Марий калык ожнысек тӱрлӧ йӱлам шуктен ила, кертме семын тидлан кушкын толшо тукымымат кумылаҥда. Кодшо арняште Оршанке посёлкысо культур пӧртыштӧ эртыше «Кугезе вож» фольклор фестивальыште лийме тидын нерген пеҥгыдемден ойлаш амалым ыштен. Фестивальыште Волжский, Морко, Курыкмарий, Звенигово, Кужэҥер, Марий Турек, У Торъял, Медведево, Оршанке, Шернур районла гыч икшыве-влак тошто йӱлам, калык пайремым палымыштым ончыктеныт.
Йоча-влак шымлат
Эн ончычак йоча-влак шке шымлыме пашашт (реферат) дене палдареныт. Ӱдыр-рвезе-влак Рошто пайрем, полто пучымыш, шурным погымо, киндым пыштыме, мончаш пурымо, марий модыш-влак, аза шочмеке да суртыш кондымо йӱла-влак нерген каласкаленыт.
Провой кундемысе Чакмарий школын тунемшыже Наталья Зонован ямдылыме пашаштыже мӱшкыран ӱдырамаш шкенжым кузе кучышаш, аза шочмеке, мом кузе ыштыме, ойӧрӧ-влакым эскерыме нерген радамлен.
— Фестивальлан рефератым ямдылаш 81 ияш ковам, Евдокия Александровна, полшен. Ме ешыште ныл йоча улына. Шольым шочмекат, ковам тӱрлӧ ойӧрым шотыш налын, шинчавочмымат кораҥден, мончаштат мушкын, — каласкала Наташа. — Ковамын ойлымыж почеш, мӱшкыран ӱдырамашлан сӧснам чумаш, кандыра гоч вончаш ок лий. Аза шочмеке, шинча ынже воч манын, шинча поҥгым (рушлаже — чога) йӱлалтыме шикш йыр ньога дене кум гана эртат да кӱлеш шомакым пелештат.
— Полто пучымыш деликатеслан шотлалтеш. Тыгайым поянрак-влак веле ончыч кочкыныт. Тыгай пучымыш тазалыкланат пайдале, поснак каҥгешташ шонышо-влаклан, — палемден Звенигово районысо Нуктуж ял клуб пеленсе «Куткыеш» театр кружокын участницыже Елена Сергеева.
Морко районысо Чодыраял гыч Ралиф Бакиров «Калыпым кычалын му» модыш дене палдарен. Тидын нерген рвезе 92 ияш коваже Пелагея Семенова деч йодыштын улмаш.
Шымлыме паша-влак чыланат оҥай улыт ыле. Иктышт илалшырак-влак дене каҥашен, шымлыме пашам ямдыленыт, а южышт интернетлан эҥертен возеныт гынат, эн тӱҥжӧ — кушкын толшо тукым кугезе йӱлам кумданрак пален налнеже, шымла да шке умылымыжым весылан каласкала.
Морко районысо Кужер школын тунемшыже Галина Гизатуллинан, Провой кундем Нуктуж ял гыч Елена Сергееван, Чакмарий школ гыч Наталья Зонован, Шернур районысо Кукнур кыдалаш школын тунемшыже Ангелина Актуганован пашаштым жюри эн сайын возымылан шотлен.
Коча-кова гаяк муралтат, ушан ойым ойлат
Зал тич погынышо калык Савак велне (Марий Турек) Покро пайремым, Морко районысо Унчо кундемыште Ӱдырсийым кузе палемдымым куанен ончен. «Покролан пӧртым шокшемдат. Тиде кечын вургемым мушкат гын, телым кидет кылмаш тӱҥалеш», — тыгай кӱлешан ойымат каласеныт «Савак вел» ансамблльын участникше-влак.
Шочшо азам ача-ава суртышто вашлийме годымат шуко ойӧрым палыман, шкешотан йӱлам шуктыман.
— Азам мӧҥгӧ кондымеке, тыгай мутым пелештыман: «Кузе коҥга шып шога, тыгак тыят (аза лӱм) кугу йӱкым лукде, шагал шортшо лий. Коҥгалан шинча возын, йылме пурылт огеш керт, тылатат шинча возын, йылме пурылт ынже керт», — тиде да эше шуко кӱлешан ойым сценыште каласеныт Шернур районысо Кукнур кундемын «Сескем» фольклор ансамбльже.
Шорыкйолымат марий калык оҥайын вашлийын, изижге-кугужге тӱрлӧ модыш дене модыныт, мужедыныт. Тидын нерген У Торъял районысо Кугу Нурмо, Медведево районысо Пӱкшерме, Оршанке районысо Кугунур ялла гыч мийыше икшыве-влак сценке гоч мастарын ончыктеныт. Поснак Пӱкшерме ялын «Тулойып» йоча ансамбльжын участникше-влак сценыш тӱрлӧ маскым чиен лекмышт дене ӧрыктареныт. Нунын коклаште ужгам савырен чийышат, салтакат, марий вургеман, йолыш йыдалым пӱтырышӧ ӱдыр-рвезе-влакат лийыныт.
Морко районысо Изи Кушна кундем гыч «Эр ӱжара» коллектив «Вӱд — илышын вийже» композицийым оҥайын ямдылен. Йоча-влак сценыштак колым кученыт, тӱрлӧ семын модыныт, туштым туштеныт, вӱд нерген калыкмутымат ойленыт.
Волжский районысо Пызьырьгуп ялысе культур пӧрт пеленсе «Пеледше тукым» ансамбльын «Весела модыш композицийжат» куанаш амалым ыштен. Икшыве-влак тӱрлӧ модыш дене модыныт, гармоньым шоктен, совла-влакым пералтен муреныт, куштеныт.
Тиддеч посна Курыкмарий районысо «Шанавӹл» калык фольклор ансамбльжын «Сар кырык нерӹштет» сӱретышт, Морко районысо Тат Кушна ял клуб пеленсе «Кубэлэк» фольклор коллективын «Карга боткасы» татар пайремышт, Звинигово районысо Чуваш-Отар гыч «Хвель» фольклор ансамбльын чуваш калык модыш-влакым ончыктымо сценкыштат кумылым савыреныт.
Фестивальлан кажне йоча коллектив сайын ямдылалтын, вургемыштат келшыше лийын, мурен-куштымо, тӱрлӧ ушан ой-влакым кучылтын, чылт кугыеҥла мутланен колтымышт дене ӧрыктареныт.
Икшыве-влакын пашаштым ныл номинаций дене акленыт.
«Сценыште эн сай фольклор пашам ончыктымаш» номинацийыште Курыкмарий районысо «Шанавӹл», Звенигово районысо «Хевель», Оршанке районысо «Шонанпыл» фольклор ансамбль-влак да У Торъял районысо «Овация» йоча театр студий лауреат лӱм дене палемдалтыныт.
«Сценыште ончыктымо эн сай паша” номинацийыште Шернур районысо «Сескем», У Торъял районысо «Ший мундыра» фольклор ансамбль-влак ойыртемалтыныт.
«Эн сай сценарий» номинацийыште У Торъял районысо культур да каныш рӱдер гыч Надежда Ефремовам, ты районынак Кугу Нурмо ялысе клуб пелен «Ший мундыра» фольклор коллективым вуйлатыше Анатолий Блиновым палемденыт.
Кугезе тукымын йӱлаже, тӱвыраже аралалт кодшо манын, йоча-влаклан изинекак каласкалыман. Тыге веле тудо тукым гыч тукымыш кусна.
Алевтина Байкова.
М.Скобелевын фотожо.
