Таче мемнан унана – моткочак ойыртемалтше айдеме. Тиде ойсавыртыш – тудын тӱҥ шонымашыже.
Алеся Кусабкулова – психосоматолог, родолог, кап дене пашам ыштыше практик, «Дорога домой» проектын авторжо. Тиддеч посна тудо психологий, айдемын психикыже, икмыняр моло направлений дене тунемын да 20 утла сертификатым налын. Кызыт Алеся Анатольевна, чыла шинчымашыжым кучылтын, еҥ-влакым эмла, кӱлеш полышым пуа. Ойлатыс, кокланже поро мутат айдемым эмлен кертеш. Тиде самырык ӱдырамаш нерген лач тыгак каласаш лиеш. Тудо моткочак тыматле койыш-шоктышан, поро кумылан, кажныжлан кӱлеш мутым муын моштышо, уло чонжо денак полшаш тыршыше айдеме. Моткочак кумылзак айдеме дене мутланымеке, кумыл вигак нӧлталтеш, илышым йӧршеш вес шинча дене ончаш тӱҥалат. Санденак тудын дене эре кутырымо шуэш. Интервьюм налше журналист да полышыжлан эҥертыше еҥ семынат тидым мый пеҥгыдын каласен кертам.
– Алеся Анатольевна, Тендам, Шернур район Кугу Торешкӱвар ялеш шочын-кушшо тыглай ӱдырым, южыштын эсогыл икымше гана колмо, але мартеат палыдыме нине специальность-влаклан тунем лекташ да тиде корно дене каяш мо таратен?
– Тидын марте толмо корнем кужу лийын. Лажъял школышто 10-шо классыште тунеммем годым ачам колен. Тиддеч вара ешыште илышна пеш сайжак лийын огыл, вет авам кум йоча дене кодын. Школ деч вара мый Параньга ПТУ-што ик ий продавецлан тунемынам. Тылеч вара Йошкар-Оласе кооперативный техникумышто «товаровед» специальностьым заочно налынам.
Тиде жапыште кевытыште ты пашамак шуктенам. Марлан лектынам, йочана шочын. Декрет отпуск деч вара ик кугу кевытыште ыштенам. Тушто кугурак должностьышкат кусареныт ыле. Но тыге лекте – тиде пагытыште пелашем дене ойырленна да эргым дене вес олашке илаш каенна. Тушто шкемын пеледыш кевытем почынам. Икмыняр жап гыч весылан марлан лектынам. Кокымшо йочам ыштымекем, тӱрлӧ амаллан кӧра шкем аклымашем, самооценкем, чот ӱлыкӧ волен. Икымше шочшем 19 ияш ыштенам, а кокымшым – 34 ияш. Коклаштышт ойыртем кугу. Кызытсе пелашем мый дечем 5 ийлан изирак. Нине амал денат вуйыштем тӱрлӧ шонымаш-влак пӧрдыныт да кок ий жапыште шкем шижмашем ударакыш да ударакыш савырнен. Кеч ешыште чыла сай ыле: окса, машина, моло мо кӱлмӧ чыла лийын. Пелашемын бизнесше сайын воранен. Но кӧргыштем садак ала-мо ситыдымым шижынам. Ковид дене черланыме, тидлан кӧра эмлымверыште кийыме чон коржмашым эшеат ешарен. Мыйын кӧргем йӧсланен. Тугай марте шуынам – тургыжланымылан кӧра, рушла ойлаш гын, «на нервной почве» пел чурием, пел капем, ик йолем шижмым чарненыт. Эсогыл операцийым ыштыкташ логалын. Санденак чыла тидым кузе чараш лиймым кычалаш, молан тыге лиймым шымлаш, тренинглашке ушнаш тӱҥалынам. Тунам умыленам: ӱдырамаш шкенжым могай улеш, тугайымак огеш йӧрате, шканже шкеже огеш келше гын, теве тыге лийын кертеш. Интернетыште ик психологын каласкалымыжым ончен колышташ поснак йӧратем ыле. Тудо
тунам Москвасе психосоматике институтышто тунемын. Тиде психологым ончен, мыйынат чонем тиде вузыш тунемаш пураш ӱжын. Вараже ты вузышто пашам ыштыше науко докторын курсышкыжо да кок консультацийышкыже Москвашке миенам.
– Да варажым шкежат тиде институтым пытаренда.
– Туге. Тиде науко докторак вараже шкеже мылам тышке тунемаш пураш темлен. Тушто тунеммем годымак еҥ-влаклан приёмым эртаренам. Ынде нылымше ий тиде институтын клиникыштыже пашам ыштем – еҥ-влаклан онлайн вашкыл гоч полышым пуэм. Мый дечем Китай, Америке, моло йотэлла гыч консультацийым налыт. Опытым погаш манын, тӱҥалтыште еҥ-влакым яра приниматленам. Кызытат южышт деч оксам ом нал.
Тиде жапыште шкеат чот вашталтынам. Ончыч могай лийынам, тидын деч кышажат кодын огыл. Мемнан дене, институтышто тунемше-влак дене, шуко врач, специалист-шамыч пашам ыштеныт, психо-эмоциональный шижмашнам эмленыт, шкеат шке дене пашам ыштенна. Вес семын ойлаш гын, мемнан гоч мемнам эмленыт да мемнам туныктеныт.
Ончыкыжым шинчымашем эшеат келгемдаш манын, Психосоматике институтын магистратурышкыжо, тыгак Москвасе духовный институтыш тунемаш пурынем.
Мый кеч-кунамат эн ончычак чер, чон корштымаш кушеч тӱҥалмым, нунын тӱҥалтышыштым але причинно-следственный манме кылыштым кычалам, шымлем, тӱрлӧ йӧным кучылтам.
– Тунем пытарымекыда, лишыл еҥда-влакымат эмленда, улшо черыштым кораҥдаш полшенда, очыни?
– Эргымланат, авамланат полшаш тыршенам. Мемнам капым, кӧргӧ орган-влакым кидшӱм денат эмлаш туныктеныт, сандене тидымат кучылтынам. Кызыт мый декем 14 ияш гычак тӱҥалын, еҥ-влак полышым йодын толыт. Кӱлмӧ годым луымшо тукым родо-влак коклашкат пурем. А тукым мом чытен лектын, тиде кажне еҥын ушыштыжо, подсознанийыштыже, уло.
– Могай чер годым лачшымак мом эмлыман? Мутлан, туп, шылыж корштат гын, мом ыштыман?
– Туп – тиде эртыше, ончычсо илыш. Тупрӱдӧ коршта, сколиоз йӧсландара гын, тугеже айдемын эҥертышыже лийын огыл: ачаже уке улмаш але кудалтен каен, але аваж дене ойырленыт, але колен. Шылыж пеҥеш, тугеже айдеме шке ӱмбакше кугу нелытым пыштен, оксам ситарыме нерген азаплана, чот тургыжлана.
Але, мутлан, шолора тургыжландара. Кочкышын «корныжо» умша гыч тӱҥалеш да шолора дене мучашлалтеш. Тудо йӧсландара гын, тиде илышым кӱлеш семын илен эртарыдыме дене кылдалтеш. Тугеже айдеме чӱчкыдын «умшажым петыра» да кумылжым мо волтымым, тудлан мо келшыдымым огеш каласе. Сыра гынат, чылажымат кӧргыштыжӧ кучен коштеш, шыдыжым тӱжваке огеш лук. Тидлан верчынак эре гаяк волышо кумылан, тургыжланыше, шӱлыкан. Тыге умшаштат тӱрлӧ чер тӱҥалеш. Сандене, мутлан, стоматитын амалжат тидын денак кылдалтеш. Логар, шодо, пагар чер-влакат тидлан верчынак палдырнаш тӱҥалыт. Умбакыже чылажат шолорашке вола. Вес семын каласаш гын, кочкышым шулыктарыше системе шаланаш тӱҥалеш. Тиде вес семынже «илышыштем вашлиялтше ситуацийым «переваритлен ом керт!» манмым ончыкта. Мутлан, ӱдыр марлан йӧратыде каен гын, тидат нине орган-влак дене кылдалтше, тыгак варикоз лийме, ӱдырамаш чер-влак авалтыме марте шуктен кертеш.
– А ӱдырамашын могай койышыжо шочшыж дек куснен да черыш савырнен кертеш?
– Тудо, мутлан, пӱгырнен, сугыр гай коштеш гын, шке ӱмбалныже кугу ответственностьым нумалеш, кӧргыжлан йӧсӧ, шкенжым огеш йӧрате. Еҥ-шамыч мом каласат манын лӱдын, илышыштыже чылажымат чытен ила. Ончыкыжым тыгай койышыжо икшывыжланат куснен кертеш. Кызыт ик ӱдырамаш дене пашам ыштем. Тудо, ава, кӧргӧ конфликтшым сеҥен огыл, да ынде ӱдыржат тыгак йӧсланаш тӱҥалын. Йоча иктаж-могай черан шочеш гын, тугеже тукымышто ала-кудыжын шке илышыштыже психо-эмоциональный ситуацийым эртен кертдымым ончыкта.
Ӱдырын ешыштыже ӱдырамаш-влакын утыш лекме, кӱлдымым шижмашышт лийын гын, тидат тудлан кусна. Да нине амал денат кап черланаш тӱҥалеш. Тыгай годым мый вуйышто нейрон системым вашталтем, удам сайыш савырем, тудлан шыматыме мут-влакымат кучылтам.
Айдеме ӱмыржӧ мучко марийжылан але ватыжлан, иктаж вес еҥлан ӧпкелалт ила гын, тидлан кӧра шучко черат лийын кертеш. Могай органым авалта – тиде лачшымак мо шотышто тургыжланымыжашыже улмо дене кылдалтеш. Ешым кузе пукшен лукшаш нерген азаплана гын, тугеже тудо оҥыштыжо лиеш.
– Те эше «Дорога домой» проектым ыштенда. Тыгай шонымаш кунам да молан шочын?
– Тиде проект 13 йыжыҥан. Нунын почеш пашам ыштен, мый еҥ-влакым шке чонышт деке кондем. Мыйын шкемын илышем куштылгыжак лийын огыл. Шагал огыл нелылыкым чытен лекташ логалын. Кунам шкемым кычалынам да шкем деке толын шуынам, тунам, весе-влаклан полшаш манын, тиде проектым ыштенам. Тудо, институтым пытарымеке, идалык гыч шочын. Еҥ-шамыч шкеныштым, шижмашыштым палышт, шымлышт манын возенам. Айдеме пиалан гын, тудо огеш черлане. Мыйын тӱҥ шонымашемжат тыгаяк.
Ончыкыжым ты проектым изишак вашталтем, ешартышым пуртем да ужалымашке лукташ шонем.
– Шуктымо пашада моткочак кӱлешан! Тидын нерген Тендан дене чарныде мутланен кертам. Туге гынат айста ынде ойнам изишак вес велыш кусарена да яра жапда нерген мутланена. Те эре психологий дене гына огыда иле, а эше чондам кандараш, куандараш манын, тӱрлӧ сомылымат шуктеда, очыни.
– Мый почеламутым возем. Икымшым 2020 ийыште серенам. Тудо тунам неле илышемлан кӧра шочын. Почеламут корно-влак марлат, рушлат шочыт. Мурымат серем. Кызытеш ик мурем уло. Тудат шке илышем нерген да «Тауштен мурем» маналтеш. Семжым шке возен омыл. Тиде 2021 ийыште лийын. Чыным ойлаш гын, тиде муро дене марий эстрадыш лекташ шонымашем уло. Ончыкыжым вокал дене заниматлаш да сайынрак мураш тунемаш тӱҥалнем.
Ӱмаште шыжым «Мисс Казани» моторлык конкурсыш ушненам. Тушто «Мисс красоты и моды» титул дене палемденыт.
Мый кушташ йӧратем. Пытартыш жапыште йога дене заниматлем. Казаньыште ик вузышто «актёрское мастерство» специальностьлан тунемам. Тиде мылам моткоч келша. Вет эше 9-ше класс деч варак Йошкар-Олашке тӱвыра да сымыктыш колледжыш артистлан тунемаш кайынем ыле, но ачам колтен огыл. Кызыт тиде шонымашем илышыш пурташ йӧнем лекмылан тауштем. Гештальтым петыренам, лектеш. Кунам айдеме изи годсо шонымашыжым, чон йодмыжым шукта да «Дорога домой» манме семын «мӧҥгышкыжӧ пӧртылеш», тунам тудо пиалан лиеш.
Книгам лудынат, чонем дене канем. Кызыт Библийым лудам.
Ешем дене лиймем годым канем. «Кызыт да тыште» лийме дене илышлан куанем.
Вий пытымыла чучаш тӱҥалеш гын, тудым погаш манын, черкыш каен, куд кече илем да тиде жапыште «ретрит молчания» программым шуктем. Вес семын каласаш гын, арня наре жапыште икте денат йӧршын ом мутлане. Эсогыл телефонемат йӧртем.
А кызыт ӱдырем дене Ялтыште илена, да нойымемла чучмо годым теҥыз воктене шинчем. Вӱд чылажымат моткоч сайын эрыкта. Пӱртӱсым ончымо мылам вийым ешара. Мый эре шкемым шымлем, чонем йодмо почеш тидым але тудым ыштем.
– А Ялтышкыже Те кунам да молан каенда? Каналташ гына але…
– Ик амалже – кызыт пелашем СВО-што, да тудын дене вашлияш манын толынам. Вес амалже – ик пациенткем онкологий дене черланен, да тудлан тӧрланашыже полшаш толынам. Тыште арня гына лийына шоненам, но Ялтыште мылам келшен, да ӱдырем дене ынде кокымшо тылзат тыште илена. Тыгодым канем веле огыл, эше еҥ-влакын йодмышт почеш посна консультацийымат, тӱшка занятийламат эртарем, туныктем, полшем.
– А ӱдырамаш-влаклан Тендан могай тыланымашда лиеш?
– Ӱдырамаш-шамыч шкеныштым палышт, шкеныштым йӧратышт манын тыланынем. Кунам ӱдырамаш шкеж нерген монда, тунам тудо черлана, пиалдыме лиеш. А кунам шканже шукырак жапым да тӱткышым ойыра, тунам илышлан куаныше, весела, таза да пиалан лиеш. Тидым эреак шарныман. Мыят шке пашам дене еҥ-влаклан тыгаяк лияшышт полшаш тыршем.
Любовь Камалетдинова мутланен.
Еш альбом гыч налме фото.
