14-15 сентябрьыште Э.Сапаев лӱмеш опер да балет академический театрыште калык-сцене искусство дене Россий кӱкшытан «Танцуй и пой, моя Россия!» VII фестивальын ойырен налме туржын регионысо этапше эртен.
Тений тудо Йошкар-Олаште кумшо гана кушташ да мураш йӧратыше-влакым ик верыш чумырен.
– Ты гана фестивальыш куштымашын у йыжыҥжым пуртенна – классике куштымаш. Тиде направлений дене лач кок регионышто мастарлыкым ончыктат. Мутат уке, иктыжлан Марий Эл Республик шотлалтеш, – каласен журналист-влаклан эртаралтше пресс-конференцийыште Российын сулло артистше, фестивальын генеральный продюсерже Айдар Шайдуллин. – Фестивальым кажне ийын кумдаҥдена, участник-влакымат ешараш тыршена. Тений ойырен налме тур-влак икымше гана Уфаште, Челябинскыште, Тюменьыште да тыгак Симферополь ден Донецк олалаште эртаралтыт.
– Фестиваль калык сцене искусствышто, классике куштымашыште у шӱдырым чӱкташ полша. Пайрем шӱлышан мероприятий тӱрлӧ кундем гыч чумыргышо-влаклан икте-весе дене палыме лияш, мутланаш да шкан кӱлешым налаш йӧным пуа. Тек тудо вияҥеш да ончыкылыкшо волгыдо лиеш, – палемден Марий Эл правительстве председательын алмаштышыже, тӱвыра, савыктыш да калык-влакын пашашт шотышто министр Константин Иванов.
– Толшаш ийын Кугу Отечественный сарыште сеҥымылан – 80 ий. Садлан фестивальна тиде событийлан пӧлеклалтеш да «военно-патриотический муро» ден «жаплан келшыше куштымаш» номинацийлам пурташ шонена, – рашемден Айдар Мирсаетович.
Фестивальын регионысо этапышкыже Марий Элын чыла гаяк район ден ола гыч, тыгак Крым, Татарстан, Чуваш республикла, Киров, Курск, Орёл, Тамбов, Ульяновск областьла гыч чылаже 600 утла участник ушнен. Кечывал деч вара кум шагат гыч тӱҥалын лу шагат кас марте калык сцене сымыктыш дене 33 коллектив ден классике куштымаш дене 9 солист мастарлыкым ончыктеныт. Нунын кокла гыч эн виянышт кокымшо кечын гала-концертыште кумылым нӧлтеныт. Программыште шочмо калыкнан йӱлаже, тӱвыраже да ыштыш-кучышыж дене палдарыше, Марий кундемнан моторлыкшым, пашаче калыкшым ончыктышо коллектив-влакын ятырын улмышт чоным вӱчкыш. Теве, мутлан, республикысе талантан икшыве-влакым чумырышо «Волгенче» ансамбль «Марий кеҥеж» композицийым темлыш. Ты коллективым тылзе ончыч веле чумырымо гынат, ӱдыр-рвезе-влак мастарлыкышт дене чотак ойыртемалтыч, эсогыл олым курчакымат сценыште куштыктышт.
МарГУ-н «Салика» ансамбльжын «Марий мландын шӱлышыжӧ» куштымашыжат шкешотан ыле.
«Лира» йоча сымыктыш школ пеленысе «Узоры» ансамбль весела композицийже гоч кеҥеж пагытым, шудым солен, удырен налме жапым шарныктышт: ончыч коча-кована-влакат мурым мурен, кушталтен да тӱрлӧ семӱзгарым шоктен пашам ыштеныт, а кечывал жаплан, тӱшкан шинчын, пелен налме кочкышым авызленыт.
Медведево районысо Пӱкшерме фольклор пӧртын «Весела кумыл» фольклор ансамбльын «Ший йоҥгалтмаш чоным яндаремда» композицийже моткоч ойыртемалте. Участник-влак самбарым, кӧршӧкым йытыраен, тӱрлӧ семым луктыныт. Тидлан ӱдыр-влакын ший сӧрастарышыштат сайынак полшыш.
Кужэҥер район Йывансола гыч калык лӱмым нумалше «Мурсескем» фольклор ансамбльын артистше-влак удмурт, а Йошкар-Ола гыч «Марий памаш» фольклор-этнографий ансамбль киров марий-влакын мурен куштымашыштым ончыктышт. Россий калык усталыкын сулло коллективше-влак дене пырля верыште тавалтен шинчыше-влакат ятырынак ыльыч.
Оршанке гыч «Ошла сем» «Ой, пеш йӱла», И.С.Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледжын «Тулгайык» ансамбль-влак весела такмак дене кумылым нӧлтышт, а Козьмодемьянск ола гыч «Шершӱӓш» «Кечет олен ӱлӹк вала» мурым кӱсле сем почеш йоҥгалтарыш. Морко гыч калык лӱм дене палемдалтше В.Лазарев лӱмеш академический хорын «Ужаргы-лай шовыран» мурыжо Марий кундемнан моторлыкшо дене кугешнаш таратыш.
Йошкар-Ола гыч «Улыбка», «Ассорти», тыгак «Лира» йоча сымыктыш школ пеленысе «Мечта» ансамбль-влакат мастарлыкышт дене куандарышт.
Вес кундем гыч толшо коллектив-влак кокла гыч Курск оласе «Вип поколение» куштышо театрын артистше-влак тӱрлӧ трюкым ыштымышт дене чотак ӧрыктарышт. Тидлан мыняр мастарлык, чытыш кӱлыт?!
– Тыгай фестиваль йоча-влаклан кушкаш, весым ончен, молан-гынат тунемаш йӧным пуа. Тичмаш налмаште сценыште рвезе-влак шуэн вашлиялтыт, садлан ме нуным куштымашлан изинекак шӱмаҥдаш тыршена, – палдарыш ансамбль вуйлатыше Василий Башлаков. – Коллективна кугу, тышке ме ик ужашыжым веле конденна, молышт дене кызыт Наталья пелашем тырша. Тиде фестивальыште ме кокымшо гана улына. Йошкар-Ола – моткоч мотор ола. Йоча-влаклан Изи Какшан сер воктене йолын эрташ пеш келшен. Тыште ласка, калыкат поро улыт, мутат уке, тыгай мотор вер-шӧрым подвалыште репетицийым эртарыме дене от таҥастаре.
Фестиваль жапыште тунемме программе «Лучшие мастера – региональным исполнителям» девиз дене эртен. Калык сцене куштымаш дене Российын калык артистше, И.Моисеев лӱмеш академический ансамбльын солистше Александр Тихонов мастер-классыштыже куштымаш гоч сылнылыкым, геройын каласаш шонымыжым ончыкташ тыланен.
Российын сулло артистше, экс-прима балерине, «Кремлевский балет» театрын вӱдышӧ педагогшо Жанна Богородицкаян классике куштымаш дене эртарыме мастер-классышкыже шӱдӧ наре еҥ чумырген.
– Жанна Владимировна сценылан ямдылылт шукташ, шкем да капкылым, тыгодымак жапым шижаш туныктен, – рашемдыш «Марий Элын самырык талантше-влак -2019» конкурсын лауреатше Даниил Малов.
Мордва Республикын сулло артистше Инна Каменеван калык мурым йоҥгалтараш туныктымо занятийжат шукыштлан пайдале лийын.
Гала-концерт деч вара лауреат лӱмым налше коллектив-влаклан дипломым кучыктышт. А нунын кокла гыч 6 декабрьыште Кугыжаныш Кремль дворецыште Российысе чапланыше коллектив-влак дене пырля мастарлыкым ончыкташ кӧ тӱҥалеш? Лӱмыштым фестивальын продюсерже Айдар Шайдуллин шкежак увертарыш. Тиде – «Весела кумыл», «Тулгайык», «Волгенче» ансамбль-влак да И.С.Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледжын студенткыже Софья Дмитриева.
Фестивальым илышыш пурташ Культур инициативе президент фонд полшен. А Йошкар-Олаште тудым эртарен колтымаште республикын Тӱвыра, савыктыш да калык-влакын пашашт шотышто министерствыж ден Калык усталык да тӱвыра ден каныме паша шотышто шанче-методике рӱдерын пашаеҥышт-влак чот тыршеныт.
ВСТАВКЕ:
«Весела кумыл ансамбльын балетмейстерже Елена РЫБАКОВА:
– Кокымшо ий почела эн виян коллектив-влак радамыште «Весела кумыл» ансамбльым ужаш – кугу пиал. Тыгай сеҥымаш калыкнан йӱлажым, тӱвыражым эшеат шымлаш тарата. Ӱмаште «Вынерым ошемдымаш» композицийыште пум перкален семым луктынна, а ты гана композицийнам ший дене кылденна. Ший ӱзгарым кугезе тукымна моторлык ден поянлыкым ончыкташ огыл, осал шӱлыш деч аралтыш семын кучылтын. Семык пайрем деч ончыч суртышто ший арверым йытыраеныт. Тушечынак тыгай корныла-влак шочыныт: Семык пайрем тушеч пале, ший самбарет йылгыжеш…»
Мемнан вожна пӱртӱсыштӧ шочын, лач пӱртӱс йӱк дене калыкна ончычат куанен, ойгым луштарен, пашам ыштен. Кугезе тукымнан поянлыкшым ме аралышаш, кушкын толшо тукымлан пуышаш улына. Тиде композицийым ансамбль вуйлатыше Ирина Вячеславовна Короткова дене пырля каҥашен чумыренна, сценылан келыштаренна.
Алевтина Байкова
К.Ивановын соцкыл лаштыкше гыч налме фото
