшка дене ок лий, уке гын «кайык-влак» тыманмеш чоҥештен толыт… 2024 ий ноябрь гыч тазалыклан кӧра запасыште улам.
Умылышна: тетла тудо нимом ок каласкале. Ала утыжым ойлаш ок лий, ала шарналтымыже ок шу. Шарналтымыже ок шу манмаште, конешне, ынет шарналте гынат, чылажат ушышто, чонышто да шинчаште. А эше – омышто.
– Эн шучко омыжо – пуйто ӱмбакем дрон чоҥешта… Чынжым гын, тыгай икана лийын. Йӧра, тораште огыл изирак пушеҥге кушкын, дрон-камикадзем тудын йыр пӧрдыктышым да ӧрдыжыш ошкылым ыштышым. Кидем, йолем ончальым – верыштышт. Умбакыже нушкын кайышым… – шарналтыш ветеран.
Станислав специальный военный операцийыш кайымыж деч ончыч ыштыме паша верышкыжак пӧртылын. Тудлан «Защитники Отечества» фондын Советский районысо филиалжын полшымыж дене «Пӱнчер» санаторийыште канаш йӧным ыштеныт. Кызыт тудо – «Герои Марий Эл. Талешке-влак» программын участникше-влак кокла гыч иктыже. Ты шотышто Станислав каласыш:
– Тиде программым мый кызытсе жаплан моткоч кӱлешанлан шотлем. Россий нелылык дене вашлиялтын, сандене чылажымат сеҥаш икоян да виян команде кӱлеш. Мый шке элемлан, кундемемлан, обществылан пайдам ыштынем да кӱлешан лийнем, сандене тиде программыш ушненам.
«Паша деч вара мом ыштеда?» йодышлан тудо вашештыш:
– Чыным ойлаш гын, шкетын лияш…
Г.Кожевникова
Авторын фотожо
