Марий Элыштына верланыше общеобразовательный организацийлаште тунемше-влакын йылме праваштым да этнокультур йодмашыштым шуктышо системе аралалтын. Йоча-влакым туныктымо йылме – руш, республикыштына тӱҥ тунемме программе марий (шочмо) йылме дене илышыш огеш пурталт. Республикыште этнокультур образованийым пуымо паша кузерак ышталтеш, тудо мыняр тунемшым авалта, мыняр туныктышо тырша, марий йылме дене учебник-влак шотышто сӱрет могай – Марий Эл Образований да науко министерстве кажне тунемме ий тӱҥалтыште мониторингым эртара. Таче тыланда тенийысе иктешлымаш дене палдарена.
Ушештарыман, общеобразовательный организацийлаште марий йылмым да литературым тунеммаш «Россий Федерацийыште образований нерген» федеральный, тыгак «Марий Эл Республикыште образований нерген закон» да «Марий Эл Республикыште йылме-влак нерген» закон-влак дене келшышын, йочан ача-аважын (законный представительжын) тунемаш йылмым ойырен налме шотышто письменный йодмашыже негызеш илышыш пурталтеш.
2024 ийыште республикысе 72 дошкольный организацийыште школ деч ончычсо тунемме программе шочмо (марий) йылме дене илышыш пурталтеш але шочмо йылмым ешартыш семын тунемыт. Тыгай программе але ешартыш занятий дене йочасадыш коштшо чыла икшыве гыч 6 процентым авалтыме.
Общеобразовательный организацийлаште марий (шочмо) йылмым да литературым тунемыт: 79 тунемме верыште 6730 ӱдыр-рвезе (чыла тунемше гыч 8 процент). А марий (кугыжаныш) йылмым – 64 общеобразовательный организацийыште 7122 тунемше (8,24 процент).
Шочмо (марий ) йылмым да литературым йоча-влаклан «Родной язык» «Литературное чтение на родном языке», «Родная литература» предметла кышкарыште туныктат. Республикыштына марий йылме шочмо йылме статусышто (сылнымутым лудмаш дене пырля) арняште кум шагат туныкталтеш, а кугыжаныш йылме статусышто – арняште 1-2 шагатым, но чылажат общеобразовательный организацийын ойырымо тунемме планжын вариантше дене кылдалтын.
«История и культура народов Марий Эл» предметым республикысе 122 школышто чылаже 18806 йоча тунемеш, тидыже 21,76 процент лиеш.
Тыгак 33 школышто чылаже 7033 икшыве (8,14 процент) марий (кугыжаныш) йылмым «История и культура народов Марий Эл» предмет дене интегрированно тунемеш.
Тидын деч посна тенийысе тунемме идалыкыште 14 общеобразовательный организацийыш коштшо 2250 ӱдыр-рвезе (2,6 процент) марий йылмым факультатив да урок деч ӧрдыжыссӧ паша кышкарыште тунемеш.
Шочмо (марий) йылмым да литературым 131 педагог туныкта, марий (кугыжаныш) йылмым – 113. Республикысе образований сферын верласе виктемже-шамычын сведенийышт почеш, этнокультур направлениян предметлам туныктышо шотышто чӱдылык уке.
Марий Эл Образований да науко министерстве Россий Федерацийысе калык-влакын шочмо йылмышт федеральный институт дене пырля федеральный тӱҥ общеобразовательный программым илышыш пуртымо кышкарыште «Государственный (марийский) язык Республики Марий Эл», «Родной (марийский) язык), «Родная (марийская) литература» тунемме предметла дене федеральный паша программе проектлам ямдылен. Кум кӱкшытан образований – тӱҥалтыш, тӱҥ да кыдалаш общий – образований дене чылаже 9 программым ыштыме. Нуно Россий Федераций Просвещений министерствын 2023 ий майысе кӱштымашыже-влак дене пеҥгыдемдалтыныт да федеральный тӱҥ общеобразовательный программе-влак радамыш пурталтыныт.
Россий Федераций Образований да науко министерствын 2016 ий 9 июньысо кӱштымашыже почеш тунемме программыла ден учебный пособий-влакым Марий Элыште Марий образований институт савыкта. Тираж общеобразовательный организаций-влакын йодмашышт дене кылдалтын.
Марий-влакын тӱшкан илыме кундемлаштышт «Родной (марий) йылме» предметым тунемаш Марий Эл Образований да науко министерстве ден Марий образований институт 2022 ий гыч 5-9-ше класслан «Марий йылме» дене учебникым да тунемме пособийым ямдылыме пашам ворандарен колтеныт. Тыге 5-9-ше класслан теве мо ышталтын:
– марий (шочмо) йылме дене тунемме пособий, авторжо-влак – Н.Кузнецова, В.Кузнецов;
– марий (шочмо) йылме дене тунемме пособий-влаклан методический темлымаш-влак;
– марий (шочмо) йылме дене электрон форман учебник-влакым;
– «Марийский (родной) язык» тунемме пособийлан паша тетрадь-шамыч.
Ямдылыме материалым Россий Федераций Просвещений министерствыш колтымо, тений июнь-сентябрьыште тушто экспертизым эртарыме. Умбакыже учебник ден тунемме пособийлам учебник-влакын федеральный переченьышкышт пурташ палемдыме.
Палемдыман, электрон тунемме ресурс илышыш пурталтше манын, Марий Эл Образований да науко министерстве «Марий йылмым тунемына» йылме порталым ыштен. Тудо ий гыч ийыш марий йылмым туныктышо-влаклан пашаштышт кучылташ туныктымо модуль да тунемме-методический материал дене пойдаралтеш.
Марий Эл Образований да науко министерствын материалже негызеш Г.Кожевникова ямдылен
