УВЕР ЙОГЫН

Кузе чын аралаш?

Кузе чын аралаш?

Мӱйым кузе чын аралыме нерген «Сурт-пече» газетыште лудынам ыле. Мыйын эше тыгай йодышем уло: ярмиҥгаште пластик атыш темыме мӱйым налынам. Тудым тыгай атыште мыняр жап аралаш лиеш?

М.Николаев,

Медведево район

Кызыт мӱйым ужалыше-влак чыланат тӱрлӧ кугытан пластик атым кучылтыт. Тудо кочкыш продуктым аралаш келыштаралтын. Тыгай йоҥгыт сайын петырналтеш, мӱндыр корнышкат налаш йӧнан. Специалист-влакын шымлымышт почеш, пластик экологий могырым кеч яндарлан шотлалтеш, тушто мӱйым кужу жап аралаш ок лий. Лачак 6-12 тылзе кучаш лиеш. Мӱй пластик ате гыч уда химикат-влакым шкеж деке шупшын кертеш.

Мӱй леведышан рӱдаҥдыме вурс атыште сайын аралалтеш. Тыгак шопо шӧр продуктым аралаш келыштарыме вурс атат келша. Вулно, вӱргене, кӱртньӧ, цинк ате мӱй дене химический реакцийыш ушна, аяртыш вартыш дене пойдаралтеш. Тыглай металлат ок келше, атышӧр вуля (окислитлалтеш). Тыге пайдале шере кочкыш организмым аяртен кертеш.

Мӱйым пеш шукерте ожнысек шун кӧршӧкеш араленыт. Тиде поро йӱлам молан кызытат шуяш огыл? Очыни, жаплан келшыше петыртышан шун кӧршӧкым мӱйым аралаш эн келшышлан шотлыман. Шун кечыйолым ок пурто, вӱдыжгӧ деч арала. Кӧршӧкым когартыме, шуарыме кермыч гыч ямдылат, сандене тушто нимогай химический вартыш, чия да молат уке. Шун кӧршӧк кӧргыштӧ келшыше температурым кучаш куштылгырак.

Тыгай йодышат чӱчкыдын лектеш: мӱй вишкыде кодшо манын, тудым кузе аралаш?

Мӱй пеҥгыдемеш, сакырешталтеш гын, тугеже тудо чынжымак сай продукт. Тулымо деч вара мӱй шемемаш, нугыдемаш тӱҥалеш, а ик-кок тылзе гыч тушто пеҥгыде сакыр кристалл-влак погынат. Пеҥгыдемше мӱйым «вӱд мончашан» вишкыдыш савыраш лиеш.

Пазарыште налме, атеш темыме мӱй вишкыде да нугыдо ужашлан шелалтын гын, тугеже тудым шудымо продуктлан шотлыман. А теве телым да шошымат мӱй вишкыдак гын, тидыже шонкалаш тарата. Тугеже тыланда «шоя», консервантым ешаркалыман мӱйым ужаленыт. Тыгай шере кочкыш ятыр жап огеш нугыдем, вес там утыждене шижалтеш, келшыдыме пушан лиеш.

В.СМОЛЕНЦЕВ

Авторын фотожо

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий