8 февраль – Россий наукынкечыже
Пашада лектышан лийже, шанчызе-влак!
Кажне ийын 8 февральыште илышыштым шанче да шымлыме пашалан пӧлеклыше еҥ-влак – академик, профессор, учёный-шамыч – Россий наукын кечыжым палемдат.
Михаил Ломоносов, Иван Павлов, Дмитрий Менделеев, Константин Циолковский, Петр Капица, Игорь Курчатов, Андрей Сахаров… Тиде тӱнямбал наукыш надырым пыштыше россий учёный-влак кокла гыч шагал ужашыже гына. Кызыт Россий Науко академийыште латкум пӧлка, латвич шанче рӱдер да шуко институт улыт. Ушештараш уто огыл: биосфер нерген разработкым мемнан эл эн ончыч ыштен, лач мемнан эл космосыш мландын искусственный спутникшым эн ончыч колтен, лач ме тӱнямбалне эн ончыч атомный станцийым пашаш колтенна…
Мемнан кундемыштынат 1930 ий гычак шкенан шымлыше тӧнежна уло: Марий Эл правительстве пелен Йылмым, литературым да историйым научнын шымлыше В.М.Васильев лӱмеш марий институт пашам ышта. Таче тушто 28 шанче пашаеҥ тырша, нунын кокла гыч науко доктор – кум еҥ, науко кандидат – 18 еҥ. Шым учёныйым «Марий Эл Республикысе наукын сулло пашаеҥже» почётан лӱм дене палемдыме, икте – «Марий Эл Республикысе культурын сулло пашаеҥже», индеш еҥ – Марий Эл Кугыжаныш премийын лауреатше, кок пашаеҥ Финн-угор ушемын йотэлысе еҥжылан шотлалтеш. Институт республикым экономике да социальный могырым вияҥдыме дене кылдалтше кугыжаныш план дене келшышын тырша. Шанче пашаеҥ-влак шочмо йылмым, сылнымутым, фольклорым, историйым, археологийым, этнографийым, калыкын усталыкшым, финноугроведений да социальный йодышлам шымлат. Институт Россий науко академийын институтлаже, лишыл да мӱндыр йот элласе академийла, элнан моло регионысо шанче рӱдерлаж дене кылым куча, республикын чапшым кӱшнӧ куча.
Г.Кожевникова.
Снимкыште: Йылмым, литературым да историйым научнын шымлыше В.М.Васильев лӱмеш марий институтым вуйлатыше, историй науко кандидат, Марий Эл Республикысе С.Г.Чавайн лӱмеш Кугыжаныш премийын лауреатше Евгений Кузьмин; филологий науко доктор, МарНИИЯЛИ-н тӱҥ шанче пашаеҥже, «Словарь сравнений марийского языка» савыктышлан Марий Элын М.Н.Янтемир лӱмеш Кугыжаныш премийжын лауреатше Любовь Абукаева; историй науко доктор, МарНИИЯЛИ-н тӱҥ шанче пашаеҥже, Марий Эл Республикысе наукын сулло пашаеҥже, «Марийцы в эпоху средневековья» савыктышлан Марий Элын М.Н.Янтемир лӱмеш Кугыжаныш премийжын лауреатше Татьяна Никитина; институтын шанче пашаеҥже, «Словарь сравнений марийского языка» пашалан Марий Элын М.Н.Янтемир лӱмеш Кугыжаныш премийжын лауреатше Андрей Чемышев.
М.Скобелевынфотожо.
