Елена Тупинова Волжск олаште шочын-кушкын. Вара Йошкар-Олашке тунемаш толын да тыште чылаже 15 ий илен. Но вара уэш шочмо кундемышкыжак пӧртылын. Ты пагытыште тудо кидмастар семын чапланен шуктен. Тыгак еҥ-шамыч тиде ӱдырамашым мурызо да бард мурызо семынат палаш тӱҥалыныт. Ынде чыла тидын нерген радамлынрак каласкалена.
Волжск – Йошкар-Ола – Волжск
Луымшо класс деч вара Елена Йошкар-Оласе тунамсе культпросветучилищыш тунемаш пурен. Тушто тӱвыра пашаеҥ да хор вуйлатыше специальность дене шинчымашым поген. Тунем лекмекыже, тӱҥалтыште Ленин лӱмеш тӱвыра полатыште, вара Профтехобразованийын тӱвыра пӧртыштыжӧ методистлан ыштен. Тиде жапыште марлан лектын, кок эргым ыштен.
– Икмыняр жап гыч ешем дене угыч Волжскыш ачам-авам деке пӧртылна. Но икшывына-влак вараже мӧҥгеш Йошкар-Олашке каеныт да кызыт коктынат ешышт дене тушто илат. Тачысе кечылан вич уныкан кова улам, – каласкалаш тӱҥале Елена Алексеевна. – Пӧртылмекем, шочмо вер-шӧрем мылам пуйто шулдырым пуыш, вет тыште шканемат йӧршеш вучыдымын усталык шӱлышем почылто. Эн ончычак Волжск ден Йошкар-Ола гыч поэт-влакын почеламутыштлан семым возаш кумыл лекте. Вараже тыгай усталыкем улмым тыште «ужыч» да бард мурызо семын гитарым шоктенат, тудын деч поснат концертлаште выступатлаш, фестивальлашке ушнаш ӱжаш тӱҥальыч. Гитарист-шамычын коллективыштым чумыренна да тудын денат концертым ончыктенна. Икана марий телевиденийыш мемнан нерген программым сниматленыт да ончыктеныт ыле. А шкеже ты жапыште йоча учрежденийлаште пашам ыштенам. Сулен налме канышыш икмыняр ий ончычак лектынам гынат, кызытат мӧҥгыштӧ яра шинчен ом керт – оласе Экологий рӱдерыште педагог-организаторлан ыштем.
Черкыште мурен
Умбакыже ӱдырамашын илышыштыже тура савыртыш лийын. Тудо Юмо деке утларак мелын савырнен. Черкыште ик батюшка каласен: «Кызыт марте тӱнялан служитленат, ынде Юмылан служитле». Тылеч вара Елена Алексеевна 22 ий черкыште мурен.
– А кызыт тыглай прихожанке веле улам – мурымым чарненам. Шке жапыштыже черке пелен «Соловушки» йоча коллективем ыле. Хор вуйлатыше семын мый нунын дене концертым ямдыленам. Икшыве-влак дене шкенан дене Волжскышто моткочак чӱчкыдын, тыгак Йошкар-Олаште, Казаньыште, эсогыл Москваште выступатленна. Конкурслаште ик гана веле огыл икымше верым сеҥен налынна. Кӧ пала, ончыкыжым ала уэш муро деке пӧртылам, – палдарыш ӱдырамаш.
Кидпаша – чон пашаже
Чыла тидын коклаштак Елена Алексеевна кидпашаланат жапым муаш тыршен. Тудо урген, пидын, тӱрлен, вӱдуа гыч тодын, модыш-влакым ямдылен.
– Мом лиеш, чыла гаяк ыштен онченам докан, вет мый Йоча-влакын усталык пӧртыштышт пашам ыштенам. Кеч-могай кидпашам мый йӧратем. Адакшым шке веле огыл, кок эргымымат пидашат, модышым, молым ургашат туныктенам, – умбакыже каласкала чолга еҥ.
А вара ик кечын интернетыште тудо тӱрлӧ тӱсан малтыме меж гыч ыштыме паша-влакым ужын. Тиде оҥайын чучын да ыштен ончаш кумылжо лектын. Ик сай палыме ӱдырамашыжын тыгай дене шинчылтмыж нерген ойлымекше, эшеат чот кумылаҥын.
Тидлан 10 ият эртен. Лач тынар жап Елена Алексеевна меж гыч мом гына огеш ыште: жилеткым, шляпам, упшым, шарфым, пижым, сумкам, катам, ботинкым, эсогыл кроссовкым! Чылажат тунар ойыртемалтше да мотор! Тидыжым, тевыс, те шкеат ужыда (снимкылаште).
– Чыным ойлаш гын, тӱҥалтыште мом ужынам да келшен гын, тидым я тудым ыштеден веле онченам. Адакшым кеч-можымат эркын ямдыленам. Тунам качестват изиш ударак лийын, чулымлыкат ситен огыл. Вет тыгай мастар-шамыч кокла гыч шукынжо лӱмынак мастер-класслаште тунемыныт, а мый шинчымашым шке семын погенам. Тиде амал дене кок ий наре ончыч веле шинчымаш, мастарлык да опыт погынен шуыныт гай чучеш. Санденак йодмо почешат тынар жап ончычак веле ышташ тӱҥалынам. Волжскышто кидмастар-шамычын ушемышт уло да нунат, мыйын тыгай пашам шуктымем нерген пален налмекышт, шкешт деке ушнаш темлышт, тӱрлӧ олаште эртаралтше фестивальыш, пайремыш пырля каяш ӱжаш тӱҥальыч. Мурымым чарнымемлан кӧра яра жапем ешаралтын, сандене кӧнышым, – рашемдыш ӱдырамаш.
Меж тӱрлӧ лиеш улмаш
Кидпашаже-влакым ышташ межым тудо шкеже огеш чиялте, а ямдым налеш. Тыгайжым интернетысе тӱрлӧ кевытыште ужалат.
– Меж тӱрлӧ лиеш улмаш. Икте вургемым, а весе йолчиемым ышташ утларак келшен толеш. Пеҥгыдырак але, мӧҥгешла, пушкыдырак лийже манын, могайым могай дене ушышашымат шотыш налаш кӱлын. Икманаш, тынар шуко нюанс манме. улмаш. А мыйже тидым ончычшо пален омыл. Мутлан, «итальянский», «австралийский», «немецкий» меж эн сайлан шотлалтыт. Нуно моткочак пушкыдо улыт. Тыгай гыч ыштыме вургемым эсогыл чара капыш чияш лиеш. Тудо огеш шуркале, огеш кыжкымде, – умбакыже ойла Е.Тупинова.
Но СВО тӱҥалмылан кӧра нине элла гыч межым кондымым чарненыт. Туге гынат интернет кевытым кучышо-шамыч кидмастар-влаклан «карачаевский», «дагестанский», «кыргызский», Москва областьыште ыштыме межым темлаш тӱҥалыныт.
– Меж гыч кеч-момат кок тӱрлӧ йӧн дене ышташ лиеш. Иктыже «валяние по мокрому», весыже «валяние по сухому» маналтеш. Мый икымше йӧнжӧ дене ыштем. Кукшу меж денат тӧчен онченам, но келшен огыл, молан манаш гын моткочак шуко имым кучылтман, да мый парням ялт шуркален, сусыртен пытаренам. Сандене тиде мыйынлык огыл манын умыленам, – каласыш мутланымаш мучаште кидмастар.
Ончыкыжым Елена Алексеевна шканже теле пальтом ыштен ончынеже. Тудат моткоч мотор лиеш докан…
Изин-кугун вучем!
Ик кугу-у секретем почаш? Мутланен пытарымеке, Елена Алексеевнам мыламат меж гыч ботинкым ыштен пуаш йодым. Тудо кӧныш! А вет весылан кеч-мом ышташат тудын размержым висыман. Сандене мутланыме жапыштак йолкопа кутышым, йол лопкытым, ботинке могай кӱкшытан лийшашым ну вет вискалышна! Чынрак каласаш гын, тудо мом висаш кӱлмым каласен, а мый шуктенам. Йӧра, кызыт видеокыл йӧн уло да могай сай: лӱмын вашлийшаш, Волжскыш шумеш коштын толашышаш уке!
«Ботинкыда ямде!» манмыжым ынде изин-кугун вучем вет, паледа! Уке гын, ала-мо тугай: йолем пеш кылма. Ты шотышто кумдан палыме ик артист икана ойлен ыле: «Йолыштет чакрет петыралтын докан». Туге гын веле. Но, шокшо меж ботинкым чиемат, йолем ыра да тудо вигак почылт кая дыр, товатат!
Любовь Камалетдинова
Авторын фотожо
