Василий Михайлович ГОРОХОВ
2022 ий 9 мартыште марий тӱням ойган увер авалтыш: РСФСР-ын сулло (1988), МАССР-ын калык (1980) артистше, Марий Эл Кугыжаныш премийын лауреатше (1978), Йыван Кырла лӱмеш театр премийын (2000) лауреатше, Россий Писатель ушемын йыжыҥеҥже, Марий Эл Республикын калык серызыже (2007) Василий Михайлович Регеж-Гороховын шӱмжӧ кырымым чарнен.
Василий Михайлович кок шулдыран пӱркыт кайык гай. Тудо марий театр искусство ден сылнымутышто ик семын кугу куат дене тыршен да кок вережат чапле лектышыш шуын.
В.Горохов 1937 ий 27 августышто кызытсе Кужэҥер район Кӱшыл Регеж ялысе кресаньык ешеш шочын. Изинек тулыкеш кодын. Йывансола кыдалаш школ деч вара 1957 ийыште Н.К.Крупская лӱмеш Марий кугыжаныш педагогический институтын марий филологий пӧлкашкыже тунемаш пурен. 1960-1965 ийлаште Москваште А.В.Луначарский лӱмеш ГИТИС-ын актёр пӧлкаштыже тунемын.
1965 ийыште М.Шкетан лӱмеш Марий кугыжаныш театрын труппышкыжо ушнен. 1990-1996 ийлаште театрыште сылнымут-драматургий ужашым вуйлатен. 1996 гыч 2002 ийлаште уэш актёр семын пашам ыштен.
В.Горохов икымше рольла гычак калыкын ик эн йӧратыме артистышкыже савырнен. Тудо сценыланак пӱралтын шочын. Кугу яшката капан, йоҥгыдо чапле йӱкан артист ончышын кумылжым савырен моштен. Тудын модмо репертуарже моткоч поян. Тушто тӱрлӧ планан роль-влак улыт.
Марий драматургийым ончалаш гын, эн чот шарнаш кодшылан «Эреҥер» спектакльыште (М.Шкетан) Эвай Пӧтырым, С.Чавайнын «Элнетыштыже» Ветканым, «Мӱкш отарыште» Мичим, «Акпатырыште» Акпатырым ончыктыман. С.Николаевын пьесыж почеш шындыме «Салика» спектакльыште тӱрлӧ ийлаште Эчукын, Чопайын да Ози Кузин рольыштым модын. М.Рыбаковын драмыж почеш шындыме «Морко семыште» Кугу сарын салтакше сокыр музыкант Стапан Микалын образшым чоҥымылан Марий АССР-ын Кугыжаныш премийже дене палемдалтын.
Руш да йот эл классический репертуарыште ятыр келге образым шочыктен. Нунын коклаште эн ончычак А.Островскийын пьесылажым ончыктыман. Тиде Паратов («Кузыкдымо ӱдыр»/«Бесприданница»), Дороднов («Вараш кодшо йӧратымаш»/«Поздняя любовь»). Тиде радамыштак улыт доктор Ломбарди (К.Гольдони «Кок озан тарзыже»/«Слуга двух господ»), Звонцов (М.Горький «Егор Булычев и другие»), Кент (В.Шекспир «Лир кугыжа»).
Шуко образым кызытсе драматургий негызеш ямдылыме спектакльлаште чоҥен.
Тидын дене пырляк В.Горохов шкеже ятыр пьесым возен. Тиде «Канде кайык», «Шукшан чевер олма», «Сулык», «Почан шӱдыр», «Шӧртньӧ сӱан», да «Кугезе муро» драме. Нуно чыланат М.Шкетан театрын сценыштыже шындалтыныт. Вес йылмыла гыч ятыр пьесым марлашке кусарен. Театрын сылнымут пӧлкажым вуйлатыме жапыште театрын артистше-влакын усталык портретыштым газет ден журнал лаштыклаште савыктен.
Икымше почеламут сборникше 1963 ийыште «Чодыраште» лӱм дене лектын. Автор икшыве-влаклан пӱртӱсын поянлыкшым мастарын почын пуэн. Тыгак йоча-влаклан «Зоосад» почеламут сборникым, «Сад» почеламут ден йомак-влак книгам пӧлеклен.
В.Регеж-Гороховын драматический произведенийже-влак «Канде кайык», «Лум ӱмбал пеледыш» книгалаште савыкталт лектыныт. Почеламут книгаже-влак: «Мыйын пиалем», «Поэтъял», «Чаҥ», «Тат», «Занавес открыт», «Братья». «Вож» книгаштыже марий калыкын илыш-йӱлаже, пӱрымашыже да волгыдо ончыкылыкшо нерген шонкала.
Тылеч посна В. Регеж-Горохов «Регеж» эпос сынан поэмын авторжо улеш. Ты эпосышто автор марий калыкын шуко нелылыкым чытен, тачысе илемыш толын, пошкудыжо-влак дене келшен, эрыкыште илаш шонымыжым да шкенжым калык семын арален кодышаш верч тургыжланымыжым Юмын Суртым чоҥымо годым чон вургыж сӱретла.
Тыгак тудо кусарыше семынат мастарлыкшым ончыктен: марий йылмыш А.С.Пушкинын «Евгений Онегин» романжым, шотланд поэт Р.Бернсын, венгр поэт Ш.Петефин почеламутыштым кусарен. Шкенжын произведенийже-влакымат руш, эстон да вес йылмылаш кусарыме.
Тудын произведенийже-влак шӱм-чон гыч лекше улыт, шочмо калыкын илыш-йӱлажым, культуржым йӧраташ туныктат. Возымо пашажым кӱкшын аклен, 2007 ийыште В. Регеж-Гороховлан Марий Эл Республикын калык писательже лӱмым пуымо.
Василий Михайлович Горохов нерген уло марий калык эн поро шарнымашым аралаш тӱҥалеш.
Васютин М.З., Иванов К.А., Кузьмин Е.П., Матвеев М.И., Садовин И.Г., Александров Э.В., Пушкина Н.В., Юзыкайн Э. А., Пектеев В.А., Алексеев Р.Ю., Ямаев А.А., Иванова-Ямаева Г.Н., Медикова М.Е., Кузьминых О.Е., Смирнов И.В., Домрачев В.В., Белкова С.М., Бирюков А.В., Иркабаев О.Г., Абдулов А.С., Иманаев Э.А., Архипова С.Д., Соловьев Ю.И., Сабанцев Г.Л., Тимиркаев А.Т., Бердинский В.Н., Лобанов И.И., Богданов А.А., Яндаков Л.Л.
