КУЛЬТУР ДА ИСКУССТВО ФОЛЬКЛОР

Аваж дечат мастар, ачаж дечат мастар!.. Кертеш, кертеш!

22 апрельыште Марий тӱвыра рӱдер «Изи гармоньчо» фестивальым Марий самырык театрыште эртарен. Тудо педагогын да наставникын идалыкыштлан пӧлеклалтын.

Фестивальыш Йошкар-Ола, республикнан икмыняр районжо да Башкортостан Республик гыч 14 самырык гармонист, тӱрлӧ семӱзгарым шоктышо 9 ансамбль ушненыт. А театрын фойештыже Киров область гыч Василий Петухов ден Йошкар-Ола гыч Александр Иванов гармонь выставкым эртареныт. Фестиваль чонышто волгыдо шижмашым коден, а талантан йоча-влакын шкетын але вуйлатышышт да туныктышышт дене пырля семӱзгарым шоктымышт – кызытат шинча ончылнем. Ох, кузе нуно кертыч кумылым нӧлтен!

Кажне гармонист, семӱзгарым шоктышо мастарлыкше, артист гай койын моштымыж дене кумылым нӧлтен. Пайремым «Падыраш» йоча ансамбль (вуйлатыше Эльвира Петрова) гармоньым шоктен, тӱмырым пералтен, весела   такмак-влакышт дене почыныт. Мастарлыкыштлан тауштен, ончышо-влак шокшо кидсовышым вик пӧлеклышт. У Торъял район гыч «Совлаче» (вуйлатыше Лиана Смирнова) ансамбльын изи участникше-влакымат зал калык тыгак порын вашлийын ужатыш. Нуно гармонь ден шиялтышын весела семышт, эрвел такмак-влакым йоҥгалтарыме почеш пу совлам тӱрлӧ семын пералтен моштымышт дене куандареныт.

«Ший оҥгыр» ансамбльын участникше-влак фестивальым ныжыл да ю шӱлышан кӱсле сем дене сайынак пойдарышт. Ӱдыр-рвезе-влак туныктышышт Людмила Плотникова дене пырля «Кӱсле», «Акпарсын маршыже» произведений-влакым лывырге парняшт дене шоктымышт дене вургыжшо чоным лыпландарышт. «Олян гына» мурым репертуарышкышт пуртымо дене шокшо кидсовышым сулышт.

Звенигово районысо Кужмарий йоча сымыктыш школын «Йоҥгалтыш» кӱслезе ансамбльжат (вуйлатыше Валентина Костерова) тӱрлӧ семым шоктен ончыктыш, а йоҥгалтарыме «Кечыйол» мурышт пуйто уло залым волгалтарыш. А теве Волжский район гыч Яранцевмыт еш ансамбль залыште шинчыше кажне аван чонышто куан тулым чӱктыш. Озавате Татьяна Анатольевнан шкенжын да ашнаш налме йочаже-влакым музыклан шӱмаҥден моштымо мастарлыкшылан ӧраш да кугешнаш веле кодеш! Морко район Кӱчыкэҥер тӱвыра пӧртын «Изи шӱдыр» (вуйлатыше Ирина Кутузова) ансамбльжат тӱрлӧ семӱзгарым шоктен моштымыж дене шокшо кидсовышым сулыш. Ӱдыр-рвезе-влак тӱмырымат пералтышт, шӱвырымат оҥарышт, шиялтыш да шун шӱшпык денат мастарын шӱшкалтышт.

Пошкырт кундем Мишкан район гыч калык коллектив лӱмым нумалше «Акарт» фольклор ансамбльын (вуйлатыше Владимир Хамитов) ӱдыр-рвезыже-влак совла да моло семӱзгар дене сылне семым пӧлеклышт. В.Хамитов еш ансамбльжымат чумырен, тудым «Памаш» манын лӱмденыт, пелашыже тӱмырым пералта, шкеже баяным, кугурак ӱдыржӧ тальянкым шоктат, а изиракше шун шӱшпык дене сылнештара.

Ковам, ачам гармоньым шоктеныт, садлан мыят изинекак тыгай кумылан лийынам. Ӱдырем-влакымат, ашнаш налме шочшем-шамычымат семӱзгарым шокташ таратенам. Район, республик кӱкшытыштӧ эртаралтше тӱрлӧ конкурсышто мастарлыкнам ончыктена, сеҥыше радамыш лектына, – палемдыш Владимир Ильич  да мутшым умбакыже Дарья ӱдыржӧ шуйыш. –

Тальянке дене идалык утла ончыч шокташ тунемынам. Музык тӱняш ачамын полшымыж дене утларак да утларак пурем, садлан тудлан моткоч кугу таум ыштем. Баян да гармонь дене таҥастарымаште тальянке дене шокташ мылам куштылгыракла чучеш. 

Марий Турек посёлкысо йоча сымыктыш школын филиалыштыже тунемше-влак Максим Михайлов, Кирилл Семёнов да Руслан Пчельников туныктышышт Валентина Филиппова дене пырля баян семым балалайке-контрабас дене пырля колышташ темлышт. Рвезе-влак моткоч ӱшанлын шоктышт, чылт кугу профессионал семынак кертыч. Максим Михайловын баян дене тӱрлӧ семым шоктен моштымо мастарлыкшым почна ужашат куанле ыле, а теве «Пиал деч посна» мурыжо изишак шӱлыкаҥдыш да шоналташ таратыш.

У Торъял посёлкысо Э.Сапаев лӱмеш йоча сымыктыш школын тунемшыже Иван Ягодаровын Киров вел куштымаш да Морко сӱан семже-влак ончаш толшо-шамычым верыште тавалташ да сӱан мурым шарналташ таратышт.

Кум ий ончыч баяным шокташ тунемынам. Марий сем кумылым нӧлта. Мылам Михаил Веселовын шоктымыжо пеш келша, садлан тудын гаяк лияш шонем, – палемдыш Иван. – А тыгай фестивальыш икымше гана ушненам, чылажат пеш келша, иктаҥашем-влакын шоктымыштым куанен онченам. Гармоньым, баяным шоктымым кечыгут ончем гынат, ом нойо.

Звенигово район Красногорский йоча сымыктыш школышто мастарлыкым шуарыше Кирилл Иванов гармоньчо Олег Бакутов дене пырля сценыш лекте. Кугуракшын тӱмырым пералтымыж почеш икшывын лывырге парняже-влак ну, чот модыт вет – ончен куанет. А кузе тудо гармонь сем почеш тавалтен колтыш, чылт артист! Самырык гармоньчым семӱзгарым шокташ Олег Бакутов шӱмаҥден улмаш.

Фестивальыште весат куандарыш: И.С.Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледж пеленысе Йоча искусство школын тунемшыже-влак Игнат Бирюков, Макар Бусыгин, Михаил Сидоркин кумылын сценыш лектыныт да туныктышышт Советский район Кельмаксола кундемын чолга шочшыжо Анатолий Ермаков семынак шкеныштым сценыште мастарын кучышт. Игнат баян дене тӱрлӧ семым шоктен гын, Макар аважын шочмо Кукмарий кундемже нерген мурым пеш мастарын шоктен муралтыш.

Андрей кочамым ончен, куд ияшак гармоньым шупшкедаш тӱҥалынам, – каласыш Макар. – мыят кочам гаяк лийнем.

Параньга район Матародо гыч Эрвин Морозовын шокталтымыж почеш залыште шинчыше-влак «Ялысе ӱдыр» мурым тӱшкан муралтышт.

Марий Турек район Арбор вел гыч Ростислав Васинкинын сценыш чолган лекмыже да «Салам лийже!» манын саламлалтмыже чылам пуйто помыжалтарыш. Туныктышыжо Герман Кутузов дене пырля рвезе моткоч мастарын гармоньымат шоктыш, тӱмырымат пералтыш, а эше такмак-шамычым пеш чаплын шергылтарен колтыш. Эх, тыгайым ужын да колын, йол шкежак тавалта, а мастарлыкшылан тауштен, зал калык деч «Молодец!», «Браво!» шомак нимучашдымын йоҥгыш.

А теве Пошкырт вел Калтаса район Амчемучаш ял гыч Андрей ден Иван Петраевмытын толмыштат арам лийын огыл. Эргыже ачаж дене тӧр гармоньым шокта веле огыл, эше чотракат кертеш. Чоянрак ончалын, йорган шыргыжын, тавалтен-тавалтен, такмак-влакым йоҥгалтарымыже кажне еҥын чоныш куан тулым чӱктыш. «Аваж дечат мастар, ачаж дечат мастар… Кертеш, кертеш!» – шеҥгелнем шинчыше ӱдырамашын совым кырен изи гармоньчым тыге тауштымыжо лачеш тольо. Иван кертеш веле огыл, ну, кушкеде!  Пӱжалтмешкак тыршыш. Тудын шокталтымыж почеш эсогыл залыште шинчыше рвезе-влакат кушталташ лекде ышт чыте. Тыгайым ужын, мутат уке, чоным каласен моштыдымо шижмаш да кугешнымаш авалтыш.

Кум ияш гычак гармоньым шоктем. Тӱрлӧ пайремыш гына огыл, сӱанышкат, армийыш ужатымашкат чӱчкыдынак ӱжыт, – пӱжвӱдшым ӱштылын каласыш самырык гармонист И.Петраев. – Мылам гармонь сем моткоч келша, садлан ты семӱзгарым оҥ пелен налаш кеч-кунамат ямде улам.

 

Фестивальыш ушнышо кажне участниклан дипломым да пӧлекым кучыктеныт.

Тиде кече чынжымак кугу пайремла чучын, вет тудо гармоньым да тӱрлӧ калык семӱзгарым шоктышо-влакым иктыш ушен. Адакшым тынар шуко самырык гармоньчо ик сценыште икымше гана мастарлыкым ончыктен! А тидыже, мутат уке, ончыкылыклан сай    ӱшаным шочыкта! Тек марий мурына, семна калыкыште эреак йоҥгаш тӱҥалыт да нуным шокташ кумылан-влак самырык-шамыч коклаште эшеат шукынрак лийыт манын ӱшаныме шуэш.      

 

Алевтина БАЙКОВА

Авторын фотожо

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий