Армийыште службым эртыше кеч-могай пӧръеҥлан салтак илыш эн кугу шарнымашым кода.
– Мыланем срочный службым 1974-1976 ийлаште Хабаровск деч мӱндырнӧ огыл (Дальний Востокышто) эрташ логалын, – Таче тидын нерген каласкала У Торъял кундемын шочшыжо, таче кечылан «Кугарня» газетын фотографше, Марий Элысе культурын сулло пашаеҥже И.Речкин.
– Повесткым налынамат, пеш куаненам. Мланде помыжалтме годым, кумшо майыште, уло кумылын служитлаш каенам. Частьыш миен шумыланна, Марий Эл гыч иктаж 20 еҥ «почеш кодынна», эн сай «должностьшо» кодын огыл. Мемнан деч кӧ урген моштымым йодыч. «Мый изиш моштем» маньым. «Тый старший портной лият», – шоктыш тунамак пылышемлан.
Ик жап гыч «кугурак ургызым» кычалын толыныт, йошкар тӱсан куэм гыч кидеш кылдышаш 30 повязкым ургаш кӱштышт. Машина воктек миен шинчынам, а тудыжо йол дене тошкен ургыман. Тыгайже ден ик ганат урген омыл. Кас марте пачке име гыч пелыжым пудыртен пытаренам, но ик повязкымжым содыки ургенам. «Молыжо кушто?» – йодыт мый дечем. «Шым шукто», – вашештем. «Кай, тунем», – маньыч. Тунам йӱдвошт ургенам, но эр марте мо кӱлешым ямдылен шуктенам.
Тылеч вара костюмым урген моштет мо манын йодшат лийын, но мыйжын тидын шотышто специалист лийын омыл… Йолаш эҥырашымат кӱчыкемдаш кондедаш тӱҥальыч. Тидыжлан тунем шуым. Арам огыл калыкыште «армий чылалан туныкта» маныт. Варажым 54-ше размеран формымат шканем 44-ше размерлыкыш келыштарен ургенам.
Ыштыржат ӱмырешлан шарнымашым коден
Службо тӱҥалме деч вара кок кече эртымек, ыштырым пӱтырен моштыдымылан кӧра шуко салтакын йолжо сусырген, вӱр марте нузылтарена. Офицер, чыланнам чумырен, ыштырым чын, сайын, моторын да писын пӱтыраш туныктыш. Тидыже ӱмыр мучкылан шарнаш кодо. Вет йолет окшакла гын, чыла вережат «окшатлет». Такшым носки дене таҥастарымаште ыштыр дене сайрак ыле. Ик велже вӱдыжга гын, вес веке пӱтыралаш лиеш, мушмеке але нӧрымекше, мардежеш писын кошкен. Адакшым качествыжат сай лийын (телым меж ыштырымат пуэныт), а носки вашке вӱдыжга. Кирзе кем дене куржталынна. Тудыжым кол коя денат йыгыме. А верблюд меж гыч ургымо шинель дене телым кылмыме огыл.
Склад начальник
Такшым илыш шукылан туныкта. Варажым мыйым склад вуйлатышылан шогалтеныт. Туштыжо шкешотан начальник лийынам. Чыла чием, вакшыш вургем, куэм – мыйын ӱмбалне. Ончыч шикш-пурак «куржталме» гын, варажым чылажымат шотыш кондымо. Эсогыл артикулым, куэмым ойыраш тунемынам. Пел ийлан ик гана 500 еҥлан формым вашталтыман. Тольык ала-молан тудыжо чӱчкыдын «ок сите» ыле. «Тендан размер уке» манат. Муаш йодыт, «Увольненийым» темлат. Тыге мыйын увольненийыш лекташ йӧн лийын. Амур воктеке лекме, верысе пӱртӱс дене палыме лийме… Кызыт ик ий жапыште самырык еҥ шот дене нимоланат тунем ок шу.
Варажым взвод командирын алмаштышыжлан шогалтеныт. Тыгодымак комсорг сомылым шуктенам. Кунам фотограф улмем пален налыныт, адакат пашам муыныт. Ик рвезе дене арня жапыште ик полклан комсомол билетыште фотоштым вашталтыме. Яра кошташ жап лийын огыл. Но тыгодым теве мом палемдыме шуэш: «дедовщине» лийын, кызытат южо вере уло, шонем. Тидыже офицерын могай улмыж дене кылдалтын. Частьыште порядкым ала-кӧ ончышаш, офицерлан полшышаш. Рвезе-влак тӱрлӧ кундем гыч да тӱрлӧ улыт. Кӧ пала, ушыштышт мо «пӧрдеш». Южо «дедшын» суап пашажат уло. А икана…
Кум йолташ
Шошо. Вӱдшор. Чыла вере ночко. Ме ученийыште улына. Южо палаткыже коҥгаш олтен тул пэҥме дене йӱлен. Такшым туштат йӧным мумо. Тыге вуйым тышке-тушко савыркален шогымо годым вес часть гыч БМП дене кудал эртыше салтак-влакым ужна. Иктыже шогале. Мый воктекше миен, «Ты частьыште мыйын палымем служитла» маньым. Садет «кӧ?» манын йодо. Умылтарышым. Тудо ик классыште пырля тунемме Аркадий Трофимовым кычкырале. Садет БМП дене ончыкем кудал тольо, шындыш, мыйын частьыш ты технике дене (тунам лач лекташ веле тӱҥалын) кудал пурышна. Чылан мемнам ончат. Пырля ик классыште тунемше эше ик рвезе Виталий Курбатов (тудыж дене пырля служитленна, полкышто эн сай салтаклан шотлалтын), куржын лекте. Куанен ӧндалалтме, изиш кутыралташ, шочмо верым шарналташат жапым муынна. Йокма семын Аркашлан кок сукыр кинде дене кум банке консервым пуэн колтенна.
Мӧҥгыш толмо деч ончыч «вургем начальникет» семын шканем содыки ик ужгам конденам. А ялысе рвезылан тидыже – моткоч кугу да шерге пӧлек. Эшежым тудо жапыште модный лийын. Ты ош ужгам иктаж лу ий чиенам.
Тыге мыланем службо шукылан туныктен, сай шарнымашым коден. Чылажат илышыште кӱлеш лийын. Южо салтак йолташ дене кызытат кылым кучена.
Е.Эшкинина кутырен.
