«Марий кундем» семӱзгар оркестрым республикыштына веле огыл, Российыштат, йот эллаштат сайын палат. Тиде коллективыште кажне музыкантше талантан, кажныже манме гай музыкым воза. Нунын кокла гыч иктыже – Денис МИШУРОВ.
Самырык жап — тунемме пагыт
Д.Мишуров Якутскышто шочын-кушкын. Тусо школым тунемын лекмекыже, ача-аваж дене пырля Йошкар-Олаш илаш куснен. Тидлан Денис ден изажат пеш куаныше лийыныт.
– Эн ончычак ача-аван йолташышт-влак тышке илаш кусненыт. Нунын ик гана веле огыл тысе мотор да яндар пӱртӱс, поро калык нерген моктен ойлымышт пеш келшен, – шарналта йоча пагытшым Д.Мишуров. – Тышке толмеке, чынжымак тыге улмаш – чылажат пеш сылне, мотор. Вигак пачерым налынна.
Денис изинекак фото, кино пашалан кумылан кушкын, сандене Марий Элыш толмекат шинчымашым тыгай направлений дене налаш шонен, но шонымашкыже шуын кертын огыл. Тудо И.С.Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледжын калык художественный творчестве пӧлкашкыже тунемаш пурен.
– Тӱҥалтыш класслаште духовой оркестрыш шокташ ӱжыныт ыле, но кужунжак тушто кучалтын омыл: тунеммаште шеҥгек кодмылан кӧра, ик жап коштын омыл, – парт кокласе пагыт нерген каласкала музыкант. – А вараракше Пионер-влакын пӧртышт пеленысе калык семӱзгар оркестрыште альт-домрым, гитарым шоктенам. Тушко гитарым сайын шокташ тунемаш манын миенам. А мемнам чыланнамат калык семӱзгарым шокташ шынденыт. Руш калык музыкым домр, якут калыкыным танцир, тыгак шиялтыш дене шоктенам.
«Марий кундем» – ӱшанле йолташем
Колледж деч вара Д.Мишуров тиде направлений денак МарГУ-ш заочно тунемаш пурен. Тидын нерген ача-аважат ятыр гана ойленыт. Тиде жапыште самырык специалист «Марий кундем» калык семӱзгар оркестрыште шоктен да Йошкар-Оласе 2-шо №-ан йоча искусство школышто гитар дене шокташ туныктен.
– МарГУ-што ик ий тунеммеке, тудым оркестрыш ӱжыныт. Икымше кечын палыме лийме амал дене мийымеке, ты коллективым вуйлатыше Станислав Михайлович Элембаев вес кечынжак пашаш толаш каласен. Вигакше изиш ӧрынамат ыле, – воштылеш Денис Сергеевич. – А репетицийыш мийымеке, кагаз орам ончыкем конден пыштен да манын: «Тиде руш, тиде марий программе-влак, а тиде – классике». Варажым икмыняр произведенийым парняж дене тушкалтен ончыктен. Тылзе гыч нуным сольный концертыште шоктен ончыктенам.
Талантан студентым коллектив сайын вашлийын. Пашам пырля ыштыше коллегыже-влакат йолташыш савырненыт. Опытан музыкант-влак самырык специалистлан кертмышт семын ой-каҥаш денат, моло шотыштат полшеныт. А кызыт ынде Денис Мишуров шкежат кажне самырык музыкантлан полыш кидым шуялташ ямде.
«Марий кундем» оркестр гастроль дене Российын ятыр олаштыже лийын, йот эллашкат миен коштын.
– Пашаш толмеке, оркестр Францийыш гастроль дене кайыш. Мыйынат тиде элым моткоч ужмем шуын, но тунам мыйын, студентын, экзамен лийын, тыгак школышто икымше выпускым лукташ ямдылалтынам, – шарналта музыкант. – А Российысе олалаште лийме поро шарнымашым коден. Гнесинмыт лӱмеш Россий музык академийын сценыштыже шокташ поснак тургыжланем, вет залыште мемнам шоктымо произведений-влакнан авторышт колыштыт, ончат. А кунам нуно мемнан мастарлыкнам кӱкшын аклат да молылан пример семын палемдат – тиде мыланна эн кугу награде. Тыгодым палена, ындежым ме начарын шоктышаш огынал, тиде кӱкшытым ончыкшымат кучышаш улына. Музыкант эреак тунемшаш, вияҥшаш… Тидын нерген кумдан чапланыше музыкант-влакат эреак ойленыт да ойлат.
2014 ийыште Сочисе Олимпиадын концерт программыштыже лиймымат Д.Мишуров пайдалылан шотла. Мероприятий жапыште нуно ятыр музыкант, усталык коллектив дене палыме лийыныт. Мутлан, Ростов область гыч «Православный Дон» фольклор ансамбль дене кызытат пеҥгыде кылым кучат да икте-весе деке унала коштыт. Чаманаш кодеш, коронавирус инфекций шарлымылан кӧра тений нуно вашлийын кертын огытыл.
Оркестрын репертуарже тӱрлӧ калыкын веле огыл, а авторский музыкланат поян. Д.Мишуров кажныжым йӧратен, чон дене шокта.
– Курыкмарий муро-влак поснак чот келшат, тыгак Вениамин Захаровын «Предание» произведенийже кумылым нӧлта, – манеш Денис Сергеевич. – А фольклор шотышто чонем моткоч кошта. Кушкын толшо тукым йӱла гыч лектын шогышо тӱвырам палыде кушкеш, тудо калык тӱвыра деч торлен, вет калык муро моткоч шагал йоҥга. Сандене ме калыкнан поянлыкшым аралышаш да тудым тукым гыч тукымыш шуйышаш улына. «Марий кундемыште» тыгай пашам Станислав Михайловичын тунемшыже, талантан музыкант, моткоч сай йолташ Алексей Волков моштен шукта. Тудо марий, руш да моло калыкын поянлыкшым арален кодымаште, нуным калыкыш лукмаште чот тырша.
Киноштат сниматлалтын
«Вес верыште пашам ыштен ончымеке веле, ончычсо сомылым чонлан лишыллан шотлет», – маныт калыкыште. Тидын дене Денис Сергеевичат пеш келша. МарГУ деч вара, 2007 ийыште, Москосо йолташыже-влакын ӱжмышт почеш тудо элнан рӱдолашкыже каен. Икмыняр жап «Аэрофлотыштышто» пашам ыштен, педагог семынат тыршен ончен, эсогыл киношто, сериаллаште шкенжым терген, икмыняр передачыштат сниматлалт шуктен. Мо оҥайже, тиде жапыште Д.Мишуровын пелашыже лийшашыжат Москошто лийын. Тидын нерген Йошкар-Олаште 2010 ийыште палыме лиймекышт пален налыныт.
«Экскалибур»
Тыгай ансамбльым Денис Мишуров чумырен. Руш, якут, марий фольклорым, тыгак испан, ирланд, кокла курымысо музыкым пален налаш кумылан лийын. Икмынярын погынен муреныт, шоктеныт. Тиддеч вара ирланд семӱзгар-влакым: бойраным, бузуким да молымат налыныт. Эше нуно джембе, гитар, скрипке дене шоктат. Денис Сергеевичын пелашыже лийшашат музыклан шӱман. Тудо гитарым шокта, сандене ты коллективышкат ушнен да тӱрлӧ шиялтышым, флейтым, вистлым шокта.
– Тиде коллектив кызытат уло, но участникше-влак чӱчкыдынак вашталтыт. Пытартыш гана кодшо кеҥежым фестивальлан погыненна ыле. А тений пандемийлан кӧра вашлийын кертын огынал, – чонжым почеш Денис.
Муро дене рӱпшен
Ешыште ача-ава музыклан шӱман улыт гын, мутат уке, икшыват тыгаяк кушкеш. Мишуровмыт ик ӱдырым ончен куштат. Куд ияш икшывышт мураш йӧрата. Ӱмаште тудо икымше гана кугу сценыш лектын.
– Ӱдырнам музыклан, калык мурылан изинекак, эше аван мӱшкырыштӧ лиймыж годымак шӱмаҥдаш тӱҥалынна. Тудын шочмыжлан куанен, лӱмынак азам малтыме мурым возенам, – мут мундыражым ронча музыкант-ача. – Кажне гана малташ пыштыме годым мурым муренам, йомак-влакым лудынам. Тыге кажне ача-ава шке икшывыжым куштышаш. Лач тыге ньоган чоныштыжо тулым чӱкташ лиеш. Изишт годым йоча-шамыч вашке шарнен кодыт. Мутлан, ӱдырна «Руслан и Людмила» поэмын ик ужашыжым, ятыр почеламутым пален.
Музык шӱлышан ача шке ӱдыржым укулелем шокташат туныктен ончен, но тидлан кумылжо пешыжак лийын огыл.
Гитарым шокташ модно
Йоча искусство школышто Д.Мишуров гитар отделенийыште 150 наре йочам семӱзгар дене шокташ туныкта.
– Гитарым шокташ кумылан-влак шукын улыт, садлан тудым универсальный семӱзгарлан шотлат. Гитарым кеч-кушкат пелен налаш да кокла курымысо музыкым веле огыл, тачысе жаплан келшыше, рок-сынан произведенийымат шокташ лиеш. Икманаш, ты семӱзгарым шокташ модно, – мане туныктышо.
Денис Сергеевич марий произведений-влакым иктеш чумырен, сборникым ямдылен. Тушко марий калык муро-влакын обработкыштым, куштымашыштым, тыгак композитор-влакын произведенийыштым гитарлан келыштарымым пуртен.
– Гитарист-влак ик гана веле огыл йодыныт ыле, сандене йодмыштым шукташак тыршышым. Иктаж коло ий ты паша дене толашенам, – ойла Денис Сергеевич. – Сборникыш 25 произведенийым пуртымо. Йӧн лиеш гын, тудым лишыл жапыште савыктен луктына манын ӱшанем.
Туныктышын тыршымыже арам огыл: тунемшыже-влак республик, Россий кӱкшытан конкурсышто, фестивальыште сеҥыше радамыш лектыт.
– Школыштына гитарист-влак чылан гаяк марий произведенийым шоктат, — кугешненрак палемдыш музыкант. – Тӱҥалтыште изишак нерыштым куптыртат, а кунам нунылан шоктен ончыктем – ӧрынрак, но шинча йӱлен колыштыт да уло кумылын шокташ пижыт.
Республикнан 100 ияш лӱмгечыжлан Д.Мишуров тунемшыже-влак дене пырля онлайн концертым ончыкташ шонен, но пандемийлан кӧра шонымыштым изиш варарак шуктат. Концертыште нуно классический гитар дене марий произведенийым шоктат.
Якут мландын шочшыжо Денис Сергеевич марий калыкнан музык поянлыкше дене кумда тӱнялан палдара, тудым арален кодымашке кугу надырым пышта, тиде пашалан кушкын толшо тукымым кумылаҥда да кунам-гынат самырык-влак уремыште калык мурым мураш тӱҥалыт манын ӱшана.
Алевтина БАЙКОВА
Фотом еш альбом гыч налме
