Кеҥеж тӱҥалтыш гыч россиян-влакын илышышкышт иканаште икмыняр кугу вашталтыш пурталтеш. Элыштына страховой пенсийым кугемдат, неле походым организоватлыше-влак деч пеҥгыдынрак йодаш, единый пособийым у семын шотлаш, кеҥеж верандылаште алкогольым ужалаш тӱҥалыт. Тыгак 12 июньышто Российын кечыж лӱмеш ик кечым канаш пуат.
Пенсий ден льгото
Июнь гыч южо еҥын пенсийже кугемеш. Страховой пенсий пелен пеҥгыдемдыме кок пачаш кугемдыме выплатым – 16269 теҥгем – май йотке 80 ийым темыше граждан-влак налыт. Тиде суммымак тӱҥ пособий дене пырля шошын пытартыш тылзынже икымше группо инвалидностьым налше-шамычлат пуат. Кок случайыштыжат оксам йодмаш деч посна палемдат.
Тылеч посна, пашам ыштыдыме пенсионер-влакын страховой пенсийыштым кугемдат – тидым идалык еда шуктат. Палемдыме вашталтыш паша гыч 1 май марте кайыше-шамыч дене кылдалтын. Пенсийым индексироватлышт манын, гражданинлан паша гыч кайымыжым Россий Социальный фондыш увертараш кӱлеш.
Южо регионышто илалше граждан-шамычлан тӱшка транспорт дене кудалышташ льготым кугемдаш палемдат. Пенсионер тудын дене огеш пайдалане гын, олмешыже оксам налын кертеш.
Йоча пособий
1 июнь гыч йоча-влаклан единый пособийым палемдыме да тӱлымӧ радам вашталтеш. Тудо алиментым налше ача-ава-влаклан пайдалырак лиеш. Тымарте пособийым оформитлыме годым счётыш пурышо чыла суммо ончыкталтын. Ынде судын пунчалже почеш колтымо средствам веле шотыш налыт. Ача ден ава алиментым тӱлымӧ шотышто мут дене але нотариальный соглашенийыште кутырен келшеныт гын, пособийым йодмашыште ончыктымо цифр гыч шотлат. Тыгодым тудо Еш кодексыште палемдыме гарантий деч изи лийшаш огыл: ик йочалан – МРОТ-ын чырык ужашыже (4810 теҥге), кокытлан – кумшо ужашыже (6349 теҥге), кум да тылеч утларак икшывылан (9621 теҥге) – пел ужашыже.
Ешын доходшым шотлымо годым кугыжанышын герония-авалан, «Ача-ава чап» орден але медаль дене палемдыме граждан-влаклан тӱлымӧ окса шотыш огеш налалт.
Ийготыш шудымо йочан номинальный счётыштыжо улшо окса ешын доходышкыжо огеш пурталт, а школышто, ссузышто але вузышто тунеммыж годым налме пашадарже шотыш налалтеш.
Кеҥеж кафе
21 майыште Кугыжаныш Думо кокымшо да кумшо лудмашлаште «Этил спиртым, алкоголян да спиртан продукцийым ямдылен лукмо, оборотыш колтымо пашам кугыжаныш велым виктарыме да алкоголь продукцийым йӱаш чарыме нерген» законыш пурташ темлыме вашталтыш-влакым сайлан шотлен. Тиде документ дене келшышын, кеҥеж кафелаште алкоголян напиткым ужалаш тӱҥалын кертыт – мутат уке, лицензий почеш.
Тымарте тыгай пашам шуктымылан закон почеш 300 тӱжем теҥге марте штрафым пуэн кертыныт.
У нормо-влак 1 июнь гыч вийыш пуреныт, но нуно 2026 ий марте куснымо пагытыште улшо у регион-шамыч дене кылдалтын огытыл.
Туристын лӱдыкшыдымылыкшӧ
2024 ий 23 мартыште лукмо «Россий Федерацийыште турист пашан негызше-влак нерген» федеральный законыш да Россий Федерацийын посна законодательный актлашкыже вашталтышым пуртымо нерген» закон вийыш пурен. Тудо турист-влакым ужатен коштыктышо инструктор-проводник ден гид-шамычын пашаштым виктара. Документын у редакцийже дене келшышын, путешественник-влакым лӱдыкшӧ да неле маршрутла дене коштыктышо-шамыч тидлан келшыше аттестацийым эртышаш улыт.
Аттестацийым шинчымашым пуышо кажне тӧнеж эртарен огеш керт: тидлан квалификацийым нӧлтымӧ келшыше программе кӱлеш. Правительстве организацийым специальный переченьыш пурта, тушто тыгак общероссийский спорт федераций-влак ден нунын ужатен коштыктышо-шамычым ямдылыме опытан регионысо подразделенийышт лийыт. Аттестацийым регионышто инструктор-проводник-влакым ямдылыше моло организацият эртарен кертыт, тыгодым комиссийын составыштыже Россий МЧС-ын еҥже-влак лийшаш улыт.
Документ дене келшышын, проводник-влакын пашаштым регионысо кучем тергаш тӱҥалеш. Маршрут поснак аралыме пӱртӱс кумдыкла гоч эрта гын, гид-шамычын пашаштым келшыше тӧнеж-влак эскерат. Тыгай проводник-шамыч маршрутыш лекме да тушечын пӧртылмӧ нерген МЧС-ыш увертарышаш улыт.
Маршрут-влакым неле категорийыш пуртымо радамым Российын Экономический вияҥмаш министерствыже пеҥгыдемда. Тӧрлатымаш тений кеҥеж тӱҥалтыш гыч вийыш пура, но атесстацийын у правилже-влакым шуктымашке йыжыҥын-йыжыҥын куснаш палемдыме.
Икшыван ӱдырамашым – жап деч ончыч
Тений 10 июнь гыч тюрьмаште шинчыше ӱдырамаш-влакын ужашышт эрыкыш жап деч ончыч лукмо да наказанийым лушкыдемдыме нерген ходатайствым пуэн кертеш. Тыгай права нелыжак огыл преступленийым ыштыше да судын эрык деч посна кодаш палемдыме жапше гыч чырык ужашыжым шинчыше ӱдырамаш, тыгак ныл ияш марте ийготан йочан ава-влаклан пуалтеш. (Тыште икшывын аважын наказанийым шуктымо тӧнежысе йоча пӧртыштӧ илыме случайже нерген ойлалтеш). Вашталтыш преступленийым ийготыш шудымо пагытыште ыштыше-влак денат кылдалтын.
Тымарте тыгай йӧным кум ияш марте ийготан йочан ӱдырамаш-влаклан гына пуэныт.
Печать огеш кӱл
Кеҥеж тӱҥалтыш гыч коммерческий огыл организаций-шамыч печать деч поснат пашам ыштен кертыт, но тиде вашталтыш кугыжаныш да муниципальный тӧнеж-влак дене кылдалтын огыл.
Ипотеке…
Медик-влаклан Мӱндыр Эрвел да Арктический ипотекым налаш куштылгырак лиеш.
Тымарте тиде программе дене шинчымашым пуымо да медицине тӧнежлаште вич ий деч шагал огыл жап пашам ыштыше специалист-шамыч веле пайдаланен кертыныт. Ынде стаж шотыш огеш налалт.
Тылеч посна, монопрофильный муниципальный образованийыште (моноолаште) 60 квадрат метр деч кугурак кумдыкан у огыл илыме верым налме годым кредитым 9 миллион теҥге марте пуэн кертыт.
1 июнь гыч Мӱндыр Эрвел да Арктический ипотекым СВО-н участникше-влак да тушто вуйым пыштыше сарзе-шамычын ешышт налын сеҥат.
Чыла чержым возат
Российын Тазалык аралтыш министерствыже йоча лагерьыш тарваныше икшывын тазалыкше нерген медицине справкын формыжым уэмден.
Кӱштымаш дене келшышын, справкыште йочан чытен лекме инфекциян да инфекциян огыл чыла чержым, операцийжым, сусыргымыжым, аллергий дене орланымыжым, физкультур дене заниматлалташ медицине группыжым, тиян да котыран огыл улмыжым ончыкыман.
Тиде оксам тӱкаш огеш лий!
Южо доходым, мутлан, инвалид йочалан тӱлымӧ пенсий ден пособийым, исполнительный производство кышкарыште кучен кодаш огеш лий.
Тиде радамышкак пукшышым йомдарыме да инвалидность шотышто социальный пенсий пелен пуымо выплатым, инвалид йоча ден шкем ончен кертдыме инвалид-влаклан палемдыме пенсий дене пырля ойырымо федеральный да региональный социальный ешартыш-шамычым пуртымо.
Пытартыш шӱлышым – эрыкыште
9 июнь гыч ВИЧ, ужармужо, рак, южо эндокринный да нерве черан преступник-влакым тюрьма гыч эрыкыш писынрак – диагнозым пеҥгыдемдыме деч вара 15 кече гычак – лукташ тӱҥалыт.
Кидмастар-влаклан полшат
10 июнь гыч кидмастар ден калык художественный промыселым вияҥдыше организаций-влаклан тӱрлӧ кӱкшыт бюджет-шамыч кӱшеш окса, увер, консультаций да организаций шотан полышым пуаш тӱҥалыт.
Российыште калык промысел дене чапланыше кундем ден кидмастар-влакын реестрыштым ыштат. Тудым Минпромторг виктараш тӱҥалеш.
М.ИВАНОВА ямдылен
М.Иванован фотожо
