Марий Эл Республик правительстве председательын икымше алмаштышыже А.Гречихо совещанийым эртарен. Тушто «Ял кундем-влакым комплексно вияҥдымаш» кугыжаныш программым илышыш кузе шыҥдарымым да тений шуктышаш паша нерген каҥашыме. Совещаний онлайн йӧн дене эртен, кажне районышто тиде йодышлан вуйын шогышо еҥ-влак каҥашыме йодышыш ушнен кертыныт.
Докладым ялозанлык да продовольствий министрын алмаштышыже Л.Смирнова ыштен. Тудын мутшо почеш, тыгай программе республикыштына кокымшо ий илышыш шыҥдаралтеш. Тудын тӱҥ задачыже – ял гыч калыкын ӧрдыжкӧ илаш кайымыжым иземдаш, тудлан илашыже сай условийым ышташ. 5 апрель гыч районла гыч шушаш ийлан йодмаш-влакым налаш тӱҥалыныт. Конкурсыш пуымо проект-влакым комиссий каҥашаш тӱҥалеш. Талук тӱҥалтыште кугыжаныш полышым пуымо правиллашке вашталтышым пуртымо.
Программе почеш ял кундем-влаклан полыш икмыняр йогын почеш пуалтеш. Тушечын иктыже – кундемым тӱзатымаш. Тиде направлений утларак йодмаш дене пайдалана. Тыште проект кок миллион марте теҥгешке шуын кертеш, пайдале улмыжо вигак шижалтеш. 2020 ийыште республикыште 54 проектым илышыш шыҥдарыме. Тений 25 проектым сайлан шотлымо. Йоча-влаклан модаш кумдыкым, спортплощадкым чоҥат, уремлам волгалтарат, шарныктышым ачалат. Тидлан 14 миллион теҥге колталтеш. Поро пашан пайдале улмыжым коло тӱжем еҥ шижеш. Темлыме проект-влакым каҥашыме годым бюджет гыч шагалрак субсидийым йодшыжо сеҥышыш лектеш. Лач тидыжымак тӱҥ ойыртем семын палемдыман.
Тиде программын вес йогынжо – ялыште илыше да тыштак пашам ыштыше-влаклан (ик ий деч шагал огыл) илыме верым чоҥаш социальный выплатым тӱлымаш. Тыгай выплате ялозанлыкыште, социльный сферыште (образований, медицине, тӱвыра) тыршыше-влаклан пуалтеш. 2020 ийыште 16 ешлан пӧртым чоҥаш полшымо, шым районышто 2 тӱжем утла квадрат метр илыме верым нӧлтымӧ. Тений шуко икшыван кум еш тыгай полышым налын, чоҥышо-влакын счетышкышт 5 миллион теҥгем кусарыме. Субсидийын кугытшо – чоҥаш кучылтмо роскотын 70 марте процентшым тӱлат. Тыгодым ик еҥ чоҥа гын, социальный нормо почеш 30 кв. метрлан тӱлалтеш, кок еҥан ешлан – 40, кум да утларак еҥан ешлан – кажныжлан шотлымаште 18 кв. метр кумдыклан. А моло роскотым чоҥышо еҥ шке ӱмбакше налеш. Чоҥышо палемдыме нормо деч кумдарак пӧртым чоҥа гын, шке кӱшеш нӧлта.
Илыме верым найм договор почеш налаш лиеш. Тудо — кугыжаныш полышым пуымо у йӧн. Илыме вер федерал, республик, верысе самоуправлений орган да пашам пуышо организаций кӱшеш чоҥалтеш. Федерал да республикын бюджетше кӱшеш 80 процент роскот петыралтеш, а 20 процентше – самоуправлений орган да пашам пуышын средствашт. 1 кв. метр кумдыкын акше – 30,5 тӱжем теҥге. Тыгодым тыгай пӧртыштӧ илыше еҥ вич ий деч шагал огыл пашам ыштышаш. Варажым тиде еҥ илыме верым 10 процент акшылан налын кертеш, а лу ий деч вара – 1 процентлан. Тыгай йӧн денат ялыш пашам ышташ толшо кеч-могай специалист пайдаланен кертеш.
Илыме верым чоҥаш ялысе ипотеке почешат кум процентан кредитым налаш лиеш. Тыгай полыш дене республикыштына Йошкар-Олаште да Волжскышто илыше-влак пайдаланен огыт керт .
Эше ик йогын – ялысе корно. Тудо утларакше производство вияҥме кундемлаште ышталташ тӱҥалеш.
Программе илышыш шындаралтше, кундем эшеат тӱзланыже, моторрак да сылнырак, илаш йӧнанрак лийже манын, верысе калык шкежак чулымлыкым ончыктышаш, проектлашке ушнаш ямде улмыжым каласышаш . «Ял кундем-влакым комплексно вияҥдымаш» кугыжаныш программым илышыш шыҥдарымаште Россельхозбанкын, Сбербанкын льготан кредитым ойырымышт, илыме верым да корным чоҥышо организаций-влакын рольышт, верышт нерген нине организаций-шамычын еҥышт каласкалышт да йодыш-влаклан вашештышт.
В.СМОЛЕНЦЕВ
Авторын фотожо
