УВЕР ЙОГЫН

Ӱмырым шуяш ӱшан уло

2023 ийыште тӱрлӧ чер деч профилактикым эртарыме да таза илыш-йӱлам кучаш кумылаҥдыме шотышто тематический мероприятий-шамычым эртарыме радамыште 16-22 январьым инфекциян огыл чер деч аралалтме арня семын увертараш палемдыме.  

Инфекциян огыл черлан кӧра тӱнямбалне ий еда 41 миллион еҥ кола, тидыже колымо чумыр случайын 74 процент ужашыже лиеш.

Эн шуко, 17,9 миллион, еҥ шӱм-вӱргорно черлан кӧра илыш гыч кая, вара – онкологийлан (9,3 миллион), хронический респираторный черлан (4,1 миллион) да сакыр диабетлан (2 миллион) кӧра. Чӱчкыдынжӧ – жап деч ончыч.

Инфекциян огыл чер улмо годым илышлан кугу лӱдыкшым тамак, утыждене йӱмӧ арака да йогылык ыштат. А черле улмым, мутат уке, медорганизацийыште рашемдат, туштак скринингым эртарат, эмлат, эсогыл паллиативный полышым пуат.

Инфекциян огыл чер – тиде хронический чер, тудо айдемын генетикыже, физиологийже да койышыжо, тыгак  экологий дене чак кылдалтын. Тудын тӱҥ типше-шамычлан инфаркт да инсульт гай шӱм-вӱргорно, рак гай онкологий, ХОБЛ да астме гай хронический респираторный чер-шамыч да сакыр диабет шотлалтыт.

Мут толмашеш, инфекциян огыл черлан кӧра утларакше изи да кокла доходан эллаште колат. Тушто начарын кочмылан, физический чолгалык ситыдымылан, тамакым шупшмылан да тудын шикшыжым шӱлымылан, тыгак аракам утыждене йӱмылан, икманаш, таза огыл илыш-йӱлам кучыдымылан кӧра йочажат, кугыеҥжат, илалшыжат куштылгын черланат. Да, мутлан, тамакын зиянже деч ий еда 8 миллион утла еҥ кола, шинчалым утыждене кочмылан кӧра – 1,8 миллион еҥ, арака 3 миллион утла еҥым ош тӱня гыч наҥгая, йогылык (физкультур дене кылым кучыдымаш) – 830 тӱжем еҥым…

Метаболический фактор-шамыч вӱргорно давленийлан кугемаш, уто нелытым погаш але эсогыл кояҥаш, гипергликемий (вӱрыштӧ сакырын шукеммыже) ден гиперлипидемийлан (вӱрыштӧ липидын шукеммыже) вияҥаш амалым ыштат. Сайынрак шоналташ гын, тыгай иктешлымашым ышташ лиеш: айдеме палемдыме чер-влак деч шкенжым шке арален кертеш. Мутлан, таза илыш-йӱлам кучаш, диспансеризацийым жапыштыже эрташ гын, ӱмырым палынак шуяш ӱшан уло.

Инфекциян огыл чер нужналык денат пеш чак кылдалтын. Калык окса чӱдылыклан кӧра тазалыклан пайдалыжак огыл, а южгунамже эсогыл зияным ыштыше шулдакан продуктым кочкеш, шергакан эмым огеш нал, медицине услуго денат пайдаланен огеш керт.

Калыкын инфекциян огыл чер дене черланыме чотшым иземдаш манын, тазалык аралтыш, финанс, транспорт, образований, ялозанлык да моло алан иквереш пашам ыштышаш улыт. Тидыже эн ончычак чер деч профилактикым эртарыме да эмлыме мероприятий-влак дене кылдалтын.

М.ИВАНОВА  

Фотом интернет гыч налме

 

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий