9 ноябрьыште У Торъял рӱдӧ книгагудышто писатель Вениамин Ивановын шочмыжлан 100 теммым пайремленыт
Лӱмгечылан пӧлеклалтше сылнымут шагатыш туныктышышт Л.В.Мочаева дене пырля верысе школын 6-шо «А» классыштыже тунемше-влак, писательын произведенийже-влакым йӧратен лудшо, творчествыжым пагалыше, верысе тӱвыра пӧртын пашаеҥже да книгагудын йолташыже-влак погыненыт. Йошкар-Ола гыч Марий Эл писатель ушемым вуйлатыше, поэт Светлана Архипова (Григорьева), «Ончыко» журналын тӱҥ редакторжо (кызыт тудо «Марий книга издательстве» савыктыш пӧрт вуйлатышын пашажым жаплан шукта), поэт Игорь Попов, фотожурналист Иван Речкин миеныт. Нунын дене пырля лияш, кугу тау, мыланемат корно почылтын.
Книгагудо вуйлатыше Любовь Крюкова ден тысе пашаеҥ Алевтина Мамаева писательын илыш корныжым да творчествыжым пеш радамлын шергалыныт. Залыште улшо йоча-влак сайынрак умылышт манын, рушла-марла вӱденыт, мероприятийжымат кок йылме дене лӱмденыт: «Шочмо вершӧрым моктышо писатель» («Земля, что дарит вдохновение»).
Курым ончыч У Торъял район Чобыксола ялеш шочын кушшо серызым ужаш, тудын дене мутым вашталташ мемнан кокла гыч, мутат уке, нигӧланат пернен огыл. Тудын лӱмжым теат шукынжо «Арслан», «Ава шӱм», «Вӱдшӧ келге, серже тура», «Саскавий», «Тӱтан», «Мой брат Эйно», «Келай и его друзья» да моло произведенийлаже гоч шарнеда.
В.Иванов школышто тунеммыж годымак возаш тӱҥалын. Заметкыже, почеламутшо-влак «Ямде лий», «Ленин ой», «Ударник», «Марий коммуна» газетлаште печатлалтыныт. 1938 ийыште ялысе шымияш школ деч вара У Торъял педучилищыште тунеммыж годым «Элем», «Шӧртньӧ шурно», «Муралте» почеламут-влакым Май Веню псевдоним дене возен. Теве иктыже:
Пеш яндарын шӱшкат шӱшпык-влак,
Йыр йоҥгалтын шарла нур ӱмбак.
Мурет сылне, таҥем, шӱшпыкем,
Мурет тыйын возеш шӱмышкем.
Йӱд йымалым мардеж пуалеш,
Ӱдыр семын шӱргем шупшалеш.
Ой, мардеж, тек шупшал чотырак,
Но таҥем шупшалешыс сайрак!
Ямде муро! Вашлиймаш годым Алевтина Мамаеван лудмыж годым муралтымат шуын колтыш.
Марий лудшылан лирический ойлымаш ден повесть-влакым пӧлеклен кодышо писатель тачат шарнымаште ила. Шымлызе-влак А.Васинкинын, В.Муравьевын, Н.Кульбаеван, В.Сапаевын, Г.Зайниевын возымо статьялашт моткоч шергакан улыт. Теве В.Муравьев сера: «Вич ийыште Вениамин Иванов 11 повестьым, кок романым, кумло наре ойлымашым, кок пьесым возен. Тиде пеш шуко. Писательын пашаже пеш неле. Кажне гана, черетан произведенийжым возен пытарымек, Вениамин Иванов ойлен: «Мый моткоч ноенам. Теве тидым возен пытарем, вара каналтем».
Каналташ ялыш каен. Ик-кок арня гыч тушеч пӧртылмек, тудын деч кузерак каналтышыч манын йодмылан шыргыжалын, аптыраненрак вашештен: «Вес повестьым тӱҥальым… Икмыняр главам возен шуктышым…» – теве тыгай шарнымаш.
– Палыме да пагалыме Вениамин Михайлович мемнан марий кундемнам чапландарен. Произведенийже-влакым тунемше, студент-влак лудыт, тунемыт. Ме тудын сылнымутшо дене илена, шӱлена, ончыкыжымат чоннам, шӱмнам ырыкташ тӱҥалеш манын ӱшанена. Вениамин Михайлович моткоч кӱчык ӱмырым илен. Улыжат 47 ийым. Илышыже тулойып семын писын эртен каен. 1968–1991 ийлаште Марий писатель-влакын ушемыштым вуйлатен, лач тунамак ӱмыржӧ кӱрылтын, – каласен Марий Эл писатель ушем вуйлатыше Светлана Архипова да, писательым шарныме пайремым эртарымылан тауштен, книгагудылан книга пӧлекым кучыктен. Лудын пуымо «Сылнымут тӱняште» почеламутшо юбиляр-писательланат, залыште шинчыше усталык кумылан ӱдыр-рвезе-влакланат тыланымаш семын лийын:
Поэзий шепкаште шочмеке, чоҥеште!
Товатле чонетлан мураш да мураш.
Сӱаным тарвате, мут рӱдым чеверте,
Волгалт шӱдыр гай – сылнымут курымаш!
Палемдыман, тений 100 ийым эше кок лӱмлӧ чобык марий-писатель – Василий Сапаев (1 январь) да Борис Данилов (1 сентябрь) темен. Нунат ош тӱня гыч каеныт. Кум йолташ – кум мутмастар. Илышыштышт ятыр икгайлык уло: кумытынат У Торъял педучилищыште учительлан тунемыныт, литкружокыш коштыныт, кугу сарыште тушман ваштареш кредалыныт, сылнымутышто икте-весыштлан эҥертыш да йолташ лийыныт.
– Армий деч вара мыйым «Ончыко» журналышке ответственный секретарьлан нальыч. Вениамин Михайлович, сар гыч демобилизоватлалтмекше, тыштак ты пашамак ыштен. О, шоналтышым тунам, Чобык гыч кок отсек лийына ынде… «Тропинка» книгажым да 1973 ийысе «Ончыко» журналеш Василий Федорович Сапаевын «Мондалтдыме йолташ: шарнымаш» статьяжым лудмеке, тыгай иктешлымашке шуынам: рушла возымо повестьше шкенжын илыш корныж дене утларак чак кылдалтын, автобиографий сынан гае чучеш. Молан манаш гын, возымаштыже шкенан вершӧрым, пӱртӱсым ужам, – умбакыже вашлиймашым шуен Игорь Попов. Марий сылнымут йогынышто шке йӱкшӧ дене ойыртемалтше да ӱшаным пуышо самырык поэт йолташнат Чобыксола ялеш шочын кушкын.
Торъял мландын вес чапле эргыже, Немда вел гыч кумдан палыме фотожурналист Иван Речкин «Тӱтан» роман шочмо татым шарналтен, верысе чолга меръеҥ Николай Сидоркин кум писатель-землякыштлан шарныме кӱм шогалтыме нерген ойым ыштен. А теве дневник семын возымо «Ава шӱм» повестьысе Варвара Ивановнан серышыжым Ирина Егошинан йӱкаҥдымыжым колышт шинчышыла тунамсе пагыт киносыла сӱретлалтын.
…Йошкар-Ола кугорныш лекме деч ончыч шочмо Торъял кундемыштым чапландарыше писатель-влакын пӧрт олмыштым, йолын коштмо куэрлам, Чобык памашым ончен савырненна.
Л.СЕМЕНОВА
Авторын фотожо
