Шыжым шукынжо чодырашке поҥгым, саскам погаш кошташ йӧратат. Но тушто тӱрлӧ йӧндымылык вашлиялт кертеш. Мутлан, кишке лектеш. А тудын деч, поснак чӱҥгалмыж деч, шукынжо лӱдыт, очыни.
Кишке деч утлаш манын, мом ыштыман? Чӱҥгалешак гын, икымше полышым кузе пуыман? Таче тидын нергенак каласкалена.
Палыман: кишке шагал годым икымше кержалтеш. Утларакше лӱдмыж годым але шкенжым арален налаш шонен веле тидым ышта. Сандене, тудын дене вашлиймеке, шкем ласкан кучаш тыршыман да воктеч шыман нушкын каяшыже эрыкым пуыман.
Кишке тӱҥ шотышто кӱкшӧ шудо коклашке пураш, пыжашым оргаж коклаште ышташ йӧрата.
Российыште эн чӱчкыдын вашлиялтше аяранже – шемгишке, «гадюка обыкновенная» манме. Тудо 80-85 см кужытан, сур тӱсан, тупыштыжо зигзаг сынан корно палдырна.
Кишке шукыж годым тунам кержалтеш, кунам айдеме тудым йоҥылыш тошкалеш.
Кишке чӱҥгалеш гын, ты вер пуалеш, коршташ тӱҥалеш да капым чытырыкта.
Кишке чӱҥгалмеке, икымше полышым пуаш манын, теве мом ыштыман:
– эн ончычак тиде вер гыч аярым вӱр дене пырля темден лукман. Тыгак умша дене шупшын лукташ лиеш. Но умша кӧргыштӧ язве, иктаж вес чер, пӱчкылтыш уке гын веле тыге ыштыман. Тылеч вара умшам яндар вӱд але марганцовко раствор дене сайын шӱялтыман;
– аярым лукмеке, ты верыш йодым але спиртым йыгыман да стерильный повязкым пӱтырыман;
– жгутым чӱҥгалме вер деч кӱшкӧ кылдыман огыл, уке гын тыге ыштыме ты верыште вещества вашталтмашым пужен кертеш;
– чӱҥгалме верым пӱчман але йӱлалтыман огыл;
Икымше полышым пуымо годым тиде еҥ шагалрак тарванылшаш. Эмлымверыш тудым кийышыжла наҥгайыман.
Л.Камалетдинова ямдылен
