Марий Эл радион эртарыме «Идалыкысе муро» фестивальыштыже гран-прим Марий Элын калык артистше Светлана ОСИПОВАН сеҥен налмыж нерген газетыштына возенна ыле.
Светлана – «Марий Эл» кугыжаныш куштышо ансамбьльын солистше, поро кумылым ончыктышо «В кругу друзей» концерт программын авторжо, ныл шочшан ава…
Пошкырт кундем Калтаса районысо Ӱлыл Качмаш ялын ӱдыржӧ могай ешыште кушкын? Сценыш лекташ мо кумылаҥда? Нине да моло нерген вашлийме годым мутланышна.
– Изи годым могайрак йоча кушкында, койыш-шоктышда могайрак лийын?
– Изишак вожылшырак лийынам. Ешыште ме ныл икшыве кушкынна, мый эн изиракышт улам. Изи годсек авамлан полшаш тӱҥалынам, тудо правленийыште арулыкым эскерен, сандене кӱварым мушкашат, вӱдвара дене вӱдым нумалашат ятыр пернен. Мӧҥгыштат паша логалын, авам тунам вольыкым шуко ашнен. Шарнем, икана йӱштӧ теле кечын, авам ала-могай сомыл дене каен, презе лиймым эскераш да саде изи падырашым вӱташ пурташ каласен коден. Пыкше, пуреҥгаен-пуреҥгаен, презым нумалаш тӧченам, но ӱшанен кодымо сомылжым тӱрыс шуктенам.
– Ача деч посна кушмым шижында мо?
– Ачамын вес тӱняш кайымыж годым ныл ияш лийынам. Авам вара вес пӧръеҥым, Иван Иванович Исанбаевым, марийлыкеш пуртен. Тудо Кугу Отечественный сарын участникше, туныктышо лийын, мыят тудын классыштыже тунемынам. Парт коклаште шинчыме пагытыштак икымше гана Москош намиен кондыштарен. Кремль ваштарешысе «Россий» унагудышто лийме тачат поро шарнымашым коден. Иван Иванович мыйым шке ӱдыржӧ семын йӧратен, тудак Йошкар-Олаш, музучилищыш, тунемаш пураш конден. Садлан тачат тудлан тауштен илем. Шарнем, икымше икшывем шочмеке, койыш-шоктышыжым шотыш налын, тудын военный лиймыж нерген каласен. Жап эртымеке, каласымыже лачеш толын.
– Светлана, йоча годым кӧ лияш шоненда?
– Изиэм годсекак мураш йӧратем, сандене «артист лият» манын каласеныт. Школышто чыла гаяк пайремыште, концертыште мурымо, куштымо, тыгак тӱрлӧ районыш лектын коштынна. Шарнем, школышто тунемме годым татар йолташ ӱдырем дене парт йымаке пурен шинчына да индий муро-шамычым мурена ыле. Тунам, 80-ше ийлаште, тыгай киножымат чӱчкыдын ончыктат ыле, сандене семсавыртыш ушышто эреак пӧрдын.
– Тидланак кӧра, очыни, Маргосфилармоний пеленысе «Мари» студийыш ушнымекыдат тыгай шӱлышан муро денак сценыш лекташ тӱҥалында…
– Чын, «Тансор Диско» кином моткоч йӧратем ыле, «Джими, Джими» муро чонешемак возын, концертлаштат тудым мураш йодыныт. «Прекрасное далёко» мурымат ешыштына колышташ йӧратеныт, поснак акамын пелашыжлан чот келшен.
– Ешыштыда кӧ гай мураш йӧратыше улыда?
– Авам сайын мурен, но лач пайрем годым тыгайжым колаш логалын. Илышыже пеш куштылгыжак лийын огыл, садлан, очыни, чон йодмыж годым веле муралтен. Лида акам мураш пеш кертеш ыле. Мӧҥгысӧ сомыл годым эреак мурен, мыят тудын почеш чыла мурыжым тунемынам.
– Илышыштыда, пашаштыда кӧн ой-каҥашыжым чӱчкыдынак шарналтеда?
– Музучилищыште моткоч сай педагогем лийын – Александр Алексеевич Фисенко. 1980-1986-шо ийлаште куштылго жап лийын огыл, Александр Алексеевич икшыве-влакым чамана, «Таче кочкынат?» манын йодеш ыле. Кертмыж семын окса денат, поро ой-каҥашыж денат полшен, лыпландаренат моштен, чылт ачам семын чучын. Ты поро айдемым ӱмырем мучко шарнаш тӱҥалам, лач тудо илышым умылаш туныктен.
– Икшывыда изи годым МарГУ-ш тунемаш пуренда. Тидлан кӧ кумылаҥден?
– Кумшо ӱдырем шочмеке, вузыш тунемаш пуренам. «Любительский театрын режиссёржо» специальностьым налаш Олег Геннадьевич Иркабаев темлен. Студент жап моткоч сайын, пайдалын эртен, вет айдеме илыш мучкыжо эреак тунемшаш, маныт.
– Эстраде аланыште шукертсекак улыда. Тиде жапыште репертуарда тӱрлӧ муро дене пойдаралтын, шонем.
– Республикысе марий композитор-влак дене чылашт дене кылым кучена, пырля пашам ыштена. Валерий Кульшетов дене эн ончыч мурым возышна, вара Вениамин Захаров, Сергей Маков денат пашам ышташ тӱҥалме, Виталий Алексеев денат икмыняр мурым возенна. Кажныже мастар, талантан, кажныже марий искусствым вияҥдымаште чот тырша.
– Поро кумылым ончыктышо ятыр концертым эртаренда, онкологий чер дене черланыше-влаклан полшенда. Тыгай пашалан шӱкалтышым мо ыштен?
– Авам ты чер дене чот йӧсланен, эмлымверыш монь шуко кондыштаренам. Йолташ ӱдыремланат тудым чыташыже пернен. Тиде чер дене орланыше-влаклан полшаш манын, тыгай проектым эртараш шонен пыштенам. Тӱҥалаш куштылгыжак лийын огыл. Кок тылзым эрталтыше ӱдырем пукшем да нянькылан коден каем ыле, вет документ пашажак шуко жапым налеш. Икымше концерт деч 180 тӱжем теҥгем йоча эмлымверыш колтымеке, шонымашкем шуын кертмемлан куанен, мӱгырен шортынам. Кокымшо проект деч погынышо оксам онкологий денак черле кугурак-шамычым, кумшо деч ДЦП черан йоча-влакым эмлаш колтенам, а вес ганаже окса полыш ача-ава деч посна кодшо тулык икшыве-шамычлан да уэш йоча онкологий эмлымверыш лийын.
Поро кумылым ончыктышо концерт программым эртараш Зинаида Васильевна Долгова полшен. Тудо режиссёр пашажым гына огыл шуктен, психолог семын ой-каҥашымат пуэн, лыпландаренат моштен.
– Зинаида Васильевна дене ятыр мурым ямдыленда. «Идалыкысе муро» фестивальыштат тудын возымо «Йолташем кушто мыйын» мурыж дене тӱҥ призым сеҥен налында.
– Зинаида Васильевна сай автор, палемдыме темылан тудо моткоч чапле почеламутым возен кертеш. Эн ончычак мемнан «Марий мландем» мурына шочын. «Йолташем кушто мыйын» мыскара шӱлышан муро. Почеламутым Зинаида Васильевна возен да ончалаш йодын. Шомак-влак келшеныт да Лилия Алексеевалан семым келыштараш пуышым. Пытартыш жапыште Лилия дене да эше Россий искусствын сулло деятельже, композитор Иван Ильич Егоров дене пашам пырля ыштенна. Мурылан аранжировкым Михаил Анеев ыштен. Чынжымак, пеш сай муро шочын. Тудо калыкланат келшен, йӱклымаште эн ончыко лектын. Мо оҥайже: йӱклымашке утларакше ӱдырамаш-влак ушненыт. Очыни, мурын мутшо семын шукынжо тыгай илышыш логалнешт (воштылеш).
– Илыш тугай, ӱмыр корным шкет эрташ пеш йӧсӧ…
– Ӧпкем нигӧлан кучымаш уке, пелашем-влакым ом вурсо, шылталенат ом кошт, вет нуно икшывем-влакын ачашт улыт. Илыш ончыко кая, сандене кажне гана, Юмылан тауштен, чылалан сайым таланем. Йоча-шамычем икте-весым йӧратат, пагалат, ваш-ваш умылат, вучат. Мутат уке, кугуракышт изиракыштлан пример улыт. Чын, шкет лияш йӧсӧ, ойгым ма куаным лош пайлаш мыйынат поро йолташем уло.
– Светлана, сценыш эреак ойыртемалтше вургем дене лектыда. Тудым ямдылымаште кӧ полша?
–Тӱҥалтыште мастар ик ӱдырамаш модельым ямдылаш полшен. Кызыт тудо йот элыште ила. А ынде шукертсек «Сайвер» ателье дене кылым кучем. Тушто эреак сайын вашлийыт, тувырлан эскизым ышташ, шонаш полшат. Поснак кугу таум Валентина Ивановна Алмаметовалан каласынем. Ик жап сӱретче Татьяна Васильевна Изычева денат кылым кыченна, икмыняр тувырым ямдыленна. «Артист тӱрлӧ лийшаш», – манеш ыле авам, сандене сценылык вургемым тӱрлым да моло деч ойыртемалтшым ыштыкташ тыршем.
– Мом кочкаш ямдылаш келша?
– Мелнам чӱчкыдынак кӱэштына, иктаж пайремлан йолташ ӱдырем да икшывем-влак дене пырля мантым, пельменьым ыштена, духовкеш лудым але комбым кӱктена. Кугурак эргымланат мӧҥгысӧ кочкыш чот келша.
– Яра жапым кузе эртареда?
– Икшывем, йолташем-влак дене пырля лияш тыршем. Мутлан, йоча-шамыч дене Ий полатыште коньки дене мунчалташ йӧратена, кинотеатрышкат, кафешкат миен толына. Жап моткоч писын эрта, кугурак эргым-влак дене мом ыштен шуктен омыл, изиракышт дене тудым шукташак тыршем.
– Муро мо Тыланда?
– Муро – илыш корнем, пӱрымашем.
А. БАЙКОВА
Фотом еш альбом гыч налме