Шошо ага вашеш
«Арымешат пуэн колта, каҥаш денат полша»
Шотан оза шошым огыл, а шыжымак шошо агалан ямдылалташ тӱҥалеш. Тыге манмыже южыштлан утыждене каласымыла чучеш дыр, но Советский посёлкышто «Трактор шапашужаш» кевыт тыгак ышта. Ик могырым, шкеже ямдылалтеш – шошо агалан шапашужашым конден шога, вес могырым, озанлык ден фермер-влаклан полша – йодмыштым шукта. Тыге тудо, жапым ончылтен, пашам ышта.
– Вес семын ыштенжат огына керт: озанлык ден фермер-влак шошо агалан техникым тӱҥ шотышто телым ямдылаш тӱҥалыт гын, ме тудлан шапашужашым эшеат ончычрак конден ситарышаш улына. Ончыч ялозанлыкыште сай йӱла лийын – ага пашалан ямдылен шуктымо техникым лӱмын район комиссий приниматлен. Мый шкежат жапше годым тушко пуренам да тунамак тыгай шонымашке толынам: олмыкташ ончычрак пижат – тургымлан сайынрак ямдылалтат, – каласыш «Трактор шапашужаш» кевытын озаже индивидуальный предприниматель В.Л.Смирнов.
А тӱҥалынже тудо пашам районысо сельхозтехнике организаций гыч – ялозанлык машинам погымо цехын начальникше лийын. Озанлык-влаклан ДТ-75 гай гусеницан тракторым олмыктеныт. Ты цех торговльо дене кылдалтшылан шотлалтын, кум складше лийын. Санденак вара тудым, олмыктымо паша деч ойырен, агроснаб организацийыш савыреныт. Владимир Леонидович тушто 18 ий тӱҥ инженерлан ыштен. Озанлык-влаклан ялозанлык машина ден шапашужашым ситареныт. Лач тунам агалан ямдылен шуктымо техникым приниматлыме комиссий дене озанлыклашке лектеден. Тушеч кайымеке, районысо сельхозхимий организацийым вуйлатен да озанлык-влаклан ӱяҥдышым ситарыме пашам шуктен. Но вара предприниматель пашаш куснаш шонан пыштен – ончычсо сомылым шуйымо шот дене ялозанлык техникылан шапашужашым ужалыме кевытым почын.
Чылажат изи гыч – МТЗ гай трактор гыч – тӱҥалын. Вара ДТ-75 тракторлан шапашужашым ужалаш пижын. Почешыже – мландым пушкыдемдыме, шудым солымо да погымо ялозанлык машиналан. Т-150 гай кугу куатан трактор декат толын шумо. Тыгак кушмо. Ончыч ик тӱрлӧ шапашужаш чыла тӱрлӧ модельлан келшен толын гын, кызыт кажныжлан посна налде ок лий, сандене чылажымат кондыкташ перна.
– Мутат уке, заказым ышташ техникым сайын палыман. Но мо кӱлешым чыла ончылгоч ужын шукташ ок лий. Тыгодым клиент-влакын йодмыштым шотыш налаш перна. А нуно я иктым, я весым кычал толыт. Огыт му гын, заказым ышташ йодыт. Тидлан лӱмын олаш коштын толашыме ок шу, маныт. Тыгак заказна ешаралтеш, сатуна пойдаралтеш. Нунын шӱкен шогымыштлан кӧрак кушкынна манаш лиеш. А сатужым ме Нижний Новгород, Саратов областьысе Балаково, Киров, Чебоксар олала гыч кондена. Пытартыш ийлаште шапаш ужаш шергештын, конешне. Санденак, клиентна ешаралтын гынат, заказ кугыт шагалемын. Шуко дене огыт нал. Теве кызытат ужалыме кугытшо ак шот дене кӱза, чот шот дене вола. Тидыже тӱнямбал обстановко нелемме денат кылдалтын. Но эре тыге ок лий, ак вара садыгак вола, – тугак ӱшаныше кумылын пелештыш Владимир Леонидович.
А жап верыште ок шого. Шошын икымше тылзыжат мучашке лишемеш. Тыге ага паша мартеат вучаш шукак ок код. Озанлык ден фермер-влак техникыштым у тургымлан ямдылат. Мемнан мутланен шогымо гутлаште ик вуйлатыше веле огыл шапашужашлан тольо. Нуно умылат: техникым жапыштыже ямдылен огыт шукто гын, чыла паша кучалтеш. Сандене мо улшыжым вигак налын каят, мо укежлан заказым ыштат. Предприниматель ты пашаште эргыже-влаклан – Леонид ден Алексейлан – эҥерта. Икымшыже, кугуракше, Советский посёлкысо кевытыште полышкала гын, кокымшыжо, изиракше, – У Торъял посёлкысо кевытыште. Кок вер гычшат заявке тыште чумыралтеш да иктеш колталтеш. А сату толмеке, тыштак шелалтеш. Владимир Леонидовичын эше кум пашаеҥже – ужалыше менеджерже, водительже да бухгалтерже – уло. Кудытын ваш полшен тыршат.
Кок кевытыш сату налше-влак Советский да У Торъял веле огыл, тыгак Кужэҥер, Шернур, Параньга да Марий Турек районла гыч лӱмын толыт але кайышыла пурен налыт. Да тыге – идалык мучко. Ончыч курал-ӱдымӧ, почешрак кормам шапашлыме, вара шурно ден саскам погымо тургымлан техникым ямдылат, шапашужашым налын олмыктат.
– А ме сату налше-влаклан кеч-кунамат мелын вашештена. Южгунам пашаш 5-6 шагат эрдене толаш але 8-9-10 шагат кастене пӧртылаш перна. Тургым жапыште озанлык ден фермер-влак пеш эр пашалан пижыт да пычкемыш марте тыршат. Иктаж-мо пудырга – йыҥгыртат да вигак кудал толыт. Мӧҥгышкышт семынак. А ме шкенан клиентна-влаклан нигунам тореш огына вашеште. Тыге ваш полшен да умылен илена, пашам ыштена, – иктешлыме семын каласыш индивидуальный предприниматель В.Л.Смирнов.
Юрий ИСАКОВ
Снимкылаште: предприниматель В.Смирнов – кевытше ончылно; В.Смирнов ден В.Данилов; С.Гусев ден Л.Смирнов; Г.Иванов.
Авторын фотожо
С.А.ГУСЕВ, фермер озанлык вуйлатыше:
– Фермына Советский район Руясола ял воктене верланен. Пашам вич ий ончыч кок ушкал гыч тӱҥалме, кызыт 119 вуй ушкална уло. Эше фермымат почын омыл ыле, тунамак Владимир Леонидович Смирнов дене кылым кучаш тӱҥалынам. Кызытат чӱчкыдын тышке толам. Тракторна тӱрлӧ уло гын, шапашужашыжат тӱрлӧ кӱлеш. Ончылгочат заказатлена, писын кӱлеш лийме годымат эҥертена. Тӱҥжӧ – тора огыл, воктенак. Кудал толаш 10 минутат сита. Кевыт оза чыным йӧратыше, поро кумылан да ушан. Шапашужашым арымешат пуа, ой-каҥаш денат полша. Кызыт тудо шергештын, конешне, но налде ок лий – шошо агалан техникым ямдылен шуктыман. Но тудо тӱҥ шотышто ямде, изишак тӧрлаш кодын. А паша кугу вуча, вет 900 наре гектар мландына уло. Ӱмаште шурно лектышна сай лийын, кормамат ситышын шапашлыме. Санденак шӧр лӱштышнат кугу. Теният огына мӧҥгешт, шонем.
Г.Ф.ИВАНОВ, «Маяк» агрофирме вуйлатыше:
– Мый Кужэҥер район гыч шумеш толынам. Озанлыкым 2003 ий годсек вуйлатем. 2370 гектар мландына уло, вольыкна – 400 вуй, тушечын пелыже – лӱштымӧ ушкал. Шурно лектышна кугужак огыл – ӱяҥдышым налаш окса эре ок сите. Но кызыт кугыжаныш велым полшаш тӱҥалыныт. Техникына ситышын да куатан улыт. Но шукыжым уэмдаш кӱлеш. Шапашужаш шотышто нелылык уке, моло вереат темлат, оксат гына лийже. Но мый утларакше ты кевытыш коштам. Озаже – пеш сай пӧръеҥ. Мо кӱлешым возен кондет – чыла поген колта. Сандене тудын дене кылым кучен шогаш келша.
В.Н.ДАНИЛОВ, мландым кучышо пенсионер:
– Мыйын мландемже шукак огыл – 10 гектар пайым эше ондакак налынам. Ончыч кугурак вольыкымат ашненам, кызыт – казам веле. Тудлан шудым ямдылем. Изирак куатан МТЗ-50, Т-25 тракторем-влак улыт. Олмыкташ шапашужаш кӱлеш да толынам. Шкеже Советский район Роҥго вел Чевернур ял гыч улам, Владимир Леонидовичат – тушечак. Сандене моло вере коштмаш уке, тышкак корным такыртем. 42 ий Роҥго кыдалаш школышто пашам ыштенам, 25 ийже производствылан туныктышо мастер семын трактор нерген теорий шинчымашым пуэнам, кудалышташ туныктенам. Кызытат мӧҥгыштӧ технике деч посна яра шинчен ом турко. Мландыжымат тидлан кӧрак кучем. Манмыла, технике дене пашам ыштен, мый канем, кумылем нӧлтем.
