Кодшо шуматкечын, 10 июньышто, Юлсер кундемысе Руш Шайра, Курыклӱвал, Шайрамбал да Полатсола ялла покшелне верланыше ончычсо олма садыште, кумдан чапланыше Мӱшыл ер воктене районысо Пеледыш пайрем да «Умбалне Элнет ӱмбал канде» марий муро, поэзий, куштымаш фестиваль эртеныт.
Тынар шуко автотранспорт ден еҥым Шайра кундем тымарте ужынжат огыл ыле, очыни. Руш Шайраште ма Курыклӱвалне машинам шогалташ, сцене йыр погынышо калык коклаште олмалан камвозаш вер лийын огыл. Районын да республикын веле огыл, тыгак кумда Российын тӱрлӧ луклаж гыч толшо калыкым йомакысе гай сылне вер-шӧр, кок куатле пайрем да марий кумыл ик ешыш ушеныт.
Ончыч Пеледыш пайрем лийын. Волжский район администрацийым вуйлатыше Р.Григорьев шочмо калыкшым шошо агам сайын мучашлыме дене шокшын саламлен. Тудын деке Марий Эл Республикын правительствыжым вуйлатышын икымше алмаштышыже И.Дравниеце, Ялозанлык да продовольствий министерствын кугыжаныш полыш пӧлкажын начальникше В.Ушакова, «Волжский муниципальный район» муниципальный образованийым вуйлатыше, Волжский муниципальный районысо Депутат-влак погынымашын председательже А.Макаров, Марий Эл Республикын Кугыжаныш Погынжын депутатше С.Федоров да молат ушненыт, ялозанлык, образований, медицине, социальный обслуживаний, тӱвыра сферлаште ойыртемалтше чолга еҥ, тыгак мер, ял шотан илем администраций пашаеҥ да амалкалче-влаклан Чап грамотыштым торжественно кучыктеныт.
Тӱрлӧ мероприятийлан поян Пеледыш пайремын ик эн оҥай йыжыҥже семын ола ден ял шотан илем-влак коклаште эртыше ончер сынан «Кудо» конкурс лийын. Тудым комиссий аклен да лӱмын ямдылыме призым Купсола ял шотан илемлан пуэн, кумшо верым – Шарача ял шотан илемлан, кокымшо верым – Пӧтъял ял шотан илемлан, икымше верым – Сотнур ял шотан илемлан. Чынак, кугезе марий кудым, шудым ямдылыме пагытым, сӱан йӱлам ончаш оҥай веле огыл, эше пайдале лийын.
Пайремыш кажне визымше-кудымшо гаяк еҥ марий тувырым чиен толын. Шукышт весын ӱмбалне ужмо палынак ойыртемалтше тӱрым, тамгам, сӧрастарышым да монь шымлен онченыт, оҥайжым шканышт кӱсынленыт. Тыштыже «Шӧртньӧ полдыш — 2017» конкурсын «Эн сай дизайнер-модельер» номинацийыштыже сеҥыше кидмастар Евгения Кошкинан марий вургем коллекцийжат полшен. Вич ӱдыр сценыште тугай шкешотан марий вургемым ончыктен, ӱмбачышт эсогыл шинчам кораҥдаш лийын огыл.
Пеледыш пайрем кышкарыште спорт таҥасымаш-влакат эртеныт: патыр-влак кирам нӧлтеныт, тыгак Волжский районын I кубокшо верч курыкышто куржталыныт. Сеҥыше-влак Чап грамот да медаль дене палемдалтыныт. А ик площадкыште Памар села гыч толшо ӱдыр-рвезе-влак тренерышт Н.Козловын вуйлатымыж почеш грек-рим кучедалмашым ончыктеныт. Кум ияш рвезын шкеж деч кок-кум пачаш кугурак противникше-влакым ваче гоч кышкымыжым шуко еҥ ӧрын-куанен ончен, моктымо семын совым рӱж кырен.
Пайрем амал дене Сотнур – Руш Шайра – Полатсола корным кӱлынак ачаленыт, нине ялым Курыклӱвал дене ушышо ужашымат пеҥгыдемденыт. Тидын дене артист-шамычланат, сатучо-влакланат кеч автобус, кеч легковой машина дене олма садышкак кудал мияш йӧным ыштеныт.
Чоным почын ойлаш гын, калык тыгай сынан пайремыш марий концертым ончаш веле огыл, тыгак шкенжым ончыкташ да молым ужаш, тӱрлӧ велыш шаланен пытыше родо-тукымжо, пошкудыжо, палымыже, ик классыште пырля тунемме йолташыже, эсогыл икымше йӧратымашыж дене ужын кутыраш толеш. Тыште поян да нужна, шоҥго да самырык, лишыл да йот уке – чыланат ӧндалалтыт, чон пытен мутланат, эсогыл вашлиймыштлан куанен шортыт…
– Верысе-влак ожнысо гай Пеледыш пайремым ынде иктаж кумло ий огыт пале. Самырык-влак ял гыч каят, шоҥго-шамыч кодыт… – манеш «Умбалне Элнет ӱмбал канде» фестивальын озаже В.Козлов. – Палем, Шайра кундемысе калык тиде пайремыш чонжым кандараш толеш. Шым ий ончыч фестивальым лачшымак тудлан ыштыме ыле. Тений тиде кечынак, тиде верыштак районысо Пеледыш пайрем эртыш. Мый тидым сай велым аклем. Кок пайремлан ямдылыме сценыжат кугурак ыле, калыкшат шукырак погыныш.
Тений «Умбалне Элнет ӱмбал канде» фестиваль марий просветитель-влаклан: этнограф Сергей Нурминскийлан, икымше марий историк Иван Смирновлан, марий сылнымутын классикше Сергей Чавайнлан, икымше марий газетым лукшо Павел Глезденёвлан, шанчызе Валериан Васильевлан, МАО-м ыштыше Иван Петровлан, курыкмарий писатель Никон Игнатьевлан да шуко молылан пӧлеклалтын. Тиде тӱшкашкак поэт Валентин Колумбым, Шайра кундемым чапландарыше композитор Василий Очетовым, поэт Алексей Александровым, мурызо Роза Рыбаковам (10 июньышто тудын шочмыжлан 71 ий темын) ушыман. Тыгодымак кызытсе чолга еҥ-влакымат мондыман огыл, лийме семын чылаштым калык ончыко лукман.
Шым ий жапыште фестиваль нигунамат кӱчыкын эртен огыл. Теният тыште 40 утла номер лийын. «Шайра кундем» мурым верысе гимн семын тӱшкан мурымо деч вара калык Изи Каринам, поэт А.Александров-Арсакын Улика уныкажым, мурызо-влак А.Ильиным, Л.Дмитриевам, В.Осиповым, «Пеледыш», «Олык сем», «Шайра», «Шига вий», «Кна вел», «Юлмар», «Локама», «Чевер кече», «Шуматкече» ансамбль-влакым шокшын вашлийын, а пытартышыжын мурыжо-влак почеш рӱмбалгымеш куштен…
Пеледыш пайрем ден фестиваль арня ончычак эртеныт гынат, калык тачат нунын шӱлышышт дене ила, сылне деч сылне, оҥай деч оҥай фото-влакым социальный сетьлашке вераҥда, иквереш лийме кечым порын шарна.
Маргарита Иванова.
