Кодшо шуматкечын марий ӱдырамашын вуйчиемжылан пӧлеклалтше кугу этнофорум эртен.
Тудым Марий Элын Тӱвыра, савыктыш да калык паша шотышто министерствыжын полшымыж дене Йошкар-Оласе Марий тӱр рӱдер эртарен. Идалык мучко рӱдерын еҥже-влак марий-влакын илыме тӱрлӧ кундемыште вуйчиемжым поген, тӱрлен, ты форумлан ямдылалтыныт. А марий вуйчием дене палдарыше, нуным чиен ончаш йӧным пуышо изирак мероприятийже мыняр эртен! Ираида Степанова шкенжын турист маршрутлаж дене коштыктымыж годымат тыгай йӧным кучылтын, мыняр ӱдыр-ӱдырамаш модель лийын ончен. Шымакш, шурка, сорока, такия, шарпан – тӱрло кундемыште илыше-влакын шке вуйчиемышт лийын да уло манш лиеш. Тиде кызыт ӱдырамаш-влакын вуйчиемышт тыглай, тӱрлыман огыл, але упшым чият. А марий ӱдырамаш-влак тувыр-шовыр семынак вуйчиемымат тӱрленыт, тӱрлӧ аралтыш орнамент, ший дене сӧрастаеныт.
Ты мероприятий марий тӱрызӧ-влакын икымше этнофорумышт семын эртыш. Тушко республикысе веле огыл, тӱрлӧ кундем гыч мастар-влак толыныт. Эсогыл Пермь, Пошкырт, Угарман вел гыч лийыныт. Иктышт ковайыштын, кугезе ковайштын вуйчиемыштым конденыт гын, весышт шке ыштымым. Туге — туге, кызытат тӱрлыман вучйиемым ыштат улмаш. Мутлан, Ираида Степанова шкежат тоштым уэмден ямдыла. Кужэҥер районысо Йывансола гыч Евгений Каменщиков рывыжупш мастар семын палыме. Лӱмын формуышто мастар-классымат эртарен. Звенигово ола гыч Ирина Чугунова марий вуйчиемым уэмден ыштыме паша дене фильм гоч палдарен. Ӱдыр-шамычлан чиктыме вуйоҥгымат, сорокамат ямдылаш да чияш туныктеныт.
Куандарышт Пошкырт кундем Нуриман район Кугу Шеде гыч толшо ака- шӱжар-влак. Людмила Матюшина этнофорумлан лӱмынак шымакшым ыштен. Шке кундемысе вуйчием поянлыкым тудын дене пырля верысе этнотӱвыра рӱдер вуйлатыше Ямига Калимуллина да тусо «Марий ушем» вуйлатыше Лидия Яшкузина ончыктеныт.
Курыкмарий Йыласал гыч Нина Татюкова латиндешымше курымысо «ошпу» ӱдырамаш вучиемым дене палдарен. А теве Пермь кундем гыч Галина Панькова ятыр ий тошто марий вургемым пога. Форумыш шке кундемысе вуйчием-влакым конден. Такиям чийыме йӱламат ончыктен. Мероприятийын унаже Угарман гыч Вячеслав Тёркинат лийын. Тудо вуйчиемым огыл, кэмым куа. Шке ялыштыже икмыняр тошто станокым уэмден да ты пашалан пижын. А шукерте огыл тудо эше куаш лӱмын изирак станокым ыштен.
Форум оҥайын эртен. Мастар-класс-влак деч посна тӱрлӧ вуйчиемым чийыме йӱлам, эсогыл нуным чиен куштымашымат, мурымашымат ужынна. Мутлан, Оршанке районысо Чирки села гыч «Ош куэ» ансамбльын участникше-влак сорокам, Морко гыч Алевтина Федорова шымакшым чиен куштеныт.
Тиде форумышто марий вуйчиемын историйже дене культурологий шанче доктор Галина Шкалина, МарнНИЯЛИ гыч историй шанче кандидат Тамара Молотова палдареныт. Марий вургемым чийыме йӱла дене кылдалтше викторинат келшен.
Пайремым сӧрастараш Кужэҥер район гыч «Мурсескем» ансамбль лӱмын толын. Рывыжупшым чиен, марий сӱаным ончыктымо номерышт шукыштлан шарнымашеш кодын, очыни.
Ираида Степанован вуйлатыме Марий тӱр рӱдер тений идалык мучко вучием дене кылдалтше проектым илышыш шыҥдарен. Ты форумым эртараш тыгак «Плес» фирме, Т.Евсеев лӱмеш калыкле тоштер, «Саскавий» марий ӱдырамаш ушем полшеныт. Форумышто ойыртемалтше-шамычлан диплом дене пырля пӧлекымыат кучыктеныт.
С.Носова
М.Скобелевын фотожо.
Шымакш – шурка деч вара лектын, маныт. Тудым каркас гыч ыштыме, тӱр, ший дене сӧрастарыме, марлан кайымеке чийыме, кум лукан калпак да куэм. Марий кундемыште илыше-влак тудым вуй леп тураш шынденыт гын, Виче кундемысе-шамыч – саҥга ӱмбаке. А шымакш ӱмбаке шовычым пидыныт.
Шурка́ – тӱкӧ шомак деч. Тудат марлан кайышын вуйчиемже, куэм дене пӱтырымӧ кумыж гыч шога. Ик эн тошто да кӱкшака вуйчием, палемдат специалист-влак. А.Олеарийын возымыж почеш, Юл да Пермь кундемласе финн-влакын вуйчиемышт семынак, скиф-влак деч куснен.
Сорока – эн оҥай вуйчием. Тудо ныл вик тӧр лукан куэ але коваште каркас гыч ышталтын. Сорока ӱмбаке вуйпидышым пижыктеныт. Сорока гоч ӱдырамашым могай социальный статусшо нергенат умылаш лийын.