Терген луктыт, терген пуртат
22 январьыште Китайын кучемже Уханьым – коронавирусын шочмо вержым – карантиныш петырен. Да ынде вирус дене авалталтше ола гыч колтымо видеокадр-влак фильм-катастрофым ушештарат…
Тыште 2019 ий 12 декабрьыште у коронавирусын инфекцийже дене черланыме икымше случайым пеҥгыдемдыме. Шучко черын чот писын шарлымыжым ужын, тыгак вирусым ола деч ӧрдыжкӧ лукташ огыл манын, кучем калыклан верыштак кодаш кӱштен. Но Ухань гыч, мутлан, автомашина дене кудал лекташ эсогыл черет шуйналтын, молан манаш гын медик-влак чыла пассажирым пневмоний дене черланен кертмылан тергат. Олаште кодшо-шамычланат неле: тӱрлӧ амал дене капкыл температур кӱзымылан кӧра еҥ-влак больницыш куржыт да чот кужу черетыш логалыт, тыгак кевытысе прилавкыште кодшо кочкышым налшашлан икте-весе дене эсогыл кучедалаш ямде улыт. 9 миллион наре еҥан ола пустаҥын. Тыгодымак колышо-влакын чотышт кечын кушкын толеш.
23 январь гыч Ухань гыч поезд ден самолёт-влакым колтедымым (лукмым) чарненыт. 24 январьыште Китай Республикын эше 25 провинцийыштыже, административный районыштыжо да олаштыже калыкын тазалыкше шотышто чрезвычайный ситуацийым увертарыме. Нине кундемыште таче 1,2 миллиард утла еҥ ила.
Коронавирус инфекций шотышто карантиным увертарыме деч вара калык вигак вокзаллашке, аэропортлашке лупшалтын, но тиде жапыштак ола дене кылдалтше чыла сообщенийым (рейсым) чарен шогалтеныт. Йошкар-Ола гыч спортсмен Злата Шефтор Даляньыш (Ухань деч палынак тораште верланен) ММА бойыш каен да кодшо кечылаште видеокыл полшымо дене тушто, тыгак лишыл кундемлаште палемдыме чыла мероприятийым, ты шотыштак тудын таҥасымашыжым, эртараш чарыме, эшеже Российыш авиасообщенийым вес (раш огыл) жапыш кусарыме, олан палынак пустаҥмыж нерген увертарен.
Пуйто сава дене сола
Википедийын 28 январьысе данныйже почеш, коронавирус дене черланыме 5567 случайым 18 элыште рашемдыме, 228 еҥ – неле состоянийыште, 671 пациент – чот неле состоянийыште, 131 еҥ колен, 80 еҥым эмлыме да больнице гыч мӧҥгыш колтымо.
Китай медик-влакын увертарымышт почеш, у вирус пневмонийым ушештара, утларакше кугу температур да кокыртыш дене ойыртемалтеш. 2019-nCoV коронавирусым чактараш неле, молан манаш гын тудын кузе куснылмыжым, тыгак шучко черым эмлыме йӧным мучаш марте рашемдыме огыл.
Коронавирусын инфекцийже дене черланыме случайым США-ште, Таиландыште, Японийыште, Францийыште, Австралийыште да эсогыл Украиныште регистрироватлыме. Элыштына пневмонийын тиде видше дене черланен кертмылан вуйым шийше 100 утла еҥым тергыме, но шучко диагнозым иктыланат шындыме огыл. Роспотребнадзорын увертарымыж почеш, Российыште у коронавирус деч вакциным уже ямдылаш тӱҥалме.
Коронавирусын эпидемийжылан кӧра Российыштат, поснак Приамурьеште (туштыжо азиат элла гыч пӧртылшӧ турист-влак поснак шукын улыт) лӱдыкшыдымылык мере-влакым вияҥдыме.
Йот эл – йотак
Черланен кертме лӱдыкшым иземдаш манын, Роспотребнадзор ден Российын Тазалыкым аралыме министерствыже граждан-влаклан нине тӱҥ правил-шамычым шотыш налаш темлат:
- иктаж йот элыш тарваныме годым тусо эпидемиологий ситуацийым рашемдыман;
- ӧрдыж кундемыште янлыкым, кишкым, суртвольыкым, кайыквусым да теҥыз продуктым ужалыме рынкылашке, зоопарклашке, янлык ден кайык улман культурно-массовый мероприятийлашке коштман огыл;
- шокшо дене обработатлыме кочкышым гына кочман, йоҥгытлашке темкален ужалыме вӱдым гына йӱман;
- шӱлымӧ органлам аралыше средства (маске) дене пайдаланыман;
- шуко еҥ улман верлаште лийме деч вара да кочмо деч ончыч кидым шовын дене мушман;
- черланымым шижмек, жапым шуйкалыде, медицине организацийыш полышым йодын кайыман, шкем шке эмлаш тыршыман огыл;
- Российысе эмлымверыш полышым йодын мийыме годым медицине пашаеҥлан Китай гыч пӧртылмӧ, тушто лачшымак могай кундемыште да мыняр жап лийме нерген каласыман.
Марий Эл «сарлан» ямде
Китайыште у коронавирусын эпидемийже вияҥмылан кӧра Роспотребнадзорын Марий Элысе виктемыштыже эмлыме-профилактике пашам шуктымо тӧнежлан медицине пашаеҥже-влак дене вирусым регионыш пуртымо да шаркалыме деч мероприятий радамым ямдылыме шотышто совещаний лийын. Тудым Марий Элыште тӱҥ санитарный врач Светлана Булатова шкеак эртарен.
Совещанийыште коронавирусын у типшым радамын лончылымо. Роспотребнадзорын Марий Элысе виктемже ден регионын Тазалыкым аралыме министерствыже кундемыштына у коронавирус дене черланен кертше пациент лекме годым медицине персоналын паша радамжым палемденыт. Лӱдыкшӧ кундемла гыч толшо черле-влакым вашлияш медицине организаций-шамычым ямдылыме. Коронавирус дене авалталтше пациент-влакым посна ойырымо да тудын дене пырля лийше еҥ-шамычым медицине велым тергыме йодышымат рашемдыме. Медицине персоналым тыгай пациент-влак дене пашам ышташ туныкташ тӱҥалме.
Роспотребнадзорын Марий Элысе виктемже регионысо турист фирме ден оператор-шамычлан Китайыште коронавирусын инфекцийже шотышто эпидемий ситуацийын нелеммыж нерген серышым колтен да тидым йот эллашке лекше граждан-влаклан кӱлынак ушештараш йодын. Пазарлам, ужалыме, тыгак тӱвыра да каныме рӱдерлам, спорт сооруженийлам, тунемме заведенийлам да мойн вуйлатыше-шамычлан дезинфекций режимым вияҥдаш, южым сайынрак эрыкташ, пӧлемым чӱчкыдынрак южтараш, вирус деч аралалтме, тыгак дезинфекцийым ыштыме средствам шапашлаш темлен.
Коронавирусын инфекцийже тӱҥ шотышто кӱшыл да ӱлыл шӱлымӧ корнын тазыла чоражым авалта. Тудо кылмен черланымымат ушештарен кертеш: ончыч нерге пижеш, кокырыкта, нер петырна, логарыште кыжгымда, логар коршта, капкыл температур кӱза, вара шӱлымӧ корнын отделлаштыже бронхит вияҥеш, пневмоний авалтен сеҥа… Икшыве-шамыч писынрак да нелынрак черланат.
Родыжо «ок мале»
Коронавирус вияҥме жапыште Российыште ынде чылалан палыме А, В, С типан гриппат огеш мале. Эртыше арнян, мутлан, Марий Элыште тудын дене Йошкар-Олаште, Волжскышто, Медведево, Параньга да Советский районлаште илыше индеш еҥ черланен (кандаш кугыеҥ да 14 ияш марте ик йоча). А типан грипп куд еҥым авалтен, В типан – кумытым. Кылмен черланыше-шамычынат чотышт кечын кугемын толеш. 26 январьлан тудо 3100 шуын.
Волжск олаште, Медведево да Морко районлаште кум школысо ныл классым да кум йочасадысе кум группым карантиныш колтымо.
М.ИВАНОВА
