Тиде пӧръеҥ тӱҥалтыште ялозанлык дене кылдалтше пашам ойырен налын. Но вараже илышыже ялт вес велыш савырнен – тудо коло ныл ий койыш-шоктышыжлан чыла шотыштат келшен толшо элгӧргӧ паша органлаште тӱрлӧ вере тыршен.
Илыш да паша корныжым кӱчыкын радамлен лекташ гын, Олег Курочкин Марий Турек поселкышто шочын-кушкын. Кыдалаш школым пытарымекыже, верысе Ленин лӱмеш колхозышто слесарьлан ыштен, тылеч вара Марий кугыжаныш университетыш тунемаш пурен. Тушто «ученый-агроном» специальностьым налын да уэш озанлыкышкышт пӧртылын. Агрономлан тылзат пеле веле ыштен шуктен, вет рвезым армийыш налыныт. Служитлен толмекше, милицийыш участковыйлан пашаш пурен. Но Марий Турек районысо отделенийыш огыл, а Килемарысе отделенийыш, молан манаш гын шкешт дене вер лийын огыл. Пиалешыже, ныл тылзе гыч йӧн лектын, да тыштат ты пашамак шуен. Кок ий гыч старший участковый лийын. Идалыкат пеле гыч районысо милицийын следствий отделенийышкыже следовательлан куснен. Кодшо кечылаште чыла тидын нерген шкеж дене радамлын мутланышна.
– Олег Васильевич, паша верым вашталташ, участковый гыч следовательлан каяш мо таратен? Амалже могай лийын?
– Тусо ик пашаеҥ судьялан каен да олмешыже мыйым темлен. Паша куштылгыжак огыл манын паленам гынат, кӧненам. А идалык гыч старший следователь пашам шукташ тӱҥалынам. Но куд ий гыч Уголовно-исполнительный инспекцийыш пашам ышташ кусненам, да вигак старший инспекторлан налыныт. Тушто идалык идалыкат пелылан шотлалтеш, да тидат паша верым вашталташ амалым мыняр-гынат ыштен.
Ныл ий гыч ты инспекцийын начальникше лийынам. Тудым вич ий вуйлатымеке, рушла ойлаш гын, по выслуге лет сулен налме канышыш каяш жап шуын, да внутренний службын подполковникше званий дене пенсийыш лектынам. Туге гынат, кок тылзе утларак каналтымеке, Марий Элысе военкоматын Марий Турек ден Параньга районласе отделенийыштын начальникшын старший помощникшылан пуренам. Тылзе гыч верысе военный комиссарын старший помощникшылан кусареныт. Но, ныл тылзе ыштымеке, мылам Йӱдвелне пашам темленыт. Тушкыжо мый шукертсек каяш шоненам да тидлан ямдылалтынамат – тылеч икмыняр тылзе ончыч тунамсе политехыште лӱмынак механиклан тунем лектынам. Тыге 2017 ий ноябрь гыч Нижневартовскышто ик кугу частный организацийыште вахте йӧн дене старший механиклан пашам ышташ тӱҥалынам. А 2020 ий январь гыч але мартеат Сургутышто тыгак вахте йӧн дене «Автодорстрой» организацийыште механикланак ыштем. Эше каласаш мондышым: тымарте 2002-2006 ийлаште Марий кугыжаныш университетын юридический факультетыштыже «уголовное право» специализаций дене заочно тунемынам.
– Ынде айста элгӧргӧ паша органлаште ыштымыда деке уэш пӧртылына. Кушто тыршымыда ик эн чот ушеш кодын?
– Участковыйлан да следовательлан ыштыме ушеш утларак шарналт кодын. Но следователь улмо жап – эшеат чот, молан манаш гын тушто нелырак преступлений-влакым тӱжваке лукташ да шымлаш логалын. Тунам колхозын складше, трактор парк, кевытла гыч шолыштмаш чӱчкыдын вашлиялтын. Рейд-влакым эртарыме годым южгунамже тыгай-шамычым преступлений верыштыштак кученна. Мутлан, пырчым шолыштмашке шуэн огыл миен лектеденна. Але, мутлан, икана 1 январьыште кевытыш шолышташ пуреныт да, еш дене У ийым вашлиймеке, тушко эр эрденак лектын кудалаш логалын.
Мый эше корно-транспорт туткарлаште иктаж-кӧ колымо годым нине верлашке коштынам. Еҥын ойгыжым, шортмыжым ужын, чонлан йӧсын чучын. Тыгайже поснак ушеш кодын. Мутлан, ик тыгай случай август тылзыште лийын ыле. Тунам аваж ден эргыже Тат-Китняште улшо пакчашкышт пареҥгыш колорад копшаҥге пошымо деч растворым шыжыкташ каяш машина дене тарваненыт. Но Марий Турек гыч лектын веле шуктеныт – аварийыш логалыныт. Тушто рвезын аваже колен. Коло утла ияшрак эргыже кузе чот тунам шортын! Тыгайым мондаш неле…
– А кӧм преступленийым ыштымыж годым кученда, осал пашажым тӱжваке луктында да кӧм варажым четлык коклашке колтеныт але вес семын мут кучаш шогалтеныт, нуно кызыт, Тендам ужмеке, шкеныштым кузе кучат? «Мый тылат эше ончыктем!» манын монь огыт ойло, вес семын огыт лӱдыктыл?
– Шукынжо уремыште ужмышт годым саламлалтыт. Южышт дене кылым кучена. Кызытат мылам йыҥгыртат да мутланыме годым ойлат: «Ончыч могай окмак лийынам!» Следовательлан ыштымем годым сырен коштшо да «Мый тыйым шкендым шынден колтем, тый тыште пашам ышташ от тӱҥал» манше икте лийын. Кызытат огеш саламлалт.
– А сырымыж дене чынже денак иктаж-кушто иктаж-мом ышта манын огыда лӱд?
– Уке. Мыланна кредалме боевой прием-влакым туныктеныт, сандене кеч-кӧ ваштарешат шоген кертына.
– Иктаж-куштыжо пашам ыштымыда годым тыланда взяткым темлыше-влак лийын огытыл?
– Уголовно-исполнительный инспекцийыште старший инспекторлан ыштымем годым ик гана тыгае лийын. Тунам пӧлем-влак ситен огытылат, мый да начальник ик кабинетыште пашам ыштенна. Ик кечын кабинетышкына ӱдырамаш пурыш да мемнан шинчыме ӱстембаке конвертым пыштыш. Тудын эргыжым преступленийым ыштымыжлан испытательный срок дене условно судитленыт, да учетышто шоген. Тидлан самырык пӧръеҥлан инспекцийыш кажне тылзын палемдыме кечын регистрацийыш толаш кӱлын. Но тунам тудо Казаньыште пашам ыштен да ты кечын мемнан деке толын огыл. Тидын нерген инспекцийыш увертарен огыл. Аваже тидлан «шинчам петыраш» йодын, мыланна саде конвертым конден. Лачшымак кӧлан тудым конден – каласаш неле. Кабинетыште начальник лийын да, очыни, тудлан пӧлеклалтын улмаш. Чынжым гын кӧланжым умыленат шуктен огынал да мо тушто кийымымат пален огынал. Туге гынат мый, кузе тидым ужым, пӧръеҥ семын, вет вуйлатышынаже ӱдырамаш лийын да чот ӧрмыж дене мом каласашат пален огыл, туге вигак кугу йӱкын вурсен ойлаш тӱҥальым: «Те мом ыштылыда? Конвертдам кызытак мӧҥгеш налза да кайыза тышеч! Эргыда тек эрлак регистрацийыш толеш!» Ӱдырамаш лӱдмыж дене конвертшым писын гына нале да вашкен лектын кайыш. Эргыже инспекцийыш эрлашыжымак тольо.
– Пытартышлан куштылгырак йодышым пуымо шуэш. Яра жапыштыда Те мом ышташ йӧратеда?
– Мый колым кучаш йӧратем. Тидлан телым гын йолташ-шамыч дене Татарстаныш шумеш коштына, Киров областьышкат миен толына, каналтена. Пелашемымат пырля каяш ик гана веле огыл ӱжынам, но ок кай. «Тиде мыйынлык огыл», – ойла. Кеч икмыняр еш, чумырген, пӱртӱсыш пырля лектеденна. Поҥгым погаш йӧратем. Эше УФСИН-ыште пашам ыштымем годымак сварщиклан тунем лектынам, да кызытат тыгай пашам шукташ келша. Мӧҥгылан мангалым, коптильньым ыштенам. Кочкаш ямдылаш, мутлан, казаныште пловым ышташ, колшӱрым шолташ, колым коптитлаш йӧратем. Пелашемлан да кок ӱдырналан чылажат келша. Ольга пеледышым ончен кушташ йӧрата (тудын нерген шукерте огыл возенна ыле – авт.), да тудланат полшем, пакчаштат чыла гаяк пашам пырля ышташ тыршена. Рушарнян коктын чодырашке миен толна, мокым, пӱгыльмым, лӱмегожым погышна. Тудо чыла тидым кидпашам ыштымаштыже кучылтеш, а мый мончашке лӱмегож гыч панном келыштарен сакынем. Икмыняр ий ончыч снегоходым ыштенам ыле. Но Йӱдвелыш кошташ тӱҥалмекем, тудым ужаленам. А шканна ончыкыжым угыч ышташ шонем.
Талантан айдеме чыла шотыштат талантан, маныт. Тиде пӧръеҥ нергенат лач тыгак ойлаш келшен толеш.
Любовь Камалетдинова мутланен
Фотом еш альбом гыч налме
