«Мыланем нуно ешем гай лишыл лийыныт», – манеш ончымо еҥже-влак нерген Волжский районысо Ӱлыл Азъялыште илыше социальный пашаеҥ Людмила КРЮЧКОВА.
Нуно тауштымым огыт вучо
…Моктен ойлымымат огыт йӧрате. Нунын кажне паша да шуэн огыл каныш ден пайрем кечылашт илалше ден начар тазалыкан еҥ, шуко шочшан еш-влаклан полшымо дене кылдалтын. Нунын паша верышт кабинетысе ӱстелтӧрыштӧ огыл, а корнышто, еҥ пӧртыштӧ але пачерыште, лектын коштмаште…
Российыште кажне кеҥеж тӱҥалтыште, а лачшымак 8 июньышто, Социальный пашаеҥын кечыже палемдалтеш. Тиде пайрем илышыш 2000 ийыште Россий президент Владимир Путинын указше почеш пурен. Профессионал пайрем кечым тыглай ойырен налме огыл – лачшымак 8 июньышто, но 1701 ийыште Петр Великий богадельнылаште улшо черле ден илалше 10 еҥ коклаште ик таза айдемын лийшашыж нерген указым луктын. А 1991 ий 8 июньышто элыштына калыкым социально аралыме кугыжаныш службым чумыраш тӱҥалтышым ыштыше икымше документым приниматлыме. Тудак Российыште социальный сферлан вияҥаш пеҥгыде негыз лийын.
Кӧ тыгай социальный пашаеҥ?
Тиде кугыжаныш тӧнежын гына еҥже огыл, тыгак илалше, шкет, черле, эсогыл суртдымо-шамычын, неле илыш йыжыҥыш логалше йоча-влакын ик эн ӱшанле йолташышт. Тудо тушто, кушто чынжымак неле; кушто вес еҥын полшымыж деч посна илен лекташ огеш лий. Тушто, кушто озанлык паша ден сурт сомылкам шотыш кондымо деч посна эше просто мутланаш, колышташ да кеч изи тӱткышым ойыраш кӱлеш.
Тудын пашаже эм ден продуктым налын кондымо денат, тӱрлӧ документым оформитлаш полшымо денат, психологий велым эҥертыш улмо денат чак кылдалтын.
Таче Российын социальный аралымаш системыштыже лу тӱжем дене специалист лачшымак тыгай пашам шукта. А вет уке-уке да нунат тунар чот ноят, эсогыл шке сурт сомылкам ышташ, лишыл еҥ-влак дене чоным почын мутланаш куатышт ок код. Туге гынат, нуно ончымо еҥышт деке угыч да угыч пӧртылыт…
Мыйын шонымаште, 8 июнь – тиде социальный пашаеҥ-влаклан уло шӱм-чон дене тауштымо кече, вет нунын гай пашам чыла еҥ ыштен огеш керт.
Ончыч неле, вара тунемалтеш
– Тӱҥалтыште мыламат куштылгыжак огыл ыле, – калыкым социально обслуживатлыме аланыш толмо жапшым шарналтыш Волжский районысо Ӱлыл Азъялыште илыше Людмила Крючкова. – Шкеже Волжск олаште шочын-кушкынам. Изинек Порашпиляк ялыш ковам деке коштынам, тудын дене кажне каникулым эртаренам. Туштак ончыкылык пелашем дене палыме лийынам да, марлан лекмекем, Ӱлыл Азъялыш илаш кусненам. Куштылго вургемым ургызылан тунем лектынам, но тиде кундемыште тыгай специальность дене паша ыш лек. Тунам Волжский райсобес пеленысе шкет илалше граждан ден инвалид-влаклан мӧҥгыштыштак социально полшымо пӧлкан вуйлатышыже Маргарита Тимофеевна Ушакова, тудо пелашем велым родо лиеш, социальный пашаеҥлан каяш темлыш. Мый, мутат уке, келшышым.
1997 ий 13 январьыште 19 ияш социальный пашаеҥ Людмила Крючкова пашашке аптыраненрак лектын. Ик велым, еҥ деке каяш вожылын, вес велым, паша опытшо йӧршын лийын огыл. «Икмыняр жап ыштен ончем», – шоналтен икымше паша кечым мучашлымек. А вара тунемалтын, да тидлан ынде 28 ият эртен.
Кажне чонын – шке сравочшо
Илалше граждан ден инвалид-влаклан мӧҥгыштыштак социально полшымо пӧлка Людмила Ивановналан ныл еҥым ончаш ӱшанен, кызыт тиде чотым 15-16 еҥ марте кугемденыт.
– Ондак куштылгырак лийын: социально обслуживатлаш пуымо еҥ-влакым шкенан Пӧтъял кундемыште гына онченам, кызыт Приволжский посёлко марте кудалыштам, – пашаштыже лийше вашталтыш дене палдарыш социальный пашаеҥ.
Ончымо 15-16 еҥ кокла гыч эн самырыкшылан – 60 ий, эн илалшыжлан – 88 ий. Жапше годым нуно тӱрлӧ пашаште тыршеныт, илышын тӱрлӧ шӧрынжым ужыныт, шукышт кызытат орланат, сандене кажныжын чонышкыжо, манмыла, келшыше сравочым муын моштыман.
– Конешне, пашанан ик эн тӱҥ ойыртемжылан ончымо еҥ дене сай кылым ыштен моштымо шотлалтеш. Латкуд еҥ – латкуд пӱрымаш. Шукынжо шкеныштым пиалдымылан шотлат, сандене нунын дене сайын мутланыме гына шагал, эше кумылышт ден койышыштым шижын-умылен мошташ, икманаш, психолог лияш кӱлеш, – рашемдыш Людмила Ивановна.
«Таче мом ыштена?»
Социальный пашаеҥ ончымо ик еҥжымат огеш ойыркале. Пашаш тарванымыж деч ончыч кажныжлан йыҥгырта, аптекыште ма кевытыште мом налаш кӱлмым рашемда. Мӧҥгышкышт мийымеке да икмыняр мутым вашталтымеке, лыжган йодеш: «Таче могай пашам ыштена?» Илалше еҥ-влак пашаш огыт кошт, мӧҥгыштӧ улыт гынат, чыла сомылкамак огыл ворандарат: куштыжо куатышт ок сите, куштыжо – кид да капкыл лывыргылыкышт, куштыжо йӧнышт уке…
– Паша сита. Йодыт гын, социальный пашаеҥ вольыкым ашнышылан кургымат ямдылышаш, сад-пакчам кучышылан йыраҥ кокламат тӧрлышаш, сурт-печанлан вӱдымат кондышаш, леведыш гыч лумымат кышкышаш, канавымат кӱнчышаш, пӧрткӧргымат эрыктышаш, кочкашат шолтышаш… Огыт йод гынат, ужмо пашам ыштен кодыде чон ок чыте, – палемдыш кожмак ӱдырамаш.
Пашат – керек…
Лум манмаште… Южгунам тугай поран лиеш, корно йӧршын петырна. Тунамже Людмила Ивановна Кӱшыл Азъялыште ончымо Василий Александрович гай еҥже деке эсогыл нушкын але нылйола пура.
– Тиде айдемым моткоч чаманем. Тудо ӱмыржӧ мучко «Ӱжара» колхозышто механизаторлан тыршен. Пелашыжын илыш гыч кайымыж деч вара чылт шкетын кодын. Мийымекем, пашат – керек, эре мутланаш тырша. Кумылжым моткоч умылем. Южгунамже паша кокла гычак, южгунамже воктекыже але ваштарешыже шинчын, утларакше ондакысе илыш, колхоз паша нерген каласкалымыжым колыштам. Коеш, илалше еҥлан тиде пеш шергакан тат, тыгодым эсогыл чурийже волгалтеш, – кумылжо тодылтынрак ешарыш Людмила Ивановна. – Тыгеже мыланем ончымо чыла чачай-павай шкемын гай улыт. Черланымыштым, тазалыкышт начареммым ужын, шукышт деке график почеш огыл, а чӱчкыдынрак, эсогыл каныш да пайрем кечылаште, йӱдым коштам. Юмылан тау, миен пурымемлан колен кийыше эше лийын огыл, но илыш гыч кайыше икмыняр еҥым пытартыш корныш ужаташ логалын.
«Тазалык гына лийже»
Социальный пашаеҥын пашаже тӱжвач ончалмаште веле куштылгыла коеш, кӧргышкыжӧ пурен ончалат гын, поснак черле ден шкет илалше еҥ-шамычын орлыкан илышыштым ужын, чонет ишалтеш. Йӧра, отпуск уло, кеч тунам изиш ласканрак шӱлалтет да куатым погет.
– Тунамжат йомдарат, – воштылеш Людмила Ивановна. – Отпускыш кайымекем, кунам пашаш лектат манын йыҥгыртат, черланымекем – пареммем изин-кугун вучат. Азапланымыштым умылем, вет мыят нунылан лишыл еҥышкышт савырненам.
Калыкым социально обслуживатлыме аланыште тынар ий тыршыме деч вара Людмила Крючкова пашажым тынаре огыл, мыняре ончымо еҥже-влакым йӧратен шынден.
– Ынде ала-кушко вес вере пашам кычалын кайышаш уке, тыштак кодам. Тазалык гына лийже, – манеш.
Тау тыланда!
Людмила Ивановнам калыкым социально обслуживатлыме аланыште пашам сайын ыштымыжлан Марий Элын Волжский муниципальный районжын администрацийже, Калыкым социально аралыме да паша министерствыже, тыгак Россий Федерацийын Паша да Социальный аралымаш министерствыже Чапкагаз дене палемденыт.
Нимучашдыме поро да чытыше, вес еҥ верч вургыжшо шӱм-чонан социальный пашаеҥ-влак, неле жапыште эре пеленак улмыланда, азапыш логалшым ужын моштымыланда да тудлан кертмыда семын полшаш тыршымыланда тау. Профессионал пайремда дене!
Маргарита ИВАНОВА
Людмила Крючкован еш альбомжо гыч налме фото
