3 апрельыште Йошкар-Олаш «Шӧртньӧ маске» Российысе национальный театр премий ден фестивальын жюрижын еҥже-влак толын коштыныт.
Амалжат лийын – нуно «М.Шкетан лӱмеш Марий национальный драме театрын «Шӧртньӧ маске» премийже верч (вич номинацийыште) таҥасыше «Гамлет. Машина. Цемент» спектакльжым онченыт.
Жюри еҥ, Россий искусствын сулло деятельже, драматург, Мордовийын калык писательже Александр Пудин дене вашлиймаш оҥайын эртен. Александр Иванович марий драмтеатр дене эше эртыше курымын 90-ше ийлаштыжак кылым кучен: вич пьесым сценыш лукташ ямдылен. Калыкын ик эн йӧратыме постановкыштлан М.Шкетанын «Эреҥер» романже почеш шындыме, тыгак Йыван Кырлалан пӧлеклалтше «Ой, луй модеш» спектакль-влакым шотлыман. А «Пыжаш» спектакльже дене финн-угор театр-влакын фестивальыштышт гран-прим сеҥен налын.
– «Шӧртнӧ маске» премийым пуымылан тений – кумло ий. Фестиваль-конкурсым эртарыме радамыш вашталтышым пуртымо: конкурслык спектакльым театр-влак жюрилан ончаш Москош огыт кондо, а жюри шкеже Российын тӱрлӧ олашкыже лектын коштеш. Тений чылаже коло ола гыч театр премийым налшаш верч таҥаса, – каласен Александр Иванович.
Тудын ойлымыж почеш, «Шӧртньӧ маске» премийын номинантше-влак коклаште пытартыш жапыште лачшымак регионысо театр-влак улыт. Тидыже нунын вияҥмышт, кушмышт да волгыдо ончыкылыкан улмыштым пеҥгыдемда.
Варажым А.Пудин «Национальный театр: Йылме. Историй. Костюм. Характер» теме дене мутланымаште театр-влакын сеҥымашыштым палемден, нелылыкыштымат каласен коден. Мутат уке, театрыште шочмо йылме дене мутланыше шагал улмо ик эн пӱсӧ йодышлан шотлалтеш.
– Кугезе тукымнан йылмыжым ме арален кодышаш улына, а вес йылме дене мутланымашке куснен кеч-могай жапыште шуктена. Южгунам мый дечемат йодыт: мордва але руш йылме дене шонаш, возаш куштылгырак? Кудыж дене чондам утларак почыда? Конешне мордва (мокша) йылме дене чонем утларак почылтеш. Адакшым ачам – мокша, авам – руш. Авам пеш ондак ош тӱня дене чеверласен, садлан мый мордва ешыште кушкынам. Ачамын, ковамын лудмо да каласкалыме мордва йомакышт дене кушкынам, – чонжым почо Александр Иванович. – Мокша йылмыште шокшым, йӧратымашым шижам. Теве шочмо йылмем дене возымо мурем рушлашке кусараш – нигузе. Кусарет гынат, йӧршын вес семын йоҥга.
Кумдан палыме драматургым колышташ театрын артистше-влак дене пырля республикысе журналист, драматург, театр вуйлатыше, студент-шамыч лийыныт. Прозаик Юрий Соловьёв деч тыгайрак йодыш лие: Йыван Кырла нерген возаш тыланда кӧ темлен?
– Очыни, Василий Александрович Пектеев темлен. Йыван Кырла нерген возаш КГБ-н архивыштыже шуко документым шымленам, актёрын шочмо кундемышкыжат миен толынам, – каласен А.Пудин. – Кырлан пӱрымашыже нерген материалым погаш – кугу ответственность, но куанен пашамым шуктенам. Чыла героем-влак кокла гыч тудо эн лишыл лийын шуктен. Икманаш, марий театрын историйыштыже могай-гынат кышам кодымем дене кугешнем.
Жюрин вес еҥже, театровед, театр критик, С.В.Образцов лӱмеш рӱдӧ курчак театрын сылнымут да драматургий ужашыжым вуйлатыше Нина Монова республикысе Курчак театрыште вашлиймашым эртарен. «Технологии чудесного» презентацийыштыже тудо российысе да йот элысе спектакльла гыч ужашым ончыктен. Тудын гоч Нина Валерьевна спектакльын персонажшылан курчак веле огыл, кеч-могай тыглай арверат, мутлан, полиэтилен пакет, пластик, лийын кертеш манын палемден. Тидлан лач курчакым ямдылыше еҥ шонен моштышо лийшаш да мастарлыкше ситышаш.
Варажым театрын художественный вуйлатышыже Галина Ковалева уналан тауштен да пӧлек шотеш «Бедный Акакий» спектакль гыч Акакий курчакым да тошто фотокартычкым кучыктен. Лач туштыжо театрын коллективше 1982 ийыште Ереваныште эртаралтше фестиваль годым Сергей Образцов дене пырля войзалтын.
Тыгай вашлиймаш-влак кеч-кунамат пайдалын эртат. Ме жюрин еҥже-влак да пашашт нерген кумданрак пален налын кертына, а нунышт – республикысе театрна-влакын илышышт да репертуарышт, артистышт.
«Шӧртньӧ маске» Российысе национальный театр премийым налше-влакын лӱмышт майыште пале лийшаш.
Алевтина Байкова
Фотом театр-влакын архивышт гыч налме
