«Школ – илыме пӧртна ваштарешак, прописке почеш икымше классыш тушко кайышаш улына. Йодмашым вигак пуэнна, но вер уке манын увертарышт. Мыланна, Йошкар-Оласе 9-ше микрорайонышто илыше ешлан, Ширяйково кундемысе школыш кошташ темлышт…Молан тыге? Кузе лийман? 1-ше классыш коштшым ача-ава вашлийшаш, кажне кечын паша гыч кузе йодман, вет тышке-тушко корнылан пел кече жап кая…»; «Молан 11-ше лицейысе 1-ше классыш прописке почеш вер уке? Тушко льготан-влакым тунемаш налыт мо? А меже кузе?..»; «Икымше «г» классым поген огытыл – туныкташ нигӧлан…» Тыгай йодыш-влак рӱдоласе образований виктемыш, администрацийыш, прокуратурыш, республикын Образований да науко министерствышкыже тений поснак шуко пуренак-пура. Икымше классыш йодмашым пуымо приёмный кампаний ты гана чынжымак «шокшо»: Йошкар-Оласе образований виктемын увертарымыж почеш, эртыше арнялан ныл тӱжем наре йодмаш пурен, тидыже ӱмашсе деч кок пачаш шукырак – кызытлан гына 350 икшывылан латик ешартыш икымше классым почмо. А приёмный кампаний 5 сентябрь марте шуйна, йодмаш-шамыч умбакыже пурат, сандене ача-ава-влак тургыжланат: верым чылалан ситарен кертыт мо?
Южыжо, очыни, каласенат кертеш: а мо дене Ширяйковысо школжо уда, тушто вер уло гын, молан коштыкташ огыл? «Коштыкташ» манаш гына куштылго шол… Эн ончычак, тиде – корно роскот, окса шагал огыл кая, а вес могырым, кеч-могай игече лийже – транспортым вучен шогыман, а тудыжым пытартыш жапыште коло минут деч шагал огыл вучыман. Кумшыжо – парт коклаш икымше гана шичше йочам шкетшым нигузеат колтен от керт. Санденак ача-ава-влакын «Молан илыме верна пелен верже уке? Тидын нерген администраций ончылгоч палышаш ыле огыл мо?» йодышыштым умылаш лиеш.
Молан содыки вер ок сите?
Йошкар-Олаштына чылаже 31 общеобразовательный организаций пашам ышта. Проект почеш, нуно чумыр налмаште 21833 икшывым гына авалтышаш улыт, но чынжым гын 34000 наре йоча тунемеш. Поснак неле сӱрет 7, 19, 31-ше, 13, 16, 23, 26-шо школлаште, 11-ше лицейыште да 14-ше №-ан гимназийыште. Рӱдолан мэрже дене ты йодыш шотышто тиде кечылаште Регионысо рӱдӧ виктемыште вияш эфир лийын. Евгений Масловын мутшо почеш, шушаш тунемме ийыште мыняр йоча икымше классыш кайыме шотышто сӱретым эреак контрольышто кучат, вер ситыже манын, кӱлеш мерым приниматлат, туге гынат нелылык уло. Молан? Эн ончычак тидым каласыман: Марий Элыштына ийла дене у школ чоҥалтын огыл. Адакшым пытартыш жапыште ялла гыч олаш илаш куснышо самырык еш поснак шукемын, нуно тӱҥ шотышто у микрорайонлаште илыме верым налыт. Кокымшо амал: закон почеш, ешыште улшо йоча-влак кокла гыч иктыже ик школыш коштеш гын, молыштат тыштак тунемаш праван улыт. Кумшо: тений икымше классыш кайышаш йоча-влак кокла гыч 40 наре процентше льготан-шамыч радамыш пура. Весе: ик у школым чоҥаш кокла шот дене налмаште кок миллиард теҥге кӱлеш, тидыже – Йошкар-Олан чумыр бюджетше наре, сандене ты пашам муниципалитет шке средстваж кӱшеш ыштен ок керт. Но федеральный, региональный бюджетла да частный инвестиций полшымо дене лишыл жапыште Йошкар-Олаште кум у общеобразовательный организаций лиеш. Нуным кызыт «Восточный», «Юбилейный» микрорайонлаште, тыгак рӱдӧ кундемыште («ISpring» компанийын школжо) чоҥат.
– Ончыкыжым тыгай нелылык ынже лий манын, паша ышталтеш: мутлан, 9 «А» микрорайонышто 1100 верлан школым чоҥаш проект-смете документацийым ямдылыме, тудо экспертизым эртен. Тиде тунемме вер 16, 23, 13-шо, 27, 19-ше школ-влакын пашажым куштылемда. 19-ше школ шотышто ойлаш гын, тушто проект почеш 1000 наре йоча гына тунемшаш, а кызыт – 2000 наре. А тений тушто 7 икымше классым чумырымо, эше 8-ым погымо шотышто ойлаш кызыт неле. Школын кумдыкшым кугемдашат йӧн уке. Мут толмашеш, 9 «А» микрорайонышто чоҥалтше школ «Восточныйысо» гаяк ныл пачашан, стадионан, кок спорт площадкан лиеш. Но ме умылена, лишыл жапыште верым ситарыме шотышто нелылык эше лиеш, но кызытеш йоча-влаклан верым муаш манын, чыла йӧным кучылташ гына кодеш. Мутлан, прописке почеш 31-ше школыш кайышаш йоча-влакым лишыл кундемысе тунемме верыш колташ палемдыме, – каласен Евгений Маслов.
11-ше лицей: ешартыш кумдыкым ышташ ок лий мо?
Т.Александрова лӱмеш 11-ше номеран лицей шотышто ты гана йодыш поснак шуко лийын. Тушко чынжымак прописке почеш икымше классыш логалшаш ятыр йочалан «отказ» манын возымо толын. Сандене ача-ава-влак ӧрын-сырен йодыт: молан тыге? Образований виктемын пашаеҥже-влакын мутышт почеш, таче кечылан 15 категорий льгот уло. Эн ончычак школ тыгай радамыш пурышо икшывым налшаш, «Госуслуги» сервис тудым автоматически списке тӱҥалтышыш кӱзыкта, сандене тыгай сӱрет лектеш. Ача-ава-влак йодыт: лицейым уэмден кумдаҥдаш ок лий мо? Тидлан мэр тыге вашештен:
– 11-ше лицей – виян школ, сандене ик эн йодмашан тунемме вер. Тушто таче чынжымак йоча-влаклан эн сай качестван образованийым пуат, тидлан кӧра ача-ава-шамыч икшывыштым тушкак тунемаш пуртынешт. Да тушкак льготанлан шотлалтше-влак тунемаш пураш йодмашым пуат, а тыгай-шамыч тений поснак шукын улыт. Сандене сӱрет неле. Ача-ава-влакын йодышышт кокла гыч иктыже – лицейыште тӱҥалтыш школым кумдаҥдаш ок лий мо? Ты шотышто паша ышталтеш. Лицейыште аварийныйлан шотлалтше бассейн яра шинча. Тудын олмеш тунемме кумдыкым ышташ гын, вигак 500 икшывылан вер лиеш. Ончылий ме аукционым эртаренна, но, чаманаш логалеш, подрядный организаций шке пашажым шуктен огыл. Шушаш шыжымсе сессийыште депутат-влак дене ты йодышым адак каҥашаш тӱҥалына. Молан каҥашыман? Чумыр налмаште ты пашам шукташ вич миллиард наре окса кӱлеш, сандене чылажымат сайын шымлыман. Но проектым ямдылыше-влак яра шинчыше бассейн олмеш тунемме кумдыкым ышташ лиеш манын пеҥгыдемденыт.
Изи пашадарлан кӧра
Йошкар-Оласе школлаште вер веле огыл, туныктышо-влакат огыт сите.
Пытартыш ийлаште изи пашадарлан кӧра школышто пашам ышташ кумылан еҥ палынак шагалемын. Марий Эл Республикын паша верым муаш полшышо службыжын данныйже почеш, таче кундемысе школ-шамычлан 352 туныктышо кӱлеш. Эн шуко тыгай предметла дене:
математике – 46;
руш йылме да литератур – 42;
йот йылме – 28;
физкультур – 22.
Эн шуко – 126 – педагог адакат Йошкар-Олалан кӱлеш. Кокымшо верыште – Звенигово район, тушто 55 туныктышым кычалыт. Медведево районышто чылаже тыгай вакансий 52 уло. Тидланже ӧрман огыл, вет таче самырык специалистлан 16000-20000 тӱжем теҥге окладым гына темлат. Тений 5 июльышто Марий Элым вуйлатыше Юрий Зайцев педагогын пашадаржым 15 процентлан кӱзыкташ пунчалым луктын, тыгак тудо самырык специалистлан надбавкым ыштыме шотышто увертарен. Тидын деч вара школышто пашам ышташ кумылан-влак ешаралтыт мо – жап ончыкта. А икымше классыш вер шотышто Марий Эл Образований да науко министерствыште ӱшандарат:
– Икымше классыш кайышаш кажне йочалан 1 сентябрь марте школышто вер лиеш.
Г.Кожевникова
Фотом интернет гыч налме
