Ужыда, уремыште кечыже кузе шыратен ончаш тӱҥалын?! Шижыда, тиде моткочак вучымо шошо мемнан деке толын шуын! Вет шошым уло пӱртӱс ылыжеш, пӱтынь тӱняжак вес сыным налеш да эшеат сӧралрак лиеш. Ялт ӱдырамаш гаяк. Арам огыл Ӱдырамаш-влакын тӱнямбал кечышт лачшымак идалыкын тиде пагытыштыже палемдалтеш.
Тидымак шотыш налын, пайрем вашеш, 2 мартыште, «Саскавий» марий ӱдырамаш ушем Марий самырык театр дене пырля «Тый улат мыланем ныжыл йӱр…» лӱман пайрем концертым эртарышт.
Пайрем касын лӱмжӧ могай йоҥгалтше, чоным йывыртыктыше да кумылым вӱчкышӧ ыле, программыжат тыгаяк лийын: весела, мыскара шӱлышан, куандарыше. А эн ойыртемалтшыже — ӱдырамаш-шамычым ты гана пӱтынек пӧръеҥ-шамыч саламлышт. Ик эн уста пӧръеҥ-шамыч манаш эшеат келшен толеш, очыни, вет артист ден мурызо-влак кокла гыч лачшымак кӧм ойырен налшашым, кӧлан тыгай ответственный манме миссийым шукташ ӱшанышашым ӱдырамаш-шамыч эсогыл рейтингым ыштен палемденыт! Нуно теве могай ойыркалымаш гоч эртеныт!
Сценарийымат пӧръеҥ-шамычак возеныт! Тудын дене келшышынак, кунам сценыш Марий самырык театрын артистше-шамыч икгай костюмым чиен да галстукым пижыктен лектын шогальыч, залыште шинчыше-влак тидым аклыде ышт кодо да эсогыл совым рӱж кырышт.
Конешне, пӧръеҥ-шамыч кас мучко гаяк шкеныштымат мокташ ышт мондо. Мутат уке, мыскара йӧре. Тыгодымак мемнамат, ӱдырамаш-шамычым, чотак куандарышт. Муро да мыскара шӱлышан куштымаш дене веле огыл, тыгак пеледыш денат. Но тудыжым пашашт да чолгалыкышт дене ик эн чот сулышо ӱдырамаш-влаклан гына кучыктышт. Нунын коклаште, мутлан, Галина Ширяева, Галина Шкалина, Роза Рябцева, Римма Катаева, Альбертина Иванова, Ираида Степанова, моло улыт ыле. Мо оҥайже, могай кундемыште шочын-кушшо артист мурыш, тудо пеледышым лӱмлӧ землячкыжланак кучыктыш. Южышт гын — пелашыштлан да аваштлан.
Тыгай сынан мероприятий – кунам ӱдырамаш-влакым пайремышт дене пӱтынек пӧръеҥ-шамыч гына саламленыт — але марте лийын. Мутлан, Национальный художественный галерейыште, «Жираф» рестораныште лӱмлӧ марий пӧръеҥна-влак кумылнам тӱрлӧ семын нӧлтеныт ыле: гитар почеш, тыглаят мурым йоҥгалтареныт, почеламутым лудыныт. Туге гынат тиде пайремат концертат моткочак тыматлын, моторын, чонеш логалшын эртыш. Ты гана еҥ-шамыч эсогыл пырдыж воктене шыҥ-шыҥ шинченыт да шогеныт. Билет ончылгоч пытымылан кӧра чыланжак пуренат кертын огытыл. Сандене кӧлан пайрем касыште лияш пиал шыргыжалын гын, тудо шкенжым ты кечын ик эн пиаланлан шотлен, товатат. Кажне толшо лачшымак тыгай кумыл дене мӧҥгышкыжӧ пӧртылжӧ манын, «Саскавий» ушемат, театрын коллектившат, артист-шамычат чотак тыршеныт. Тау чылаштлан!
А чоныш пайрем шӱлыш театрын омсажым почын пурымеке вигак шыҥен. Вет тышке толшо-влакым гармоньым шоктен-мурен вашлийыныт да концерт тӱҥалмешке куандареныт. Тиде веле мо?! Пукшеныт да йӱктеныт! Кузе тыге? Тудын деч ончыч фойеште «Когыльо-могыльо, кокшӱдӧ когыльо!» конкурс эртыш. Тушто икмыняр район гыч ӱдырамаш-шамыч когыльым кӱэшт моштымо мастарлыкыштым ончыктеныт. Озавате-шамыч мом гына ямдылен конден огытыл ыле?! Шинча шарлен! Тӱрлӧ-тӱрлӧ кӧрган изи-и когыльыжо, олман, грушан… кугу-у когыльыжо, иктаж 10-12 пачашан торт гай мелнаже, пураже… Южыштын лӱмыштак путырак ойыртемалтшын йоҥген да тамлен ончаш таратен. Мутлан, «Авамын шылан когыльыжо», «Кугече когыльо», «Коҥга пайрем когыльо» да молат. Кажне участнице-влак тӱшка лийжак манын ямдылалт толын. Но жюри Марий Турек район гыч Светлана Конышеван, Римма Смирнован да Надежда Якимован «Саска – вий» когыльыштым эн тамлылан шотлыш да икымше вер дене палемдыш. Кокымшо верыш Параньга районысо Кугу Пумарий гыч ӱдырамаш-влак ямдылен кондымо «Уржа коҥга шыл когыльо» сийышт дене лектыч. Кумшо верым Советский район гыч Галина Волкова «Кыдежан мелна когыльыж» дене сеҥен нале. Чылаштлан дипломым, пеледыш аршашым да шарнымашан пӧлекым кучыктышт.
Мероприятий жапыштак «Ах, марий ӱдырамаш! Мастарлыклан уке мучаш…» калык прикладной усталык ончер-ярмиҥга эртаралте. Тушко тӱрлымӧ, пидме пашаштым, тӱрлӧ сӧрастарышым, сӱретым, молым Параньга район Элпанур книгагудо пеленысе «Унавий», Советский районысо Ургаш книгагудо пеленысе «Гармония», Марий Турек районысо ӱдырамаш клуб-влакын участницышт, «Тӱрлем» марий тӱр рӱдер (вуйлатышыже И.Степанова) да Йошкар-Оласе 2-шо №-ан школ гыч Людмила Алексеева конденыт ыле. Нуныланат кажныжлан Таумутым да пеледышым кучыктышт.
Тыгак «Ӱдырамашлан – пӧлек» мастаргудышто кумылан-влакым шке кид дене пӧлекым ышташ туныктышт.
Концерт деч варат еҥ-влак мӧҥган-мӧҥгышкышт каяш ышт вашке, вет фойеште «Марий кас» эртаралте. Тушто Геннадий Григорьев, Вадим Краснов, Игорь Актуганов, Валерий Чиванов, Алексей Юнусов да Параньга районысо Ондропсола ял гыч «Поро кас» ансамбльын уста гармоньчыжо-влак калыкым куштыктышт, сылне мурышт дене куандарышт. Кумылан-влак тыгак ава нерген почеламутым лудыч, мурым йоҥгалтарышт.
Вес семын каласаш гын, тиде касыш толшо-влак шканышт могай-гынат пайдам налыныт да, эн тӱҥжӧ – чонышт дене каналтеныт. Арам огыл погынышо-влак, пытарышлан чылан пырля шогалын, «Эх, марий вате» мурым иквереш йоҥгалтарышт. Тыгай годым шоналтет: 8 Март пайремже кажне кечын лийшашет!..
Любовь Камалетдинова.
М.Скобелевын фотожо.
