Калыкыште утларакше тыгай шонымаш «коштеш»: еш шуко шочшан гын, тугеже тушто нужнан илат. Ондак тыгеракак лийын. А кызыт тыгай еш-влакым ончалаш гын, сӱрет утларакше вашталтын. Ача-ава ушан-шотан улыт, шочшыштым йӧратат, нунын ончыкылыкышт верч азапланат гын, нуно улан илат.
Шым шочшан ава манын кӧ каласа?!
Марий Турек поселкышто илыше Шуталевмыт еш нергенат лач тыгак ойлаш лиеш. Шукерте огыл нунын деке унала миенна ыле. Кеч-могай ешынат кузе илымыжым, икте-весышт коклаште могай шӱлыш озаланымым пален налаш йӧршынат неле огыл: тидлан ӱдырамашым ончалмат сита, маныт. Тудо нойышын, вийдымын, шӱлыкын коеш гын, тугеже еш пиаланжак огыл. Шуталевмыт ешыште йӧршеш вес сӱрет: Светлана – тугай весела койыш-шоктышан, чулым, эре шыргыжын гына мутланыше, чевер-мотор шӱргывылышан ӱдырамаш. Тудым ончен, тиде шым шочшан ава манын йӧршынат от шоналте! Эше самырык оръеҥла веле коеш! Кеч кугурак Дима эргыштлан 17 ий темын, а эн изиштлан, Серафималан – эше пел ий веле.
Сӱретлат, тӱрлат, куштат…
Пиалан ешыште уста йоча кушкеш. Тыгай калыкмут уло. Тиде ешыште ты ой пӱтынек пеҥгыдемдалтеш, вет кажне икшывышт чынже денак уста улыт. Мутлан, Дмитрий Йошкар-Оласе технологический колледжыште кокымшо курсым пытарен. Заочно тунемеш, сандене эше пашам ышта. Кызытат туштак тырша да мийымына годым уке ыле. Тудо изинекак спортлан шӱман: самбо, панкратион, грэплинг, дзюдо, рукопашный бой дене кылым куча. Районысо, республикысе, Юл кундем федерал округысо таҥасымашлаште ятыр гана сеҥышыш лектын. А шукерте огыл панкратион дене Российыште кумшо верым сеҥен налын!
Костя Марий Турек поселкысо школышто визымше кадет классым тунем пытарен. Тудо сӱретлаш, лего да картон гыч вертолётым, машинам, корабльым, пӧртым погаш йӧрата, «Авиамоделирований» кружокыш коштеш.
Индеш ияш Дарина ден шым ияш Маша поселкысо ешартыш шинчымашым пуышо рӱдер пеленысе «Мечта» студийыште мастарлыкыштым вияҥдат, вет нуно кушташ йӧратат. Тыгак Дарина сӱретлаш, шер гыч тӱрлӧ сӧрастарышым, арверым ышташ, «алмазная вышивка» йӧн дене тӱрлаш йӧрата, фортепиано дене шокта.
Вич ияш Коля машиналан шӱман. Тудын коллекцийыштыже нуныжо могай-гына уке улыт?! Шкежат лего гыч машина-влакым пога. Кок ияш Игорь шольыжат почеш огеш код. Тудат изаж семынак тидлан шӱман кушкеш. А Серафима шӱжарыштын эше чылажат ончылно!
Мийымына годым Коля ден Игорь эше йочасад гыч толын огытыл ыле. А Костя, Дарина да Маша мӧҥгыштышт лийыныт, вет кызыт нунын кеҥеж каникулышт. Шӱжарыштым пукшаш да мутланаш авашт мыйым вес пӧлемыш ӱжӧ. Но икмыняр жап гыч нуно кумытынат почела-почела тушко пуренат шогальыч да, мо нерген мутланымынам колын, ӱдыр-шамыч вес пӧлем гыч аквамозаике йӧн дене, резинке гыч ыштыме кидпашаштым, сӱретыштым, ырес дене, алмаз йӧн дене тӱрлымӧ тӱрыштым ончыкташ кондышт. Нуно мом да мыняре ыштен огытыл?! А вара Костя, чыла тидым ончен шогыш-шогышат, пӧлем гыч лекте да икмыняр жап гыч кидышкыже медаль-шамычым кучен пӧртыльӧ! Тудо чыла тидым авиамоделирований пашаж дене сулен. Вара Машат ончыкташ кондыш. Тудо баскетбол дене модаш коштеш да тушто ойыртемалтмыжлан кучыктеныт.
А вара авашт дипломыштым, Чап грамотыштым иквереш чумырымо папкым лукто. Тудыжо тунар чот кӱжгӧ! Чылажымат тӱткын лудын да шергал шинчем гын, пел сутка кӱлеш ыле, товатат! Чыла тиде икшывышт-шамычын да ешыштын тӱрлӧ конкурсышто, олимпиадыште, таҥасымаште, фестивальыште ойыртемалтмышт нерген ойла! Могай молодец улыт! Арам огыл нуно ӱмаште «Идалыкын ешыже» республикысе конкурсышто «Шуко шочшан еш» номинацийыште сеҥышыш лектыныт. А тений майыште Шуталевмыт еш «Родительская слава» орденын медальже дене палемдалтын. Эше ик гана саламлена!
«Ом ыште» манын огытат мошто докан
А эше тиде ешыште йоча-шамыч изинекак пашалан шӱман кушкыт. Шуталевмыт пакчасаскам пачерышт ончылсо кумдыкышто, тыгак Светлана Александровнан аваж дене ятыр ончен куштат. Кеч шке жапыштыже вате-марий шкештат кок пачашан пӧртым чоҥеныт, но тӱрлӧ амаллан кӧра ужаленыт. А кызыт кок пачерышт уло. Кок пӧлеман ик пачерыштыже ешышт дене илат, а весыже, тыгаяк кугытан, эше яра шинча. Мо шындыме шуко да сайын шочшо манын, шӱкымат жапыштыже кӱрман, вӱдымат шавыман. Нине сомылым шукташ ача-аваштлан икшывышт кумылын полшат. Чынак, кумылын. Тиде ешыште йоча-шамыч «ӧрканем, ом ыште» манынжат огыт мошто докан. Туге чучо. Моткочак пашаче улыт.
– Такшым тиде тыгак. Иктымат нимогай пашамат вурсен-вурсен ыштыктымашна уке. Ачашт дене мом каласена гын, вигак шуктат: пӧлемламат пылесос дене эрыктат, пуракымат ӱштыт, – куанен палемдыш авашт. Тидым колын, пӧлемыште улшо Дарина, Маша да Костя йывыртен шыргыжальыч. Авашт вет мокта! Кузе от куане?!
Вара Светлана ешарыш:
– Костя шукертсек шке семынже мончаш олтен мошта. Тыманмеш вӱдымат колта, коҥгашке тулымат олта, пеш кугу полышкалышына.
– А ончыкыжым мый повар лийнем, – мутланымашке ушнен, каласыш рвезе да ялтак ӧрыктарыш.
– Чынак, кочкаш шолташ Костя чот йӧрата, – ӧрмем ужын, палемдыш аваже да ынде эргыжым кугешнен ончале. – Паледа, кеч-момат тудо кузе моторын пӱчкеден да сӧрастарен оптен мошта?! Коважын корныжым тошка, очыни: вет мыйын авамат поварлан ыштен. Руашымат шкежак шында да тӱрлӧ когыльым, кексым, молым кӱэштеш. Южгунам иктаж-мом интернетыште кычал муэш да ямдыла. Тыгак пиццым, южо молым пырля кӱэштына, салатым, тӱрлӧ кочкышым чӱчкыдынак пырля ямдылена.
А кеҥежым кунамже ешышт дене чылан погынен, кунамже икшыве-шамыч шке семыныштак емыжым погаш коштыт. нуным ачашт але авашт машиа дене нмиен кодат, вара налаш мият. Теве тунамат лачак олыкыштӧ мӧр кӱаш тӱҥалын ыле да тиде кечын йоча-шамыч, кугуракышт, эрдене эрак погаш миен толын шуктеныт ыле. Тиде веле мо? Мылам эсогыл иктаж вич але куд литр пурыман ик ведра мӧрым йокма шотеш пуэн колтышт!
«Йӧршынат лӱдын омыл»
Тиде жапыште Серафима аважын кидыштыже мален колтыш, йоча-шамыч ала-мом ышташ вес пӧлемыш кайышт да, коктын гына кодмына дене пайдаланен, самырык ӱдырамаш деч турак йодым:
– Светлана, тынар икшывым ышташ лӱдынат огыдал мо?
– Уке, йӧршынат лӱдын омыл. Кеч тынар икшыван ача-ава лийына манын, Саша пелашем дене ушнымына годым шоналтенат огынал, – вашештыш самырык ава. – А кызыт гын йоча-шамыч кушкын толыт да изи икшыве ситыдымыла чучеш, изи азам оҥ деке пукшаш пыштыме шуэш. Мутат уке, мӱшкыран кошташ кажне гана неле лийын, но нимат огыл. Чыла чытен лекме.
А вара ойжым тыге ешарен мучашлыш:
– Икшыве-шамычым такшым сайынак ончен куштенас. Тыршена. Шочшына-шамыч мыняр ешаралтыт, тунар нуно икте-весыштлан полшымо, эҥертыш лийме кумылан кушкыт. Сандене Юмо пуа гын, эше ыштена.
Пачерыштышт ик пӧлемысе пырдыжыште фотоссесий гыч фотографий-влакым пижыктыме. Тушто чыланат тунар пиалан улыт! Тиде вигак коеш. Ну, от шылте ты чыным нигузе! Пиалдыме пиаланла кояш тӧча, а пиалан шӱлыкан чурийым ышта гынат, чынже садак палдырна, коеш, шижалтеш.
Могай сай содыки пиалан ача-авам, пиалан икшыве-влакым ончаш. Тыгай годым шкендынат кумылет нӧлталтеш. Тек Шуталевмыт ешыште умбакыжат эре пиал озалана! Лач тидым гына тыланыме шуэш. А молыжо нунын чыла гаяк улыла чучо …
Любовь Камалетдинова
Фотом еш альбом гыч налме
