Кызыт школ-влак тӱрлӧ направлений дене пашам ыштат. Тыге, мутлан, У Торъял район Токтарсола школ пӱртӱс дене кылдалтшым ойырен налын да 2021 ий гыч «Школа Экологии как центр формирования экологической культуры сельского социума» теме дене республиканский пилотный площадкыш савырнен.
Полшыде, кузе чытет?
Токтарсола школ директор Галина Валерьевна Садовинан палдарымыж почеш, тиде направлений дене паша эше кодшо ийын сентябрьыште веле тӱҥалын гынат, шагал огыл мероприятийым эртарен шуктеныт. Адакшым икшыве-шамыч утларак чолга лийышт манын, школышто тӱрлӧ экорӱдерым почыныт: «Пӱртӱслан полшо» волонтёр толкын, «Пӱртӱсын йӱкшӧ» журналистике экорӱдер, «Тумнаигын школжо», «Пӱртӱс – сӱретче, скульптор да поэт» усталык мастерской, «Экодизайн» ландшафт-дизайн лабораторий, Токтарсола кундемын пӱртӱс объектше-влак картым ыштыме рӱдер, «Татым кучо» фотографий экорӱдер. Лӱмыштымак колын, мыйын гын кажныжын пашашкыже ушнаш кумылем лектеш. Сандене ты школышто тунемше икшыве-шамычат экорӱдерлашке чытен-чытыде вашкат да урок-влак пытымым веле вучат, очыни. Вет, мутлан, пӱртӱслан полшыде, кузе чытен кертат? «Экодизайн» рӱдер эсогыл – лабораторий. Тугеже фантазий манмым веле кучылташ ит ӧркане. Илыме вер-шӧрыштӧ улшо пӱртӱс объект-влакым шымлашат моткоч оҥай. Журналист семын шкем терген ончашат ӱдыр-рвезе-шамыч рӱдерыш куанен коштыт докан.
Келшен пашам ыштымын лектышыжат куандара
Пилотный площадкым туныктышо Людмила Ивановна Фоминых вуйлата. Ойлымыж почеш, тудын дене кылдалтше пашам шуктымаште ик эн чот районысо образований пӧлкаште тыршыше Надежда Павловна Смоленцева полша. Тыгак Образований институт дене пеҥгыде кылым кучат.
Площадкын палемдыме пашажым ышташ йӧнанрак лийже манын, школ социальный партнёр семын Тошто Торъял ял шотан илем администраций, «Онар» колхоз, Токтарсола тӱвыра пӧрт, книгагудо, ФАП, Ветеран-влак ушем, У Торъялысе ешартыш образований рӱдер, колым кучаш да пеледышым ончен-кушташ йӧратыше-влакын клублашт дене сай кылым ыштен. Тыгак школлан посна предприниматель-шамычат полшаш кумылан улыт.
Тынар тӱрлӧ организаций, учреждений, амалкалче-влак дене келшен пашам ыштымын лектышыжат изи огыл.
– Кажне экорӱдерын кузе тыршымыжым ончалаш гын, мутлан, «Пӱртӱслан полшо» рӱдерыш коштшо-влак «Сеҥымаш пеледыш», «Шарнымаш сад» акцийлашке ушненыт да пеледыш ден пушеҥге-влакым шынденыт. Тыгак йоча-влак памаш-шамычым да кумдыкыштым эрыктымаште тыршеныт. Нуно «Очистим планету от мусора» всероссийский экологический субботникышкат чолган чумырген лектыныт, – каласкала Людмила Ивановна. –
«Пӱртӱсын йӱкшӧ» экорӱдерыш ушнышо самырык журналист-влак «Школа экологии» школьный газетын кум номержым луктыныт. Тыгак нуно «Кагазлан – кокымшо илышым», «Батарейкым сдатле – шоҥшым утаре!», «Энергийым аныклыше лампым утилизироватлымаш» операций-влак тӱҥалме нерген увер листовко-влакым ямдыленыт да школыш пырдыжыш веле огыл пижыктеныт, тыгак воктенысе ятыр яллашке шаркаленыт.
Площадке вуйлатышын палдарымыж почеш,
«Тумнаигын школжо» рӱдер «Кайык-влакын кечышт» экологий шагатым, Мландын кечыжлан пӧлеклалтше материал-влак негызеш литературный марафоным эртареныт, икмыняр фильмым пырля онченыт да нуным каҥашеныт.
«Пӱртӱс – сӱретче, скульптор да поэт» экорӱдерыш коштшо тунемше-влак районышто эртарыме кидпаша, плакат, сӱрет-влак йоча конкурслашке ушненыт да шке мастарлыкыштым ончыктеныт.
«Экодизайн» рӱдер пеледыш росотам ончен-куштымаште тыршен. Тыгак ӱдыр-рвезе-шамыч «Классын клумбыжо» ландшафт-дизайнер конкурсын участникше лийын, ты теме денак «ПроеКТОриЯ» Всероссийский почмо урокым эртарымашке ушнен.
«Вер-шӧрын картше» ден «Татым кучо» экорӱдер-влакат тӱрлӧ конкурсышто моштымашыштым ончыктеныт.
Тиддеч посна Токтарсола школын шефствыш налме икмыняр пӱртӱс объектше уло. Тиде – ты ял покшелне верланыше памаш, школ деч тӱҥалын тӱҥ урем марте кумдык, Токтарсола ден Ӱлыл Макмат яллаште верланыше обелиск-влак. Кажныжым тунемше-влак идалык мучко эскерат, эрыктат да шотышто кучат.
Йӧраташ да перегаш туныктат
Иктешлыме семын, площадке вуйлатыше Людмила Ивановна тыге каласыш:
– Тунемше-шамычым пӱртӱсым йӧраташ, аралаш да перегаш кумылаҥдаш манын, тӱрлӧ йӧным кучылташ тыршена. Изирак ийготан улмыж гычак икшыве тыгай шижмаш дене кушкеш гын, тудо ончыкыжымат шотан айдеме лиеш. Ме пӱртӱсын еҥже улына, тудын дене кылна нигунамат огеш кӱрл. Сандене воктене улшо кумдыкын, вер-шӧрын, эсогыл олыкышто кушшо йӧршеш изи пеледышын моторлыкшым, кече лекмын сӧраллыкшым ужын, кайыкын сылне мурыжымым колын моштыман. Вет пӱртӱс – тиде ик эн кугу туныктышо!
Любовь Камалетдинова
Фотом школын архивше гыч налме
