14 март – Одоким кече тиде кече могай шога – шошымсо пӱртӱсын вийже тугай).
Марий кумалтышын чинче тушыжо:
«Ош Поро Кугу Юмо-Суксо! Кумалын шогышо калыклан волгыдо деч волгыдо корнетым пӧлеклен шого. Мут пумаш шогалтыме марте чоннам куандаре, сулык сомыл деч утаре. Илышнам тӧр корно дене тӧрлаш, ӱмырнам ару чон дене эртараш полшаш йодына. А жап шумеке, пушкыдо мландышкет возаш йӧным ыште, вес тӱняштат сорта тул гай волгыдо кечыште кошташ ӱшаным пу. Изи але кугу сулыкыш пурымо гын, могай ойпидышым ыштет, тугай дене келшена. Юмо серлаге!»
«Марий сугынь» книга гыч налме, 2005 ий.
Черке йӱла почеш:
3 март гыч 19 апрель марте Кугече деч ончыч кугу пӱтым кучымо пагыт шуйна.
15 март – Юмын Аван «Державный» юмоҥажын кечыже
Йоча-влак верч Утарыше Христослан аван кокымшо молитваж гыч:
«Тек икшывем-шамыч тыйын чылалан порым ыштыше Юмо улмет нерген да Тыйын законет да чынет верч пеҥгыдын шогымет нерген эре шарнат. Тыйын поро лӱметым пеҥгыде уш-акыл дене пагален эскераш полшен шого. Да шкеныштын койышышт дене Тыйын черкетын лӱмыжым огыт шӱктӧ да тудын кӱштымыж почеш илаш тӱҥалыт. Тунеммашын кӱлешлыкшылан кумылыштым тарвате, тӱрлӧ поро пашам ышташ йӧршым ыште. Тек шке илышыштышт эн кӱлешан нерген чын умылымашым пален налыт да калыклан поро пашам ышташ полшышо шинчымаш дене пойдаралтыт.»
«Марла молитва-влак» книга гыч налме, 2005 ий.
Калык пале:
Мартыште тӱтыран кече шуко – кеҥеж ночко лиеш.
Мартыште лум писын шула, вӱд уремыште талын йоген кая – кеҥеж ночко лиеш.
Лум кече ырыктымылан кӧра шула – кинде сайын шочеш, йӱрлан кӧра – кеҥеж кукшо лиеш.
Ий эҥерыште писын кая – идалык сай лиеш.
Тумна кычкырла – йӱкшемда.
Чодыраште илыше янлык: рывыж, мераҥ, шордо, ирсӧсна – эре илыме кумдыкышт гыч кӱкшакарак верыш куснат – шошым вӱд ташла.
Ӱмырым илен эртарышын каҥашыже:
Айдемым илыш ок туго гын, тудо пӱрымашыж деч виян.
Еҥ-влак тыланет полшаш тореш лийыт гын, Эйнштейнын ойжым шарналте: «Кӧ мыланем полшен огыл, мый чыланыштлан тауштем: лач нунылан верч чылажат илышыште шке ыштенам».
Малымет шуэш гынат, кажне кечын куд шагат эрдене кынелат гын, кеч-могай шонымашке шуат.
Светлана Носова ямдылен
Снимкыште: Йошкар-Ола воктенысе ик плотинаш кайылудо-влак толынат шуыныт.
«Марий Чодра» национальный паркын пашаеҥже-влакын палемдымышт почеш, кундемышкына телылан шокшырак верлаш кайыше кайык-влак чоҥештен толаш тӱҥалыныт. Шукерте огыл паркыште пызлыгичке логымат ужыныт. Учёный-влакын ойлымышт почеш, ты кайык-влак южышт мемнан денат кодыт, а южышт чоҥештен каят. Нуно телым пызлыгичкым, полан, облепихе, лӱмегож, агтыанора саскам кочкын, тӱшка дене илат. Вес кундемыш кайышыже мемнан деке апрель кыдалне гына толшаш улыт. А ты гана тидым эррак ыштеныт, лектеш. Сандене шанчызе-влак нунын толмо амалжым кызытеш климат вашталт толмо дене кылдат.
Светлана Носован фотожо.
