2017-2018 тунемме ий вашеш Российын Образований да науко министрже Ольга Васильева образованийыш икмыняр вашталтышым пуртымо нерген каласен. Эн ончычак ЕГЭ-м эртарымым саемдат, инклюзивный образованийым вияҥдат. Финансироватлымат саемшаш.
Ешартыш образованийлан – посна тӱткыш
Ольга Юрьевнан палемдымыж почеш, ешартыш образованийыште технике да естественнонаучный корным вияҥдыман. Тидыже кружоклашке, секцийлашке коштшо икшыве-влакын чотыштшым 2020 ий марте 75 процентлан шукемдышаш. Тыге школлаште секций ден кружок-влакым ешараш, йоча хор-шамычымат уэш шочыкташ кӱлеш.
Ешартыш шинчымашым пуышо рӱдер-влакат ӧрдыжеш огыт код. Тушто йоча технопаркым ышташ палемдалтеш.
ЕГЭ, льгото да молат
Лишыл жапыште иктешлыше кугыжаныш экзаменыш кумшо обязательный предметым, историйым, пуртымо нерген ойлат. Тидым тунемше-влакын ты предметым удан палымыштлан кӧра ыштат. Образований да науко мнистерствын специалистше-влак палемдат: «Историй обязательный лиеш гын, тудлан тӱткышым утларак ойыраш тӱҥалыт». Кумшо обязательный предмет семын йот йылмымат, обществознанийымат, физикымат ойырен кертыт.
Тыгак выпускниклан ик обязательный экзаменым шапаш кечыште уэш кучаш йӧнжӧ лиеш. Ындыжым ЕГЭ-н результатше аттестатысе оценкым вашталташ амалым пуа. Моло ийлаште тыгайже лийын огыл. Иктешлыше кугыжаныш экзаменла гыч тест-влак эркын кораҥдалтыт. Нунын олмеш творческий заданий ден йодыштмаш пурталтыт.
Гуманитарный предмет дене экзаменлаште кутырымо ужашым пуртат. Руш йылме, литератур дене ЕГЭ-м йоча-влак устно кучаш тӱҥалыт. Ты вашталтыш 11-ше класыште тунемше-влакым 2019 ийыште вуча.
Рособрнадзорын еҥже-влак школым «шӧртньӧ» медаль дене тунемын пытарыше-влаклан вузыш тунемаш пурымо годым льготым пӧртылтымӧ нерген ойлат. Тидын годым ведомство палемда: медаль чынжымак абитуриентын кӱкшӧ шинчымашыжым ончыктышаш, сандене тудым налын кертшаш-шамычым вес семын аклаш тӱҥалыт.
11-ше класслаште тунемше-шамыч вич предмет дене всероссийский тергыме пашам возаш тӱҥалыт. Палемдыман, регионлаште илыше-влаклан тидын шотышто кызыт тургыжланаш нимолан, молан манаш гын ты тунемме ийыште тиде вашталтыш Москваште илыше-влакым веле вуча. Тудо тергыме шот дене эксперимент семын эртаралтеш. Сандене аттестатысе отметкым вашталташ амалым ок пу.
Тыгак 5-ше классыште тунемше-шамыч руш йылме, математике, историй, биологий дене всероссийский тергыме пашам возат. Ты тунемме ийыште нуно контрольныйым тергыме шот дене гына да школышто кутырен келшыме почеш серат.
Расписанийыште – у предмет
Школ программыш у предмет-влак пурышаш улыт. Мутлан, астрономий. Тыгак «Религиозный культур ден светский этике» предметымат вашталтыш вуча. Тудым ынде факультатив семын туныкташ тӱҥалыт. Ты урокым расписанийыш пурташ школын, а йочам туныкташ ача-аван келшымашыже кӱлыт.
5-9 класслаште «Робототехнике» предмет лиеш. Тудым эртараш школлашке 3D-принтерым налыт. Тыгак расписанийыште «Кибернетике лӱдыкшыдымылыкын негызше» предмет ешаралтеш. Тудым школ программыш пурташ тачысе жап йодеш, вет компьютер кызытсе тукымын илышыштыже кугу верым налеш.
Нунат молын гаяк улыт
Тазалык шотышто ойыртемалтше икшыве-влакын ача-авашт шонымышт семын тыглай але специализированный школым ойырен кертыт. Сандене кеч-могай школыштат пандус, Брайльын шрифтше дене возымо книга, тыгай йоча дене пашам ыштен моштышо педагог лийшаш улыт.
Учебник йодыш
Школ учебник-влак тергымашым эртат. Ты пашам Россий науко академийын специалистше-влак ыштат. Нуно книган научный, педагогике, мер, этнокультурный могырым келшен толмыжым ончат.
Школлаште электрон учебник-влакат лийыт. Нуно тыглай деч нимо денат ойыртемалташ огыт тӱҥал. Тидын годым электрон учебниклан кӧра тунемше, туныктышо-шамычлан мультимедийный материал денат пашам ышташ йӧн лиеш.
Икымше смене гына
Ача-ава-влаклан ик эн сай увер – школлаште ик тунемме сменым гына кодымаш. Но ты уверлан Москва ден Москва областьыште илыше-шамыч гына куанен кертыт. 2020 ий марте тушто 230 у школым чоҥат. Ӱшанена, регионлаштат ты йодыш шке пӱсылыкшым эркын йомдара — мемнан икшывына-влакат ик сменыште гына тунемаш тӱҥалыт.
Психологий полыш
«Школлаште психолог-влак моткочак огыт сите, но лишыл жапыште ты проблеме кораҥеш», — каласен Российын Образований да науко министрже О.Васильева. Психологын пашадаржым кугемдынешт. Тидыже нуным школыш толаш кумылаҥдышаш.
Тыгак элнан Тазалыкым аралыме министерствыжын еҥже-влак ОБЖ уроклашке психологий дене курс-влакым пурташ темлат. Тидлан расписанийыште 20 шагатым ойырат. Урок арняште ик гана лиеш.
Пашалан туныктат
Ончычсо семын кызыт икшыве партым, класс кӱварым ок муш. Санденак Россий Кугыжаныш Думын Образований да науко комитетше «РФ Образований нерген» законыш, Паша ден Гражданский кодекслаш вашталтышым пурташ темлен. Тудын дене келшышын, школ программышке паша воспитаний ден общественный пайдале паша дисциплине-влакым пурталтшаш улыт. Тидыже йоча-влакым пашаш налме йодышымат куштылемдаш полшышаш. Эксперт-шамыч икшывылан пашам пуышо-влаклан льготым ойырымо нергенат мутланеныт.
Ссузлаште
Техникум ден колледжлаште тунемше-влаклан армий деч отсрочкым тунемын пытарыме марте пуат. Тидын нерген закон тений 1 январьыште илышыш пурен. Ончычсо законышто тыгай отсрочко 20 ияш марте пуалтын.
Российысе ссузла гыч кумшо ужашыже у туныктымо стандарт почеш пашам ышташ тӱҥалеш. Ындыжым студент-влаклан йот йылмым, предпринимательствын негызше предметлам келгынрак тунемаш йӧн лиеш. Англичан йылме да экономике дене кылдалтше дисциплине-влаклан шагатым ешарат. Тидыже студент-влаклан англичан йылме дене пашам ыштыше гаджет дене куштылгын пайдаланаш полшышаш.
Вузышто вер шукемеш
У тунемме ийыште вузлаште бюджет верым шукемдат. Тидым эллан эн кӱлешан да шуко йодмашан специальность дене кылдалтше факультетлаште ыштат. Пытартыш жапыште элыштына программирований (компьютер технологий), промышленный ден гражданский чоҥымаш, коммуникаций технологий, юриспруденций, паша профессий-влак кӱлешан улыт.
Тыгак вес элласе абитуриент-шамычланат бюджет верым шукырак ойырат. Вузлаште Китай, Казахстан, Туркмений, Таджикистан гыч студент-влак утларак лийыт. Сирий гыч толшо-шамычлан гын тений эшеат куанле увер пурен. Нунылан квотым 13 процентлан кугемденыт.
Самырык ават тунемнеже
2018 ий гыч 23 ияш самырык ава-влаклан кӱшыл шинчымашым налме шотышто куштылгырак лиеш. У проект полшымо дене вузышто очно тунемше самырык ава-шамыч заочный формыш нелылык деч посна вончен кертыт. Тыгак колледжыште тунемме годым нунылан эксперимент сынан программе почеш шинчымашым налаш йӧн лиеш: ссузын икымше курсшо гыч вузыш тунемаш вончат. Тыге куснымо годым нуно «писырак» программе почеш тунемыт. Ты проект 2024 ий марте пашам ышта.
Лидия ШАБДАРОВА.
Снимкыште: Вашталтыш деч мом вучыман?
