Кристина Краснова – йоҥгыдо, виян йӱкан самырык мурызо. Калык мурымат, композитор-влакын возымо мурсаскаштымат йоҥгалтарымыжлан зал калык эреак шокшо кидсовыш дене таушта. Ӱдыр музык аланыште шинчымашым налын огыл гынат, профессионал семынак уло залым шергылтарен кертеш. Тудын йӱкшӧ – пӱртӱсын пуымо поянлык. Кажне мурыжо келге шонымашан, чонеш логалше…
Кристина – эстраде аланыште палыме мурызо-влак Эльвира ден Вадим Красновмытын ӱдырышт. Мурылан шӱмаҥашат ик эн тӱҥ амаллан лач тидымак шотлыман.
– Кристина, изиэт годым ача-ават семын мурызо лияш шоненат?
– Авам семын медицине аланыште тыршыше лияш шоненам, вет тудо шуко ий Йошкар-Оласе ик поликлиникыште рентген лаборантлан ыштен. Пашаж дене кылдалтше икмыняр ӱзгар мӧҥгыштат лийын, садлан нунын дене модаш моткоч йӧратенам. Авамат модмашке ушнен, тудо врач, а мый черле лийынна.
– Тылат, оласе школышто тунемшылан, ялысе лицейыш тунемаш каяш мо таратен?
– Иктаж гана тыгай ошкылым ыштем манын, нигунам шонен омыл, но Морко, Звениго кундем-влак мылам моткоч лишыл улыт. Йоча годым авам дене пырля Николаевский ялыш родо-тукым деке эреак коштынам да тушто мылам моткоч келшен. Коркатово лицей республикыштына ик эн виянлан шотлалтеш, педагог-влакат экзаменлан ямдылалташ чот полшат. Садлан тушко кайымемлан нимынярат ом чамане. Тӱшкагудо илышат мылам пеҥгыдемаш, кушкаш, ответственный лияш да шонен пыштыме сомылым мучаш марте шукташ туныктен. Вет лач тиде жапыште авам ош тӱня дене чеверласыш. Йошкар-Ола деч ӧрдыжтӧ тунемме мыняр-гынат ойгым чактараш полшен.
Тӱшкагудо пӧлемыште пырля илыше ӱдыр-влаклан ача-аваштын йыҥгыртен, тазалык, тунеммаш нерген йодмышт годым чонемлан моткоч йӧсӧ лийын, логарыш кочо комыля кӱзен.
Неле жапыште авамым акам алмаштен. Тудат авам гай мастар кидан, мылам эн ӱшанле йолташ, эҥертыш.
– Тыйын мурыметым ават колын?
– 2016 ийыште, нылымше классыште тунемме годым, ачамын сольный концертыштыже сценыш лекмем моткоч сайын шарнем: сеҥымаш нерген руш мурым мурымеке, залыш волен, авамлан пеледыш аршашым кучыктенам. Куанымыж дене тудо шортын колтен.
Авам ок керт лиймеке, акам дене эре пеленжак лияш тыршенна, изамат кертмыж семын полшен: уремышкат луктынна, шуко мутланенна… Мурымем колын, но шонымашыжым ойлен, куанжым каласен кертын огыл, лач шинчавӱдшӧ йоген.
– Репертуарыштет аватын мурыжо-влак улыт…
– Тудо – мемнан шӱшпыкна. Чаманаш кодеш, кужун мураш пӱралтын огыл, садлан тудын чон гыч лекше мурсаскаже-влак калыкыште йоҥгалтшаш улыт. Мурын мутшымат, семжымат шкеже возен, ик эн ончыч «Аралыза авадам», «Шочмо вер», «Шочмо кече», «Уна муро» муро-влакым калык ончыко луктын.
Кажныже – келге содержаниян, илыш, лишыл еҥ нерген. Муро ма сем чонжылан неле, ойго годым шочыныт. Шӱмжӧ начаррак лийын гынат, чылажымат шӱм-чонжо гоч колтен, йӧсӧ лийын гынат, чытен. Лач мурым йӧратымыже илышаш кечыжым шуяш полшен, муро тудлан эм гаяк лийын.
Йӱдым але иктаж сомылым ыштымыж годым «шочшо» семым мондаш огыл манын, телефонысо диктофонышкыжо возымыжым ик гана веле огыл ужынам. Шукыж годым окна воктеке шогалын, уремыш ончаш, семынже муралташ йӧрата ыле. Авам пӱртӱсым йӧратен, кайык мурым куанен колыштын. Чыла тидым шке мурыштыжо ончыкташ тыршен.
– Кристина, мурызо-влак ешыште шочын-кушкынат, садланак, очыни, калык тӱвыралан, фольклорлан шӱман кушкынат?
– Изиэм годым мыйым чӱчкыдынак пеленышт «Марий памаш» ансамбльын репетицийышкыжат, концертышкыжат налыныт. Артист-влакын куштымыштым тӱткын эскеренам, мурымыштым колыштынам да ушышкем шыҥдаренам.
Пырля гастрольышкат икмыняр гана лектынам. Ача-авам ансамбльыш коштмым чарненыт ыле гынат, коллективын илышыжым эскеренак шогенам. Ик кечын ансамбльын 45 ияш лӱмгечыжлан пӧлеклалтше концертыш миенам да артист-влкым куанен, чон йӱлен онченам, эсогыл верыштемак тавалтенам, муренам. Концерт пытымеке, ансамбль вуйлатыше Мария Лазаревна Соловьевалан мурен-кушташ кумылем лийме нерген ойленам. Но тудо изишак кушкаш да варарак толаш темлен.
Но пандемий жапыште мӧҥгыштӧ шинчаш моткоч йокрок лийын, садлан репетицийыш каенам.
– Марий куштымашым, мурым тунемаш йӧсӧ лийын огыл?
– «Марий памашын» ешыже мыйым ньогам годсекак сайын пален, садлан чыланат порын вашлийыныт. Мутат уке, марий тывырдыкым Мария Лазаревна, Лариса Шабдарова да Людмила Полатова туныктеныт. Артист семын икымше гана гастроль дене Удмурт Республикыш лектынам, туштак авамын репертуарже гыч мурым муренам. Варажым Дагестаныште, Петрозаводскышто, Санкт-Петербургышто гастроль дене лиймат кужу жаплан шарналт кодын.
– Кристина, мураш, кушташ пеш кертат, а школ деч вара тӱвыра да сымыктыш колледжыш тунемаш пураш кумылет лийын огыл?
– Уке, вузышто шинчымашым налаш да илышем содыки медицине дене кылдаш шоненам, авамланат ты шотышто мутым пуэнам. Мурымым да куштымым чон йодмо сомыллан шотлем.
– Чуваш Республикыште тунемат гынат, репетицийыш коштат. Кузе шуктет?
– Пошкудо регион гыч шочмо мландыш корно кужун огеш чуч, садлан кажне каныш кечылан толашак тыршем. Арня покшелне иктаж мероприятийыш кайыман гынат, йӧным муаш тыршем.
– Усталык шӱлышан яндар йӱкан улметым вузышто палат?
– Ӱмаште октябрьыште «Стань звездой!» фестиваль-конкурсын ойырен налме турышкыжо мийымем дене шукыштым ӧрыктаренам. Конкурсышто «Кометы» мурым мураш темленыт. Тудым авамым шарналтен муренам. Тиддеч вара мыйым вузысо «Пятница» фолк-группыш ӱжыныт. Ты коллектив дене тӱрлӧ конкурсыш ушнена, кокланже марий мурымат йоҥгалтарем.
– Кристина, палыме еҥ-влакын ӱдырышт лияш куштылго мо?
– Изиэм годым ачам гай, а кугурак лиймеке, йӱк да койыш-шоктыш денат авам гай улат маныныт. Чынжымак кызытат шукын мемнан йӱкнам путатлат. Но тидлан мый ом сыре, кугешнем веле.
Авамын пелен улмыжым эреак шижам. Чонемлан йӧсӧ але иктаж-мо шотышто кокытеланымаш тургыжландара гын, тудымак сӧрвалем.
Авамын марий вургемже денак сценыште мурем. Тудымак эше ковамат жапше годым чиен. Нунын вий-куатышт таче мылам йол ӱмбалне пеҥгыдын шогаш, калык ончылно мастарлыкым ончыкташ полша.
– Тый олаште шочын-кушкынат, тунемынат гынат, марла сайын мутланет…
– Книгам лудаш йӧратем. Школышто тунемме годым «Колумб лудмаш» конкурсыш шуко гана ушненам да сеҥыше радамыш лектынам. Тиде – марий йылме дене туныктышо Лидия Юрьевна Васинан надырже. Тудо кажне гана мутым чын лудаш, каласаш, почеламутым умылаш да сылнын йоҥгалтараш туныктен.
Марла мурымо, куштымо йылмымат сайынрак палаш тӱҥалынам, сандене кертме семын марла мутланем.
– Кызытсе эстрадылан акым пуэн кертат?
– Мый Татьяна Денисован, Раисия Данилован, Олег Славинын да, мутат уке, ача-авамын мурышт дене кушкынам. Нуно келге шонымашан, шарнаш кодшо лийыныт, а кызытсе муро-влак нимо денат шарналт огыт код.
Авам семын мыламат гармонь семым колышташ чот келша. Акам дене ялыш кудалме годымат эреак тудым колыштына, поснак морко сӱан сем чонлан лишыл.
– Муро – тылат тудо мо?
– Муро – эм, тудым колыштын, мурен – чонет паремеш, капкылет куштылемеш. Муро гоч шкендым муаш лиеш. Экзамен деч ончыч тургыжланыме годымат марий мурым, поснак авамыным колыштам да чонем лыплана.
– Кристина, илышыште айдемын могай койышыжым аклет?
– Еш илышым ончалаш гын, пелаш пагалыше, аклыше, йӧратыше лийшаш.
Алевтина БАЙКОВА
М.Скобелевын фотожо
