Февраль кыдалне «Россий ДОСААФ-ын Региональный пӧлкажын служебный пийым туныктымо рӱдерже» профессиональный образовательный учрежденийым ыштымылан 50 ий темын.
Чылажат 1970 ийыште тӱҥалын. ДОСААФ областной комитет Президиумын пунчалже почеш, МВД пеленысе служебный пийым туныктымо секций пелен пийым туныктышо-влакын клубыштым почыныт. Ты ушемын икымше вуйлатышыже И.Михайлов лийын.
Тунам кызытсе семынак клубын тӱҥ пашажлан теве мо шотлалтын: самырык тукымым служебный пийым ямдылаш туныкташ, элнам йӧраташ, патриотизм шӱлышеш кушташ. Клубыш ушнаш кумылан еҥ технический минимумым сдатлышаш улмаш. Оҥай, но курсым эртыме, пий урлыкым палыме шотышто экзаменым сдатлыме да эмлаш, дрессироватлаш тунемме деч вара веле тунемшылан пинегым пуэныт. Пийже тунам пеш шагал лийын. Тӱҥ налмаште, восточноевропейский, южнорусский овчарке, колли да эрдельтерьер. Варарак кавказский овчаркым, немецкий догым, ротвейлерым, московский водолаз ден ландсир урлык пийым конденыт, дрессироватленыт.
ДОСААФ зданий воктене клубын изирак площадкыже лийын. Ик жап гыч Изи Какшан эҥер воктенысе тошто автодромыштат дрессироватленыт.
Улыжат кок вере веле
1989 ийыште пийым туныктышо-влакын клубыштлан посна стадионым чоҥеныт. Тудо жаплан Совет Союзышто тыгай кок клуб веле лийын. Нунын кокла гыч иктыже – Марий мландыште. Тушто пийым дрессироватлыме деч посна тыгак выставкым, показательный выступленийым эртареныт. Чаманен палемдыман, СССР-ын шаланымыж деч вара клуб ты стадионым йомдарен. Таче кечылан тудын верешыже «Арена» манежым чоҥымо.
Служебный пийым туныктымо клуб Совет Армий, военный часть, погран войска, МВД дене пеҥгыде кылым кучен. Собаковод-влак пийын игылымыж годым кажне гана 1-2 пинегым клублан пуэныт. Туштыжо, пийым туныктен, армийыш колтеныт. Мутлан, 32516 воинский частьын «Красная звезда» питомникше гыч пийым налаш эсогыл команде толын. Совет Армийыш да силовой структурыш тышеч 500 наре ныл йолан йолташнам колтеныт. Эшеат сайын туныктымо деч вара пийым воинский частьлашке, «шокшо» верлашке колтеныт. Мутлан, Сергей Назаровын ямдылыме немыч урлык гыч Стив овчаркыже Афганистаныште миным кычалын.
Ты вер гыч шуко рвезе (250 наре) шке пийже дене служитлаш каен, а нунын частьышт гыч вара сай специалистым ямдылыме нерген тауштымашан серыш толын.
Пограничник-влакын самырык йолташышт
Самырык-влакым военно-патриотический шӱлышеш кушташ манын, тиде Служебный собаководство клуб пелен «Пограничник-влакын самырык йолташышт» клубым ыштеныт. Тудыжо вич взводым ушен. Кажныштыже 20-25 ўдыр-рвезе лийын. Взвод-влакым пийым ончышо опытан еҥ-влак вуйлатеныт.
Занятийлам Галина Курбаш, Валентина Котенёва, Алевтина Рокина, Ирина Шурнеева, Наталья Полякова эртареныт. Нуно ўдыр-шамычым санитар пашалан туныктеныт гын, рвезе-влакым ракет дивизийын военнослужащийже-шамыч саркурал дене палдареныт, строевой ден огневой подготовкым эртареныт. Взвод-влак коклаште тыгак тӱрлӧ конкурс ден таҥасымаш-влак эртеныт. Мутлан, «А ну-ка, рвезе-влак!», «А ну-ка, ӱдыр-влак!» да молат. Воинский частьлашке экскурсий денат коштыт.
Тыште воспитатлалтше ӱдыр-рвезе-влак кокла гыч варажым шукышт илышыштым силовой структур паша дене кылденыт, тыгак ветеринар врач але кинолог лийыныт.
У клуб
90-ше ийлаште клубышто «Юный хендлер» кружокым почыныт. Ындыжым пийым рингыште сайын, моторын кучаш туныктеныт.
А 80-ше ийлаште Совет Союзышто спортын у видше, служебный пий дене военизированный многоборье, вияҥаш тӱҥалын. Мутат уке, МАССР гыч спортсмен-влакат ӧрдыжеш кодын огытыл. Кудемна гыч команде Челябинск, Чебоксар, Озаҥ, Ульяновск олалаш, Нижегородский областьыш таҥасаш миен. Ессентуки олаште эртаралтше таҥасымаште чыла коклаште мемнан команде кокымшо верыш лектын.
Тыште чылаже 25 спортсмен-разрядникым ямдылыме. Тыгак ДОСААФ-ысе служебный собаководство клубышто, варажым тудым РОСТО кинологический рӱдер маныныт, 50 инструктор-дрессировщикым, 28 судья- эксперт-влакым ямдыленыт.
Пийым туныктымашым илышыш шыҥдарыме амал дене клуб гыч, тӱшкам чумырен, пионерский лагерьлашке, олаласе школлашке лектыныт, кызытат лектедат, выставкылаште, тӱрлӧ мероприятийыште участвоватлат. Пытартыш ийлаште нуно тыгак юнармеец-шамычын слётыштышт выступатлат.
Патриот улыт
Ончылан шындыме тӱҥ задачым ӱшанлын шуктат: самырык-влакым патриотизм шӱлышеш воспитатлат. Клубыш коштшо-влакым Сеҥымаш парадыштат ужаш лиеш.
Клубыш немецкий овчарке ден колли урлык пий урлык секцийым ушеныт. Моло урлыкшо шуко огылат, ик секцийым гына ыштеныт. Ты пашан эше ик ойыртемже: тӱрлӧ урлык пийын выставкыжым эртараш. А судья сомылым шукташ Москва, Казань, Санкт-Петербург, Саратов, Чебоксар олала гыч эксперт-влакым ӱжыт. Мемнан-шамычат вес олалаште эртаралтше выставкылаште лийыт, сай отметке да титул дене толыт.
Результат уло, куандарыше. Мутлан, 1995-1996 ийлаште Йошкар-Оласе Сеҥымашлан XXX идалыкше лўмеш тўвыра полатыште эртыше «Мистер и миссис ГАВ» конкурсыштат пийым туныктышо-влак участвоватленыт. 2017 ийыште «ЦС РО ДОСААФ России по РМЭ» ПОУ Россий президентын грантшым сеҥен налын. Тыге 10 гыч 16 ияш марте 90 ӱдыр-рвезе кинологий шотышто теорий да практике дене шинчымашым яра налын кертын. Ты окса денак Йошкар-Олаште пийым дрессироватлаш келшыше площадкым чоҥымо.
Эн сай тунемше-шамыч тӱрлӧ мероприятийыште показательный выступленийышт дене ойыртемалтыт. Пий да тудын озажлан весела модмаш-влак эртаралтыт. Мутлан, «Кинолог кече», «Осенние забавы» да молат. 9 майлан Сеҥымаш кечылан пӧлеклалтше таҥасымаште тӱрлӧ кугытан да тӱрлӧ урлык пий дене участвоватлат. Туштыжо командымат шотыш налыт.
Таче кечын дрессироватлыме площадкыште караульный службылан келшыше занятий, тӱрлӧ мероприятий эртаралтеш.
50 ий жапыште Россий ДОСААФ-ын Региональный пєлкажын служебный пийым туныктымо рӱдерже пайдале корным эртен: изирак секций гыч посна учрежденийым почмо марте шуын. Тушто тыршыше-влакым верыште веле огыл, ӧрдыж кундемлаштат палат, пагалат.
Клубыш кумылан еҥ-влакым ӱжыт, вучат, вет тыште кинологий шотышто моткоч кӱлешан да пайдале шинчымашым налаш лиеш.
Палаш оҥай
- Кугу Отечественный сарыште 60 тӱжем утла пий служитлен.
- Черкащиныште (Украина) рукопашный кредалмаште фашист-влак полкым пурын пытарыше 150 пограничный пий лӱмеш памятникым шогалтыме.
- Легедзино (Украина) села воктене пограничный батальонын пытартыш кредалмаштыже 500 пограничник ваштареш тичмаш фашист полк шоген (чылан коленыт). Пограничник-влак дене пырля служебный пий-влакымат вашпижмашке колтеныт. Туныктымо, шужышо 150 овчарке автомат гыч лӱйкалыше фашист-влак ваштареш шоген.
- 1955 ийыште гына Легедзиношто илыше-влак пограничник-шамычын капыштым погеныт да селасе школ пелен тоеныт, иза-шольо шӱгарым ыштеныт. 2003 ий 9 майыште Кугу Отечественный сарын ветеранже-влак, пограничный войскаште служитлыше да Украинысе кинолог-шамыч шке кумылын погымо оксашт дене пычалан пӧръеҥ ден тудын ӱшанле йолташыжлан, пийлан, памятникым шогалтеныт.
Тыгайже тӱняштыжат икте веле.
Е.ЭШКИНИНА
