Палыдыме гимназийыш да палыдыме тунемше-влак деке пурен шогалмеке, ик йоча йыштак лач тыге пелештен…
Тений «Идалыкын туныктышыжо-2023» Россий кӱкшытан профессионал мастарлык конкурсын регионысо йыжыҥыштыже Марий Эл образованийын сулло пашаеҥже, Юрино районысо Марьин школышто биологий ден химийым туныктышо Валентина Дружинина сеҥышыш лектын да республикнан чапшым Москваште эртыше финалыште арален. Йоча-влакым туныктымо пашаште тудо чылаже 28 ий тырша. Тиде сомыл мо дене кумылаҥда, тачысе педагог могайрак лийшаш – тиде да моло нерген уста педагог дене вашмутланымашым темлена.
– Валентина Владимировна, кызытсе XXI-ше курымышто туныктышын рольжо вашталтын толеш мо? Тудын ончылно могай у задаче-влак шындалтыт? Вет, шоналташ гын, ондак уверым туныктышо деч йодыштын пален налыныт гын, кызыт чылажымат интернетыште муаш лиеш. Тугеже, тачысе педагог могай айдеме лийшаш?
– Чын, мемнан жапыште интернет полшымо дене шуко уым пален налаш лиеш. Иктаж-мом от умыло гын, тушто умылтарымашат уло. Чыла пален налат! Но йочам туныктышо деч посна шкетшым интернет дене пырля коден ончыза – тудо тушто шканже пайдале шинчымашым кычалаш тӱҥалеш мо? Мыйын шонымаште, школ ила – туныктышат лиеш. Кызытсе педагог – кӱкшӧ культуран, шке пашаштыже профессионал, у туныктымо технологийым палыше да тудым пайдалын кучылтын моштышо айдеме. Тыгодым тудо йочам творчески шонаш, стандартан огыл решенийым приниматлаш, илышыште вашлиялтше йодышым шке гыч чын решатлаш туныктышаш. Вет у шинчымаш икте деч весылан ок кусно, а тудым шке кычалын муман. У увер технологий-влак тунемшылан, мутлан, темым, произведенийым, проблемым, мӧҥгысӧ пашам, ойыраш йӧным ыштат. Тыгодым туныктышо сай организатор лийшаш, тӱрлӧ ийготан йоча-влакын вияҥме ойыртемыштым, тыгак нунын кӧргӧ тӱняштым, шкем кучымыштым, анализым ыштен моштымыштым умылышаш да, чыла тидым шотыш налын, шке пашажым виктарышаш. Увер обществе курымышто педагогике пашаеҥ теве могай лийшаш.
– Молан Те туныктышын профессийжым ойыренда?
– Тиде йодышым колмеке, вигак шинчаончылнем школышто тунеммем жапысе туныктышо-влак сӱретлалтыт…Кеч-могай пашаланат уло кумылын да куштылгын пижше, весела романтик, идеалист, ойырен налме пашаштым уш каен йӧратыше, кугу чытышан, талантан, йӱлышӧ чонан, кунамже пеҥгыдын ойлышо, но чыным эн ончыко шындыше… Нуно эреак пеленна лийыныт. Мый тунам нунын порылыкыштым, умылен моштымыштым шижынам. А ончыкыжым педагог лияш биологий ден химийым туныктышо Наталья Владимировна Калинина кумылаҥден. Тыгак – самырык практикантке Татьяна Сергеевна Веснянко, мемнан школынак выпускницыже, а кызыт тудо руш йылмым да литературым туныктышылан пашам ышта. Практике жапыште эртарыме Сергей Есенинлан пӧлеклалтше урокшо-шамыч туге чонышкем возыныт – туныктышо лияш пеҥгыдын шонен пыштенам, кеч тиддеч ончыч врачын профессийжым ойыраш шонымаш ыле.
– Туныктымо паша Тендам мо дене кумылаҥда?
– Мыйын «иллюзий» манмет уке. Школ – тиде илыш. А илыш эреак оҥай да тӱрлӧ вучыдымо событийлан поян. Ала-мом тугайым кугум ом вучо. Уло чон дене шонымашыш шумемлан, тунемшем-влакын сеҥымашыштлан куанем. Но эн кумылаҥдышыже – йоча-шамычын шинчашт: поро, яндар, волгыдо, весела, йӱлышӧ, шонышо, шӱлыкан, тургыжланыше, йодшо… Ончалатат, эшеат сайын пашам ыштыме шуэш.
– Кызыт ала-кӧ туныктымо пашаш икымше ошкылым ышта гына да, мутат уке, ала-кудыжо кокытелана. Тудлан ой-каҥашда могай?
– Уло шӱм-чон дене йоча-влакым йӧраташ. Кажне йочам умылен моштыман, сандене кугу чытышан лийман, эреак шкем кучен моштыман да тыгодымак шкежат профессионал могырым вияҥаш тыршыман. Но эн тӱҥжӧ – шӱм-чонышто эреак порылык озаланышаш. А эше – ӱшан, вет туныктышын профессийже мланде ӱмбалне эн кӱлешан да сай! Шке туныктымо предметым педагог моткоч келгын палышаш. Конешне, чылажымак палаш огеш лий, но у шинчымаш дене шке ушым эреак пойдараш тыршыман.
– Туныктышо семын Тыланда таче мо эн чот ок сите?
– Школ паша – кажне кечын, кажне шагат да минут еда тунеммаш да тунемше-влаклан шинчымашым пуымаш. Мыйын шонымаште, иканаште тӱрлӧ шӧрыным авалтыше тыгай профессийже тӱняште тетла укеат. Йоча-влак дене пашам ыштыме годым нунын деч шукылан тунемат, нуным ончен кумылаҥат, пырля фантазироватлет, куанет, ойгырет… Кече мучко могай гына шижмаш, шонымаш огыт шоч – каласенат от пытаре! Икте гына мылам ок сите – жап.
– Россий кӱкшытан «Идалыкын туныктышыжо» конкурсын финалыштыже моштымашым ончыктенда. Тиде тергымаш могай шарнымашым коден?
– Эн ончычак тидым каласыман: мемнан конкурс ик эн кужун эртен – 20 сентябрь гыч октябрь тӱҥалтыш марте. Уло Россий гыч 90 утла участник лийын. Мутат уке, тургыжланыме да конкурслан ямдылалтме. Мый кугу таум Марий образований институтын пашаеҥыштлан ойлем, нуно эреак пеленем лийыныт, каҥашым пуэныт, йыҥгыртеныт, «Полыш кӱлеш мо?» йодыныт, сандене шкет улмемым йӧршын шижын омыл. Конкурс шотышто ойлаш гын, тушто кум тергымаш гоч эртенам. Иктыштыже шкем да кундемым палдарыме, кокымшышто занятийым эртарыме, а кумшо – туныктымаште ойыртемалтше йӧным почын пуымо. Конешне, тургыжланыме. Кызытат шинчаончылнем: палыдыме классыш да палыдыме йоча-влак деке (Евгений Примаков лӱмеш гимназийыште) пурен шогальым, ик рвезе йыштак «Не волнуйтесь, мый вас не подведём» каласыш. Тыгайым колмеке, кузе от шулдыраҥ?
Тидымат палемдем. Конкурс жапыште ме эре тергымашым гына эртен огынал, культур программе лийын. Поснак ушеш «Бородино пасу» тоштер-заповедникыште лийме кодеш. Кок кугу сарым эртыше вер кӧргыштӧ пеш виян шижмашым шочыкта.
– Валентина Владимировна, конкурс гыч тунемше-влак Тендам кузе вашлийыныт?
– Ой… ӧндалыныт, шупшалыныт!
Г.Кожевникова ямдылен
Фотом еш альбом гыч налме