1921 ий 28 августышто «Известия Марийского исполнительного комитета крестьянских и красноармейских депутатов и областного комитета РКП(б)» газетын икымше номерже савыкталтын. Тудо ик лаштыкан лийын, арнялан кок гана лектын. Варажым лӱмжым икмыняр гана вашталтен: «Голос мари», «Бюллетень-газета», «Марийская деревня» маналтын. 1931 ий 24 январь гыч – «Марийская правда». 28 августышто тудо курымаш юбилейжым палемда.
Таче «Марийская правда» ОАО-н генеральный директоржо, газетын тӱҥ редакторжо Сергей ДРУЖИНИН дене мутланена.
«МАРИЙСКАЯ ПРАВДА»:
ШӰДӦ ИЙ, 25 ТӰЖЕМ НОМЕР
– Сергей Александрович, 100 ий – тиде ик курым, кужу жап. Тыланда вучымо пайрем. Тудым вашлияш кузе ямдылалтыда?
– Ончылгоч пашаче группым чумыренна, ятыр мероприятийым каҥашенна да ямдыленна, но илыш, чынракшым ойлаш гын, пандемий вашталтышым пурта, сандене икмыняр мероприятийын жапшым вес ганалан кусараш перна. Мо тачысе кечылан ышталтын? Газетын сайтыштыже «Марийская правдалан» – 100 ий» лаштыкым почынна. МарНИИЯЛИ дене пеҥгыдемдыме ойпидыш почеш газетнам – лекташ тӱҥалмыж гыч тӱҥалын тачысе кече марте – сканироватлен, интернетыш луктын шогена, лудшо-влак яра пайдаланен кертыт. Институтын, редакцийын архивлаштышт аралалт кодшо подшивкылам кучылтына, южо номерлажым С.Г.Чавайн лӱмеш национальный библиотеке деч йодына. 1921 ий 28 агустышто лекше икымше номер йомшылан шотлалтын ыле, но ме тудым Россий кугыжаныш библиотекыште муынна, мыланна электрон версийжым колтеныт. Кодшо курымын 40-50-60 ийласе 5 тӱжем утла номерым цифроватлыме, ямде. Ты пашам ме шошо годсек шуктена.
Таче, 27 августышто, газетын шочмо кечыж деч ик кече ончыч, Т.Евсеев лӱмеш национальный тоштерыште «Больше чем газета» выставке почылтеш, тушко уна-влакым вучена, пагалыме ветеран-влакым саламлена. МЭТР-ын командыж дене пырля тылзат пеле жапыште ямдылыме фильмым ончыктена, сценарийжым мый возенам. Фильмыште газетын шочмыжо, теҥгечысе да тачысе кечылаже ончыкталтыт, тудымат интернетыш «кудалтена» тек чылан ончат.
25 сентябрьыште «Марийская правда» газетын 25000-ше номерже лектеш, тидат шкешотан лӱмгече. Тудым газетнан 100 ийже дене кылден, Йошкар-Оласе Тазалык аллейыш пурымаште кок велым пушеҥгым да вондерлам шындаш тӱҥалына. «Марийская правдан аллейже» манын лӱмдена, шарныктыше тамгам вераҥдена.
– Тений Печать кечын, 13 январьыште, Марий Эл вуйлатыше тиде идалык «Марийская правда» газетын юбилейжылан пӧлеклалтме да форумым эртарыме нерген ойлыш. Тиде форумым эртараш тӱҥалыда?
– Форумым идалык мучаште чумырена манын ӱшанена. Но адак пандемий условийым шотыш налман. Мый шукерте огыл Липецкыш, «Российысе 10 эн сай газет – 2021» конкурсышто сеҥыше-влакым саламлымашке миен коштым, мемнан газетна ныл номинацийыште палемдалтын. Мероприятийыште Россий журналист ушемын председательже Владимир Соловьев, федерал газет редакцийын редакторжо-влак шукын лийыныт, областьысе райгазет-влакым премийышт дене палемдышт. Редактор-влак шкеныштын изданийышт нерген каласкаленыт, мый газетым цифроватлыме нерген ойленам. Мероприятий пеш сай кӱкшытыштӧ эртен. Меат шкенан форумыш регионла гыч коллегына-влакым ӱжаш шонена. Тылеч посна Марий Элын тӱвыра, печать да калык-влак паша шотышто министерствыж дене форум кышкарыште пресс-турым эртараш кутырен келшенна, ӧрдыж вел гыч толшо журналист-влаклан республикым ончыктен коштыктымо годым мемнан кундемысе журналист-влаклан практике полышым пуышо мастер-класс-влакым эртараш сай ыле.
Юбилей лӱмеш велосипед дене кудалыштмашым палемденна ыле, корнымат палемдыме, да адак пандемийлан кӧра шӱкалалтеш. Но тидын деч огына кораҥ, тудым юбилей идалыкыште веле огыл, кажне ийын эртарыме йӱлашке пурташ шонена.
– Кодшо ийын Марий Эллан 100 ий теме, тений – тендан газетлан. Пеш келшен толын.
– Газетын лӱмгечыже – тиде лач редакцийын гына корпоратив пайремже огыл, газет 100 ий жапыште чумыр республикынан летописььшым возен толын: репрессий, индустриализаций, Кугу Ачамланде сар, совет жап, перестройко нерген, фильмыштат тиде раш коеш. Сандене юбилейым ме «100 лет развития республики глазами «Марийской правды» слоган дене вашлийына.
– Сергей Александрович, айста мемнан газетын лудшыжо-влакым тачысе «Марправда» дене лишкырак палымым ыштена. Пашада кузерак кая? Могай шонымаш дене иледа? Мо тургыжландара, мо куандара?
– Каласыман, тачысе газетна – тыглай газет веле огыл, а холдинг. Ме чылаже вич газетым луктына: кушкыжмын да кугарнян «Марийская правда», «Марийская правда. Официальный еженедельник» брошюро семын савыкталтеш, «Молодежная жизнь в Марий Эл», «Наш город Волжск» да йоча-влаклан «Кипяток» газет.
Тылеч посна сайтна пеш кугу лектыш дене пашам ышта, тудым СМИ семын регистрироватлыме, лудшыжо-влакым шотлымо дене республикысе кум эн сай сайт радамыште улына. Интернетысе вконтакте, одноклассники, инстаграм, твиттер, фесбук соцсетьлаште шкенан лаштыкнам вияҥдена, подписчикна-влак ий еда шукемыт. Мемнан шонымашна (идеологийна, философийна) – калык деке уверым (информацийым) намиен шукташ. Кеч-могай йӧн дене: соцкыл але кагазеш печатлыме газет полшымо дене – шукырак еҥым авалташ. Мемнам шукырак еҥ лудшо.
Чын, сайт пеш кугужак парышым ок кондо, рекламым пуаш шонышо эн ондак печатный газетыш конда. Но кызытсе саманыште интернет деч посна нигузе огеш лий, сандене мый моло редактор-влакланат ойлем: кӧ кызыт соцсетьлаште уке, жапым гына йомдарат, вара поктен шуаш йӧсӧ лиеш. Меат кужу жап толашышна, йоҥышымат ыштыша, тӧрлатылна, сайтнам кум ий ончыч уэмдышна, кызытат эре вашталтышым пуртен шогена. Да, паша куштылгыжак огыл, шуко шинчылташ перна, но, эше ик гана каласем, тидын деч посна ок лий.
– Газетдан тиражше мыняре?
– Кушкыжмын лекше кӱжгӱ, телепрограмман газетын – 8 тӱжемат 800 наре, а кугарнян лекшын – 3900 экземпляр. Но эскерыма гыч коеш, пандемий жапыште сайтышке пурышо-влакын чотышт ятырылан шукемын, мый шонем, еҥ-влак электрон версийын утларак пайдале улмыжым шижыныт.
– Тыге печатный газет йомын кертеш манын огыда шоно? Интернетыште блогер-влакат уверым пуэн шогат…
– Блогер-влакшат тӱрлӧ улыт, чыла информацийлан ӱшанаш ок лий, сайын возышо, сайын сниматлышыжат улыт, но тыгайже шагалрак вашлиялтеш. Содыки журналист шке пашаштыже профессионал, увержым интернетыш лукмо деч ончыч тудо уэш-пачаш терга, тӧрла, нунын деч тунемман.
Икымше йодыш шотышто тыге каласем: чын, соцсеть-влак газет ден журнал-шамычым пытарат манме ой коклан-коклан шокта, но, мыйын шонымаште, тыге ок лий, нуно иктӧр, йыгыре вияҥаш тӱҥалыт.
– Те тӱрлӧ газет редакцийыште тыглай корреспондентланат, тӱҥ редакторланат ыштенда. Нунын дене таҥастарымаште «Марправда» мо дене ойыртемалтеш?
– Тыге чучеш, тыште ожнысо шӱлыш аралалт кодын. Редакцийын ик еш семын улмо шижмашыже. Мутат уке, тӱрлыжат, йӧсӧ жапат лиеден, йодыш-влак кызытат лектыт. Но газет паша дек шӱман еҥ-влак, костяк, эреак лийыныт. Мыйын толмеке, канышыш але вес вере пашам ышташ кайыше-влак, налаш Ирина Аристовам, Ольга Бирючевам, Геннадий Емельяновым да молымат, эреак толыт, мыланна возат. Мый нуным шкенан пашаеҥ семынак ужам.
– «Марийская правда» газетын мынярымше тӱҥ редакторжо улыда? Шотленда?
– 35-ше ала-мо. Шотлаш нелырак, 1930-шо ийлаште пеш чот чӱчкыдын вашталтыныт. «Марправдын» 100 ийже – тиде тӱрлӧ ийлаште редакцийыште тыршыше-влакын пайремышт, меже, тачысе журналист-влак, ты чапле лӱмгечылан тура логалынна. Санденак курымаш ийгот марте илен лекше газетын ужашыже улмынам шижына. Тачысе кечын редакцийыштына 28 пашаеҥ тырша, нунын кокла ийготышт – 30 ий.
– Идалык тӱҥалтыште Марий Эл вуйлатыше Александр Евстифеев редакцийыштыда лийын. Тугеже те власть кучем велым тӱткышым шижыда?
– Мыйын шонымаште, регион вуйлатыше редакцийыш толын, пашаеҥ-влак дене вашлийын мутланен – тидым республикысе изданийым пагалымаш семын аклыман. Лач тунам газетым цифроватлыме нерген йодышым пуыш, мый тиде пашам тӱҥалына манын сӧрышым да вик пашалан пижна. Республикысе Тӱвыра, печать да калык паша шотышто министерствылан таум ойлем, газетым лукмаште веле огыл, а кагаз, озанлык йодыш-влак лектедыме годым полышым эреак шижына.
– «Марий Эл» газетнам эскереда? Лудашыже марла огыда умыло, очыни, но икмыняр марий мутым ойлымыдам колаш пернен. Содыки «Марий Эл» да «Марийская правда» эреак йыгыре ошкылыт.
– Да, кудо газетше ондакрак лекташ тӱҥалме шотышто мемнан коклаште коклан-коклан ӱчашымашат тарвана. «Марий Элым» эреак эскерем, келша, оформлений сай, вуймутышто шомак-влакым оҥайын кучылтыда, чумыр коллектив дене ик еш семын тыршымыда шижалтеш. Чынак, марла ом мошто, но мо кӱлешыжым марий йылмым палыше-влак деч кусараш йодам. Каласыман, райгазет-влакат пытартыш жапыште пеш сай вёрсткан лектедат, налаш «Юринский рабочий», «Волжская правда», «Край сернурский» газетлам. Чыланат икте-весына деч тунемына.
– Пагалыме коллегына-влак, «Марийская правда» газетын ветеранже да лудшыжо-влак! 100 ияш лӱмгечыда дене шокшын саламлена да у творческий шӱлышым тыланена.
Анастасия ПЕТРОВА, «Молодёжная жизнь в Марий Эл» газетын тӱҥ редакторжо, соцкыллаште лаштык-влакым вӱдышӧ:
– Ме возаш талантан йоча-влак дене пашам ыштена. Ала-кӧжӧ мемнан деке шке толеш, ала-кӧжым ме муына. Кок ий ончыч Йошкар-Оласе Бауман лицейыште журналист школым почынна, Марий Эл вуйлатышын кӱштымыжым шуктен, «Кипяток» газетым лукташ тӱҥалынна. Ты газетым йоча-влак шкештак ыштат, ме нунылан ой-каҥаш дене гына полшена. Студент-влак коклаште ончыкылык журналистым практикышт годым ойырена, журфак дене пырля тӱрлӧ мероприятийлашке колтедылына. Мутлан, 2019 ийыште Йошкар-Олаште Инвалид-влакын Всероссийский спартакиадышт годым «Марправда» пресс-центрым почын ыле, тушто студент-влакат пашам ыштеныт: текстым возеныт, сниматленыт, фотографийым ыштеныт. Тыге ме редакцийнам «самырыкемдена», кадр йодышым ончыкыла виктараш полшена.
Л.СЕМЕНОВА
Снимкыште: Сергей Дружинин Липецкыште улмыж годым. 2021 ий
