У Торъял районысо Кузнеч ялыште Никитинмыт ешын илыме сурт-оралтышкыже логалмеке, вате-марий верч тугай куан кумыл авалта!
Конешне, тиде – шкеныштынак тыршыме лектышышт. Пӧрт кӧргыштӧ улшо кажне пӧлемым моткоч келшен толшын сылнештарымаште эн чот, мутат уке, озаватын, Валентина Федоровнан, чылажымат шонкален, вискален келыштарымыже шижалтеш. Молан манаш гын теве крючок дене пидме салфетке-шамычым кушко пыштыме гын, кажныштыжат тунар ойыртемалтшын ончалтыт!
А кудывечыштын путырак сӧрал улмыжо – тиде утларакше сурт оза Валерий Ивановичын пашаже. Кеч тыштат озаватын тыршымыжат палдырна, вет кушко ит ончал – эре пеледыш! Ме ты ешыш октябрь кыдалне миенна ыле. Сандене шыжымат, ятырыштым пӱчкеден кораҥдымеке, эше моткочак шуко пеледыш, тӱрлӧ тӱс дене волгалтын, кумдыкым сылнештара гын, кеҥежымже тыште мо лийын?! Очыни, ты сылнылыкым чарныде тӱслен шогымо шуын!
Но таче мый еш оза нерген каласкалынем. Молан манаш гын, Валентина Федоровна нерген «Ӱдырамаш корно» мужыр лаштыкыште возенам ыле, а кидпашалан моткочак мастар пелашыж нерген – эше уке. Теве фото-влакым ончалза – «шӧртньӧ» кидан улмыжо вигак палдырна.
Тунемме пагыт, паша
Валерий Ивановичын илыш-корныж дене кӱчыкын палдараш гын, тудо пел ийлан кугурак тукым изаже Николай Никитин дене чак кылдалтын. Молан манаш гын, Кузнеч школ деч вара нуно коктын Казаньыш киномеханик-электриклан тунемаш каеныт. Мо оҥайже, тунам училищыжымат чоҥен гына шуктеныт улмаш, да нуно икымше выпуск лийыныт. Тудым коктынат отличий дене пытареныт! Тылеч вара налме специальностьышт дене коктынат ик ий пашам ыштеныт: Валерий ончыч Токтарсолаште, вара Шӱвылакыште кином ончыктен, а тукым изаже-йолташыже – Овалжыште да Чобыкышто. Вара нуным армийыш налыныт. Но, тушеч пӧртылмекше, тудо тунам ятыр моло рвезе семын колхозышто кодын огыл, а адакат тукым изаж дене коктын Йошкар-Олашке каеныт да ТЭЦ-1 предприятийыш пуреныт: Валерий – электриклан, Николай – водительлан. Кум ий гыч Валерий уэш шочмо ялышкыже толын, а тукым изаже тушанак кодын. Туге гынат илыш мучкышт пеҥгыде кылым кучат.
– Ола гыч ялыш илаш пӧртылмем жапыште мемнан дене комплексым чоҥат ыле да, тудым шуктымекышт, электрик-механиклан пашаш пурышым. Тушто пашам ыштымым чарнымешкыже 19 ий тыршенам. Умбакыже верысе школыш завхоз-электриклан ӱжыч да сулен налме канышыш лекмешке тыштак ыштенам, – палдарыш пӧръеҥ.
Каласкалыме гыч шкеат умылышда, шонем: киномеханиклан Валерий Иванович училищым пытарымекше идалык наре ыштен да налме специальностьшо деке тетла пӧртылын огыл.
– Тиде теве мо дене кылдалтын: тудо пагытыште вараже клублаште кином эркын-эркын ончыктымым чарнышт. Сандене профессият утыш лектын, манаш лиеш. Икманаш, жапыштыже вес вере пашам ышташ тӱҥалме, – рашемдыш ончычсо киномеханик.
Чон йодмо почеш шуктымо сомыл
Пу гыч тӱрльым ыштылаш, пӱчкедаш кумылжо изиракше годымак лектын.
– Кандашымше классыште тунеммем годым икымше гана лобзик дене изирак полкым, вара шкатулкым пӱчкеден сӧрастаренам. Нуно авамлан пеш келшеныт ыле. Вараракше ик вере кает да иктаж-мом сӧралын ыштымым ужат, вес вере – весым ойыртемалтшым. Мӧҥгышкӧ пӧртылмеке, шке ыштен ончымо шуын. Мутлан, сӱан деч ончыч пӧртымат шкеак комыжленам, узор дене сӧрастаренам. Узоржым чыла шке шонен луктын пӱчкеденам, – каласкалыш кидмастар.
А эше, электрик улмыжым да кеч-могай электроарверым да ӱзгарым тӧрлатен моштымыжым пален, еҥ-шамыч ончычат да кызытат ачалаш кондат.
– Шкеже теве мом шекланенам: уныкам ончаш але паша дене иктаж-кушко каем гын, тиде жапыште мӧҥгыштӧ обязательно мо-гынат, мутлан, мушмо машина, моло пудыргат! – шыргыжал ойлыш пӧръеҥ.
Оҥай: сурт озан мӧҥгыштыжӧ улмыж годым лишыл еҥже-влак веле огыл, ӱзгар ден арвер-шамычат пуйто аралтышым шижыт. Туге гай веле лектешыс…
Кидпашаже-влак нерген такшым радамлын каласкалышашыжат уке. Кудывечыштышт мо улмо фотола гычак коеш. Туштыжо мо гына шинчам огеш куандаре?! Теве чыла вереат окнасерга, моло вере сӧрастараш пӱчкедыме узор могай мотор улыт! Але кудывечыште икмыняр вере шогалтыме да ялтак крючок дене пидме гай койшо узор-шамычым путырак келшен толшын чиялтыме арке-влак кузе чот сӧрал сыным пуртат?! Умбалнырак нӧреп «шкеж деке ӱжеш». Тудыжо вӱдлан огыл, моторлан ышталтын. А кеҥеж кухньыштышт коҥга могай ойыртемалтше?! Тыгайым эше ужын омыл ыле гай чучеш. Але теве тошто ванныште «шочын шичше» ер, тудын воктеч эрташ чоҥымо изи гына кӱвар, ты кумдыкыш «чоҥештен толшо» эсогыл «розовый фламинго» манме кудывечын ик лукшым тунар сылнештарат! Да чылажым ойленат от пытаре…
– Кызыт вет интернет уло, сандене ынде кеч-момат тушто ужаш, муаш да ончен ышташ лиеш. Нӧрепым ончылий тыгеак ыштенам. Кеч интернетыште тудо изи макет веле ыле. А мый семынем шоналтышым: «Кеҥежым шудо, пеледыш кушкын шогалыт гын, йӧршынат кояш огеш тӱҥал. Тугеже лучо кугуракым ыштем». Тиде нӧрепым шольымын пелашыже ужын да пеш келшен. Тыге тудын йодмыж почеш тений ыштен пуышым.
Тӱрлӧ сайтыште шуко кидпаша келша. Но кызытеш налын ямдылыме материал уке да ом пӱчкеде. Налмеке, вес ийын мом-гынат ыштем, шонем. Ӱнар уло гын илаш, ышташ кӱлеш, – манын, ойжым мучашлыш мастар кидан еҥ.
Чынак, ышташ кӱлешак, вет шке еш сурт-оралтым сылнештарыме дене ялат, кундемат, шочмо вер-шӧрат эшеат сӧралрак лийыт!
Любовь Камалетдинова
Авторын фотожо
