1 февральыште Башкортостан Республикысе Рӱдӧ марий юмыйӱла ушемын тӱҥ онаеҥже Геннадий Павлович Пастиевлан 70 ий темын. Тудын тыршымыж дене 2020 ийыште ты регионышто Рӱдӧ марий юмыйӱла ушем почылтын. Икымше кече гычак тудо тӱҥ онаеҥ сомылым шукта. Ушем шке шулдыр йымалныже 8 районысо общиным куча. Геннадий Павлович Марий Элысе онаеҥ-влак дене сай кылым ыштен. Самырык онаеҥ-влакым Чумбылат кумалтышыш, шыжым тӱня кумалтышыш эре конда. Тудын ӱжмыж почеш Марий Элысе онаеҥ-шамычат Пошкырт кундемыште эртыше кумалтышлашке миен коштыт.
Калыкыште пагалымашым сулышо айдеме нерген кӧ эн сайын каласкален кертеш? Мутат уке, пел курым лишке эре пелен илыше пелашыже, тӱҥ эҥертышыже Юля Валетовна.
– Юля Валетовна, Геннадий Павлович Янаул районысо Комбыялыште
шочын-кушкын. Тудын ешыж дене ала палдареда ыле?
– Пелашем – ешыште нылымше йоча. Чылаже аваже
латкум икшывым ыштен, нунын кокла гыч луынжо илыше кодыныт.
Ачаже техникумым тунем пытарен, садлан верысе колхозышто тӱрлӧ
пагытыште агрономат, экономистат, бухгалтерат лийын.
Аваже сурт сомылка дене шогылтын, йоча-влакым куштен, кунамже тӱшка
пашашке ушнен. Шочмо аважын ӱмыржӧ 50 ияш улмыж годым кӱрылтын,
ачаже кокымшо гана ешаҥын.
– Пелашда дене кушто палыме лийында?
– Мый шкеже тиде районак, Рабак ял гыч улам. Пелашемын армий гыч толмекыже, 1975 ийыште, палыме лийынна, келшаш тӱҥалынна. Воркута олаште тудын Тоня акаже ила. Тудо мемнам шкеж деке илаш да пашам ышташ ӱжын. «Толза, но ида возалт. Шкетлан илаш верым писынрак муаш лиеш», – манын. Ме тыгак ыштенна. Тушко мийымеке, Геннадий тӱшкагудышто илаш тӱҥалын, а мый ик илалше ӱдырамаш дене пачерым айленам. Коктынат стройкышто тыршенна, пелашем – каменщиклан, сварщик-монтажниклан, а мый – штукатур-малярлан. Кум ӱдырнат Воркута олаште шочыныт. Лу ий гыч мыланна пачерым пуэныт. Варажым Геннадий «Октябрьский» шахтыш кусныш, а мый тушеч кайымеш, шке пашамак ыштенам.
– Шахтыште чӱчкыдын огыл гынат, туткар лийме нерген увер шокта. Геннадий Павлович тыгайыш логалын огыл?
– Тудо мланде йымаке производство дене кылдалтше кӱлешлык годым веле пурен коштын, монтажник-сварщиклан ыштен. Шукыж годым кӱртньӧ арвер-влак кӱлыныт, нуным пӱчкеден, ӱлыкӧ волтеден.
– Могай ийыште мӧҥгӧ велыш пӧртылында?
– Геннадий Павловичын ачаже шочмо суртыштыжо шкет кодын:
кокымшо ватыже ош тӱня дене чеверласен. Моло икшывыже тыгак ӧрдыжкӧ каен пытеныт. Сурт озанлыкыштыже вольык шуко, пакча кугу лийын, садлан мыланна пӧртылаш логале. Эн ондакше мый икшыве-влак дене тольым, 1999 ий декабрьыште пелашемат мемнан деке кусныш. Толмекыже, сулен налме канышыш лекмеш, верысе колхозышто тыршыш. Самырык-влак ялла гыч каяш тӱҥальыч, садлан паша шуко логалын. Бригадирланат тыршыш, зернотокышкат кошто, эсогыл ӱшкыжым ончашат логале.
– Кумалтыш пашаш Геннадий Павлович кузе ушнен?
– 2001 ийыште тудо мыланем каласыш: «Ме тений кӱсотыш лектына. Тагам ямдылена, кумалтышым эртарена». «Кузе кумалтышыжым эртарыман, палет мо? Пелештыме мутшым шинчет?» – йодым. Тудо вашештыш: «Палем, изи годым кӱсотыш коштынам, ужынам». А мыланем лӱдыкшӧ, «мый толынам» гына манын, отыш миен от шогал вет. Садлан пелашемлан темлышым: «Айда эн ондак суртышто кумалаш тӱҥалына. Изи годым шочмо Рабак ялыште «кочай» (онаеҥ семын умылыман) ик сурт гыч весыш коштын. Кӧ пурта, тудо ешлан суртышто кумал кода ыле. Эргыже кызыт ила, мыланна кузежым-можым умылтара». Тыгак ыштышна. Варажым 2002 ийыште юмылан пуымо верыш
(эрвелмарий-влак кӱсотым тыге лӱмдат) лекна. «Чолман» газет редакций дене пашам чак ышташ тӱҥална. Мо тугай кумалтыш,
пелештыме мут-влак могай улыт, газет гоч калык деке умылтараш йодмаш дене лектынна. Вашмутым серен колтышо-влак шукын лийыныт. Игорь Иванович Губаев мыланна калыкыште пагалыме Шамрат кочай – Шамрат Шамыкаевич Шамыкаев – дене палыме лияш темлыш. Ме тудын дене Одо
кундемысе пайремыште вашлийынна. Вара тудын дене чак кылым
ыштышна.
– Онаеҥ-влак ончыкыжым мо лийшашым але ыштышаш пашам омо гочат ужыт, маныт. Геннадий Павлович тыланда ты шотышто иктаж-мом ойла
мо?
– Шукыж годым тыгай омым мый ужам, вара тудлан каласкалем. Икана Мишкан район Пӧкленде ялыш кайышаш улына ыле. Омешем мотор гына отро
(остров) кончен, кок могырышто корем лийын. Пурла могыр коремыштыже вӱд лекнеже, а мый тушко ончен шогышыла шонем: «А вет тыште памаш уло, тудым почаш кӱлешыс». Эрдене Мишкан районыш кудална. Иктат ок ӱшане, но ме омышто кончымо гаяк мотор отрош миен пурышна. Ужам, тушто памашшинча лекташ тӧча, но шудо тидлан чаракым ышта. «Тендан тыште памаш-влак лийыныт?» – йодым пелен лийше-влак деч. «Тыште ожно кум памаш лийын», – вашештышт. Мый нунылан омышто мом ужмем нерген каласкалышым да памашшинчам почаш темлышым. Варажым вес ийын тушко мийышна – памашым почыныт. Таче тудо верысе калыкым куандара, айват йоген шинча. Мӱндыркӧ тарваныме годым корнат конча, вет мый эре гаяк пелашем дене пырля коштам.
– Кумалме пашам шуктышо еҥ тидым чон йодмо почеш шукта. Очыни,
таум ыштен толшыжат шуко улыт?
– Ик ялысе ешыште кок йочашт лийын. Но нуно Юмо деч кумшым пешак йодыныт. Нунын деке ныл гана мийышна. Кум гана тага дене, варажым шке черетыштым петыраш комбо дене лектыч. Ик жап гыч вучымо азашт шочо. Теве воктенак Тошто Оръя ял уло. Туштат ик еш, эртыше
ийыште кумалтышыш лектын, йочам пеш йодо. Шешкышт азам ыштыш. Марий кумалтышын вийже улак – ӱшанаш чот кӱлеш.
– Таче кӧ верч куанеда, да мо верч чонда коржеш?
– Мемнан кум ӱдырна. Вич ӱдыр, ик эрге уныкана улыт. Ынде ме кугезе коча-кова улына. Нунын кушмыштым ончен куанена. Марий юмыйӱлан вияҥмыж верч чот азапланена. Кумалтышыш калыкна
шукырак ушныжо, онаеҥ-влакат суапле сомылым пырля ушнен наҥгайышт манын шонена. Марий калыкын вийже – йӱлаште.
Мер Каҥашын еҥже, Марий Элысе Рӱдӧ марий юмыйӱла ушемын кагаз пашам виктарышыже Галина Ласточкина мутланен
Саламлымаш:
Марий Элысе Рӱдӧ марий юмыйӱла ушем Пошкырт
кундемысе юмын таҥым, пагалыме Геннадий Павлович Пастиевым, 70 ияш лӱмгечыж дене алал кумылын саламла. Те тора родына семын лишыл юмын
таҥыш савырненда. Марий Элысе онаеҥ-влак дене чак кылым ыштенда. Тек умбакыжат тыгак лиеш. Чапле пайремда дене, Геннадий Павлович!
Пошкырт вел онаеҥ-влакат саламлымашым колтеныт: «Пошкырт кундемын тӱҥ онаеҥжылан пеҥгыде тазалыкым, вий-куатым, волгыдо да ласка илышым тыланена. Пошкырт марий-влакын юмыйӱлашт верч тыршен шогымыланда
кугу таум ойлена. Тендан вуйлатыме да туныктен шогымыда почеш ятыр вере кумалтыш верым почмо, шагал огыл поро рвезе тендан пелен пелен онаеҥыш шуын. Суапле пашаланда вуйнам савена да
умбакыжат чолга да патыр лияш тыланена!»
С.Носован фотожо
