У Торъял районысо Кугу Лумарий ял пеш сылне верыште, чоҥгаташте верланен. Ӱлнӧ Толман эҥер йоген кая, йырваш олык шарлен кия. Тыгай моторлыкым ончен шинча куана, чон кана. Но ик сылнылык дене от иле, шол. Ялын лӱмыштыжӧ кугу шомак уло гынат, ялым кызыт кугу манаш ок лий, молан манаш гын ий гыч ийыш тушто илыше калык шагалем толеш.
– Пытартыш перепись почеш Кугу Лумарийыште 557 еҥ шотлалтеш, – каласыш верысе фельдшер Ираида Аркадьевна Сидоркина.
А чынжым гын таче кечылан 389 еҥ ила. Ты кундемыш Сухоречье, Шуҥго, Кыдал Орью, Кӱшыл Орью, Кугу Лумарий, Изи Лумарий, Эсменсола,Танаксола, Изаҥа, Шавыксола ялла пурат. Администраций Масканурышто верланен. Кызыт ялыште утларакшым кокла ийготан-шамыч илат. Илалше ден самырыкше шагал. Моло кундемысе семынак ятырын Москош кудалыштыт, «Первый май» колхозын изирак производствыштыжо тыршат. Туштыжо шудо гыч гранулым ыштат. Тыгак Кугу Юлъял воктене чыве фабрикыште пашам ыштат. Ялысе икшыве-влак Кӱанпамаш школышто тунемыт. Тудыжо 10 километр тораште верланен. 15 йочам школ автобус шупшыкта. Мемнан мийымына годым верысе «Колобок» йочасадым олмыктат ыле: электровоштырым вашталтеныт, леведышым уэмденыт.
– Ялыштына самырык-влак олалаш каен пытеныт. Прописке почеш Кугу Лумарийыште шотлалтыт, а чынжым гын вес кундемыште илат. Мый тиде ялыш 1990 ийыште пашам ышташ толынам. Тунам ты кундемыште тӱжем утла еҥ илен. Школышто 150-160 йоча тунемын. Йочасадыште кум группо лийын. А кызыт йочасадыш кандаш еҥ коштеш. Йочам шагал ыштат. Теве воктенысе Танаксола ял кугу, но туштат тений кок йоча веле шочын. Шушаш тунемме ийыште икымше классыш коктын каят. Корным Зеленый Рощо гыч Кыдал Орью марте ыштеныт. А Кыдал Орью гыч Сухоречье марте шаргӱм оптеныт. Кугу Лумарий ял уремыштат корным тӧрленыт. Но ик нелылыкна уло: Йошкар-Олаш, У Торъял посёлкыш кудалаш транспорт уке. Ик амалкалчат мемнан кундем калыкым автобус дене шупшыкташ ок кӧнӧ. У Торъялыш миен шуаш такси дене 500 теҥгем тӱлена. Меже шып огына шинче, икмыняр вере возенна, кажне ял погынымаш годым ойлена, но мыланна тиде кундемлан автобусым ойыраш пассажир шагал маныт. Вот тыге илен толашена, – пуштыланен мане Ираида Сидоркина.
М.СКОБЕЛЕВ,
Л.ШАБДАРОВА
М.Скобелевын фотожо.
