Эсен лийже калык усталык!
…Ойлат, «Марий памаш» ансамбль икымше концертым ончыктымыж годым сценыш Надежда Прокопьевна шкежак кушташ лектын. А тудо витле ийым эрталтыше лийын. Нигӧат ӱшанен огыл. А тений тудын шочмыжлан 100 ий темын.
У тукым шуя
1996 ий гыч Марий калык усталык рӱдер калык хореографийым аралыме да вияҥдыме, хореограф-влакын мастарлыкыштым шуарыме шонымаш дене балетмейстер-постановщик-влак коклаште республиканский конкурсым эртара. Сымыктыш таҥас Н.П.Дружинина-Кузнецован лӱмжым нумалеш. Тений тушко республикысе олала ден районла гыч 11 коллектив ушнен, сеҥышыш лекше-влак 10 ноябрьыште В.И.Ленин лӱмеш тӱвыра полатыште «Куштымаш – калыкын чонжо» кугу концерт дене калыкым куандареныт. Тушко «Марий памаш» фольклор да этнографий ансамбль ушнен.
– Тукым гыч тукымыш кусна усталыкым шуарыме паша. Самырык-влак шке мастарлыкыштым ончыктат. Нунын дене туныктышышт тыршен пашам ыштат. Таче тидым раш ужна. Надежда Прокопьевна мемнан ӱмбак куанен онча, шонем, – каласен Марий калык усталык рӱдерым вуйлатыше Эльвира Куклина ойыртемалтше-влакым саламлымыж годым.
Н.П.Дружинина-Кузнецова 1923 ий 1 февральыште (тымарте тӱрлӧ источниклаште 3 мартым ончыктеныт. Но документ почеш чын кечым ончыктена) Медведево районысо Алёнкино ялыште шочын. Школ деч вара 1937 ийыште Йошкар-Оласе музыкально-театральный училищыште балет отделенийыште тунемын. 1939 ийыште «Марий Эл» куштышо да мурышо ансамбльыште пашам ышташ тӱҥалын. Кугу сар жапыште Маргосфилармонийын фронтовой бригадыштыже куштен. 1974 ий гыч «Марий памаш» ансамбльын балетмейстержылан ышташ тӱҥалын.
– Надежда Дружинина Искандаровын вуйлатыме куштымаш-мурымаш ансамбльыште ӱдыр-влак кокла гыч эн сайын куштен моштышо айдеме ыле. Ме Надежда дене вашлийын улына 1948 ийыште, тудлан кӧра «Тулар ден тулаче» куштымашым шынденам. Кок еҥлан. Тӱҥ партнёржо Алексей Кашков лийын. Тиде куштымаш моткоч талын куштымаш лийын, 20 ий наре куштен улыт. Кызытат тудо ила. Дружинина эше балетмейстер улмаш. Тудо куштымашым шынден, мый тидым пален омыл. Балетмейстер улмыж нерген «Марий памаш» гычын гына паленам, – шарналтен ойлен писатель, драматург, режиссёр, музыкант да сӱретче Николай Арбан.
Марий хореографий сымыктышым кӱкшын аклыше Б.Резников марий ӱдыр нерген калык куштымашым эн мастарын куштышо манын аклен ойлен. Кушеч тыгай мастарлык? Капкыл лывыргылыклан кушто тунемын? Айста вашмутым уэш Николай Арбанын шарнымашыштыже кычал ончена:
– Тудо ялысе ӱдырамаш, ялысе илышым моткоч сайын пален. Артистке лиймыж годым чыла районлашке, Марий кундем мучко, чыла вере коштын, кушто марий-влак иленыт. Тидын годым тудо, наверно, шымлен да шарнен шоген.
Надежда Прокопьевна шкеже мом ойла? Кузе умылтара? Эх, чаманаш гына кодеш, газет гоч йӱкшым колышташ ок лий. А мыланем концерт годым Н.Дружинина-Кузнецова нерген войзымо фильмым ончаш пиал логале.
– Мый иктымат копироватлен омыл, иктыланат мый подражатлен омыл. Мо лийын – чыла шке семын. Мыйын шкемын характер куштымашемын, шкемын шонымашем ыле. Мыланем пеш чот келша ыле ялыште улшо шоҥго-шамыч куштымаш: как ончал колтем – ой, вет тидыже до того чотак капшым тыгела ышталта. Мыланем тиде койыш келша? – шканем шонем. Тиде койыш келшышаш. Теве тыгела кидым ыштем – тиде мыланем келша. Йолемым теве тыгела тавалтен колтем – тиде тоже мыланем келша. Мый кидым тарватылаш изишак шонен луктынам, движенийым шоненам, еҥ дечын уда ынже кой мемнан культурна, куштымаш-мурымашна. Меат, изи калык-шамыч – национальность манаш кӱлеш – тыгае ӱҥышӧ огынал, ме чотак тале улына. Мемнан вет культур разнообразный. Мемнан кажне районжын вет шкенжын особенностьшо уло. Тидым шотлен, мый 7 танцым шынденам. Шым танце гыч иктыжат весыжлан похожий огыл. шкенжын манерже, шкенжын тӱҥ движенийже, – умылышда, докан, ойлымыжым вашталтыде савыктена.
Республикыштына фольклор да этнографий сынан куштымашым шындыше уста хореограф-постановщик-влак шукын улыт. Н.П.Дружинина-Кузнецован пашажым шуйымыштлан нунылан таум ойлыман.
Л.СЕМЕНОВА
