У Торъял районлан – 100 ий
Эртыме корно
«Первый Май» колхозлан 95 ий темын
У Торъял районысо «Первый Май» озанлык 1928-1933 ийлаште шочшо 24 изи озанлык негызеш ышталтын. Тунам кажне ял посна озанлык лийын:
Семисола – «У ял», 1931 ий апрель,
Кӱшыл Чӱксола – «Первый Май», 1928 ий декабрь,
Ӱлыл Чӱксола – «Чӱксола», 1933 ий январь,
Шӱкшан – «Пролетарий»,
Шӱкшандюнь – «Шӱкшандюнь»,
Лебедево – «Смычка».
Вара нуно «Первый Май» колхозыш ушненыт.
Кокла Шӱвылак – «Памашвал», 1931 ий апрель,
Изи Шӱвылак – «У илыш», 1930 ий,
Шуйдӱр – «Олманур», 1930 ий,
Кугу Шӱвылак – «Шаблатнур», 1931 ий апрель.
Чылан «Мичуринец» колхозыш пуреныт.
Кӱшыл Тушнур – «Тушнур», 1930 ий декабрь,
Кокла Тушнур – «Купсола»,
Пызак – «Эҥер», 1928 ий апрель,
Кӱшыл Чучо – «Декабрист»,
Кокла Чучо – «Чевер олык», 1933 ий апрель,
Павлушата – «Красный броневик», 1930 ий март.
Чылан «Тушнур» колхозыш чумыргеныт.
Кабашнур – «Трудовик», 1931 ий июнь,
Кужнур – «Трудовик», 1933 ий март,
Просвиряково – «Освободитель», 1932 ий декабрь,
Марий Эҥермучаш – «Тумер», 1932 ий декабрь,
Руш Эҥермучаш – «Демьян Бедный», 1950 ий,
Зауморы – «Зауморы»,
Йыврай почиҥга – «Красный путиловец», 1931 ий ноябрь.
Нуным вара «Трудовик» колхоз ушен.
1960 ийыште тыгай вашталтыш лийын: «Первый Май» колхозыш «Мичуринец», а «Тушнур» колхозыш «Трудовик» пуреныт.
1974 ийыште кок озанлык шке кумылын ушнымо негызеш «Первый Май» лӱм дене ик кугу озанлык ышталтын.
Тунам колхозын чумыр мландыже 6917 гектар лийын, тушечын курал-ӱдымыжӧ – 5808 гектар. Пырчым гектар еда 17,1, а пареҥгым 108 центнер дене налме. Тӱкан шолдыра вольык 2122 вуй лийын, тушечын ушкалже – 1847 вуй. Кажне ушкал деч кокла шот дене 2558 килограмм шӧрым налме, самырык вольык сутка еда 580 граммлан нелемын.
2007 ийыште чумыр мланде 8727 гектар лийын, тушечын курал-ӱдымыжӧ – 8187 гектар, 2011 ийыште икымшыже 10129 гектар марте кушкын, а кокымшыжо – 9589 гектар марте. Тыгодымак пырче лектыш 2007 ийлан гектар еда шотлымаште 12,6 центнер марте иземын гын, 2011 ийлан 24,5 центнер марте кугемын. Тӱкан шолдыра вольыкат ту жаплан 1998 вуй марте шагалемын, но вич ий гыч 2554 вуй марте ешаралтын, тушечын ушкалже эшеат чот, 750 вуй марте, шагалемын улмаш, но вара 1000 вуй марте шукемын. Тӱрыс налмаште ушкал шагалемын гынат, ик вуйлан шотлымаште шӧр лӱштыш ты вич ий жапыште 4063 гыч 5008 килограмм марте кугемын. Самырык вольык нелеммат тӱҥалтыште волен каен гын, вара ончычсо кӱкшытышкак нӧлталтын.
2017 ийыште ӱдымӧ кумдык шукияш шудылан ойырымыге шотлымаште 17 тӱжем гектарыш шуын. Пырче лектыш гектар еда 28 центнер марте кушкын. Шӧр лӱштыш ик вуйлан шотлымаште 2020 ийыште 9020 килограмм марте кушкын гын, 2021 ийыште – 9315, а 2022 ийыште – 9918 килограмм марте. 2019 ийыште озанлык сай урлык вольыкым ончен куштышо племенной завод статусым налын. 2022 ий тӱҥалтышлан тӱкан шолдыра вольык 3981 вуй марте ешаралтын, тидын шотыштак лӱштымӧ ушкал – 1603 вуй марте. Кызыт лӱштымӧ ушкалышт 2,5 тӱжем вуй уло.
Юрий ИСАКОВ ямдылен
