Айдеме тукым пытартыш жапыште технологий могырым кугу ошкылым ыштен гынат, книгагудо молгунамсе семынак шинчымаш памаш лийын кодеш. Адакшым нимынярат жап деч почеш ок код, а эн тӱҥжӧ – шочмо йылмынам арален кодаш веле огыл, тудым вияҥдаш кӱлешан шуко пашам шукта. Примерже шинчаончылнак – С.Г.Чавайн лӱмеш Национальный книгагудо. Тудым вуйлатыше И.Щеглован увертарымыж почеш, таче кечылан краеведений фондышто 58,0 тӱжем савыктыш аралалтеш, марий йылме дене фондышто – 32,0 тӱжем экземпляр. Каласыман, краеведений фондшо Марий Эл Республик да марий калык нерген савыктыш-влакым тӱняште ик эн тичмашын погышылан шотлалтеш.
Тушто чылаже 11,5 тӱжем единице периодический изданий аралалтеш, тышеч газет подшивке – 3,4 тӱжем, журнал – 8,1 тӱжем экземпляр. Марий йылме дене савыкталтше газет-влакын («Марий коммуна», «Ленин корно», «Большевик корны», «Комсомол йӱк» да молын) страховой фондыштым ыштыме – микроформыш кусарыме.
2020 ийыште 1918-1928 ийлаште лекше «Йошкар кече» газет комплектлам цифраныш савырыме, кызыт 1930 ийласе дене тыгаяк паша ышталтеш.
Краеведений фонд дене книгагудын справочно-библиографический аппаратыштыже палдарыме, тышке электрон каталог, «Марий электрон книгагудо», «Край» электрон базе-влак пурат.
2021 ий 1 апрельлан Марий Элын Национальный электрон книгагудыштыжо («Марий электрон книгагудо») марий йылме дене изданий да шуэн вашлиялтше 1 820 краеведений документ уло.
Таче книгагудын ончылныжо шогышо задаче-влак кокла гыч иктыже – марий йылме корпусым ыштыме паша. Тудын сайтыштыже «Марий йылме корпуслан материал-влак» ресурсым почмо. «Газет-влак» лончышто марий йылме дене кызыт да ончыч лекше газет-влакын лӱмыштым палемдыме. Таче кечын савыкталтше «Марий Эл», «Марий Эл», «Йамды ли», «Сельская новь», «Сурт пече», «Жера» газет-влакын электрон версийышт кажне арнян книгагудыш куснат.
«Журнал-влак» лончышто – «Ончыко» журналын тичмаш электрон архивше. Цифраныш савырыме кугу пашам республикысе Марий тӱвыра рӱдер шуктен.
Периодический савыктыш-влак дене электрон йӧн дене кажне кумылан еҥ книгагудын сайтше гоч пайдаланен кертеш, цифран копий-влак «облачное хранилище» манмыште аралалтыт.
Книгагудын сайтшын марий йылме дене версийже уло. Ик эн кӱлешан ресурс семын «Марий Эллан 100 ий» рубрикым шотлыман, тудым 2018 ийыште ыштыме. Тушко Марий Элын ик эн кугу событийже, историйже, тыгак культур, мер да социально-экономический илышыже нерген книгагудын пашаеҥже, учёный, тӱвыра деятель-влакын ямдылыме материал-шамыч пурталтыныт, 140 утла статьям савыктыме. Каласыман, таче кечылан тудын интернет-аудиторийже изи огыл, вет тушко 200 тӱжем утла еҥ пура.
Тыгак книгагудын сайтыштыже лӱмынак «С.Г.Чавайнын литератур кабинетше» лончо уло. Тушто писатель нерген чыла могырымат шуко уверым пален налаш лиеш: илыш корныжым, произведенийлажым, публикацийлам, республикысе периодический изданийласе статья-влакын электрон копийыштым, аудио да видео материал-шамычым. А 2019 ий гыч «Йоҥга Чавайнын сылнымут. Живое слово Чавайна»» медиапроект илышыш пурталтеш: классикын произведенийлажым марла да рушла видеолудмаш. Чылаже ты тематический лончышто 25 видеоресурсым, 62 увер сынан материалым вераҥдыме.
2020 ийыште у коронавирус инфекций шарлыме ваштареш чарак улмо жапыште книгагудышто шочмо йылмым аралыме дене кылдалтьше шуко электрон ресурс ышталтын: виртуальный ончер, интерактивный программе, почеламутым видеолудмаш, фронт гыч марла возымо серыш, марий йомак-влак да молат.
Книгагудо кажне ийын «Марий Тиште кече пайрем» социокультурный акцийым эртара. 2021 ий январьыште Курыкмарий да Шернур район-влаклан 100 ий теммыштлан тематический онлайн-программым ямдылыме, тушко рушла да марла тӱрлӧ форматан материалым пуртымо. 2021 ий февральыште Шочмо йылмын тӱнямбал кечыже вашеш книгагудо «Мыйын шочмо йылмем» интерактивный этномарафоным эртарен.
2019 ийыште библиотекарь-влак марий йылме «Мый улам уныкаже Онарын…» квестым ямдыленыт.
2019 ий гыч книгагудо марий йылмым туныктымо шотышто пашам ышташ тӱҥалын. Тиде образовательный направлений кугурак ийготан-влаклан «У старт. 55+» культурно-просветительский проект кышкарыште шочын. Марий йылме дене урокым книгагудын педагогический образованиян (марий йылмым да литературым туныктышо) пашаеҥ-влак эртарат. Кок группым (10 наре еҥан) чумырымо: иктыштыже марий йылмым йӧршеш палыдыме-влак улыт гын, весыште – изишак палыше.
2020 ийыште С.Г.Чавайн лӱмеш Национальный книгагудышто, Россий комитетын ЮНЕСКО-н «Информация для всех» программыже да Москвасе межрегиональный книгагудо-увер рӱдерын вуйлатымыж почеш, «Регионысо шуко тӱвыран кумдыкышто шочмо йылме-влак: аралыме, пайдаланымаш, вияҥмаш». Конференций Москва, Санкт-Петербург, Сахалин да Свердловск областьла, Карелий, Коми, Чуваший, Марий Эл республикла гыч эксперт ден участник-влакым иктеш чумырен.
Марий Эллан 100 ий теммым палемдыме дене кылдалтше мероприятийла гыч ик эн кугулан Юл кундемысе калык-влакын национальный книгаштлан пӧлеклалтше межрегиональный фестивальым шотлыман. Тудын тӱҥ шонымашыже – национальный йылме ден литератур-влакым арален толаш да нунын дене пайдаланаш кумылаҥдаш. Фестивальыште тӱрлӧ мероприятий-шамыч лийыныт: марий йылме дене у изданий-влакын презентацийышт, «Пырля лудына! Читаем вместе»! сетевой библиотечный акцийын межрегиональный презентацийже, «Национальный поэтический джем» поэтический челлендж, викторине-влак да молат.
1988 ий гыч книгагудышто «Марий краевед» клуб пашам ышта. Тудын заседанийжым Марий Элын кугыжаныш йылмылажым кучылтын эртарат. Клубышто тӱрлӧ усталык кас, у книга презентаций, шарнымаш кас, лӱмгече вашлиймаш, тематический заседаний-шамыч да молат лийыт.
Книгагудын пашажын эше ик кӱлешан направленийже – савыктыме паша. 2005 ий гыч «Лики марийской литературы» серийыште указатель-влак савыкталтыт, нуно кумдан палыме марий писатель ден поэт-влаклан пӧлеклалтыныт. Ты серийын ойыртемже да оҥайже – тиде кок йылме форматан савыктыш: тушто калыкыште чапланыше персоно нерген учёный литературовед, палыме журналист-влакын рушла да марла возымо ойыртемалтше статьяштым вераҥдыме. Тыгай 9 указательым лукмо.
2020 ийыште книгагудышто «Краевед компас» культурно-просветительский проект стартым налын. Тудо – Марий кугыжаныш университетын подготовительный отделенийыштыже тунемше йот студент-влаклан. Мӱндыр кундем гыч толшо самырык еҥ-влак ты проект полшымо дене мемнан кундемын историйже, тӱвыраже, пӱртӱсшӧ, икманаш, марий калык да тудын илышыже дене палыме лийыт. Каласыман, йот студент-шамыч тӱрлӧ конкурсыш уло кумылын ушнат. Мутлан, руш поэт-влакын почеламутлажым лудшо «Весенняя капель» але «Искусство письма» конкурслаште.
С.Г.Чавайн лӱмеш Национальный книгагудо Марий Эл Республикын кугыжаныш йылмыже-влакым вияҥдыме шотышто пашажым умбакыже шуя.
Снимкыште: С.Г.Чавайн лӱмеш Национальный книгагудым вуйлатыше И.Щеглова.
С.Г.Чавайн лӱмеш Национальный книгагудым вуйлатыше
И.Щеглован материалже негызеш
Г.Кожевникова ямдылен
