Тул нимом веле огыл, нигӧм огеш чамане. Тыгай туткар лийме деч Юмо кажнынам утарыже. Но шукыж годым еҥ-влак шке титакыштлан кӧра ӱзгар ден арверышт, илыме верышт, вольыкышт, тӱрлӧ погышт деч посна кодыт. Чыла тидым угыч ышташ, уым налаш лиеш. А айдеме ӱмырым от пӧртылтӧ. Кажне еҥ лишылже, палымыже, йолташыже-влаклан шерге. Но кунам йоча кола – тиддеч кугу ойго укеат дыр…
Чот кушкеш гына
Пытартыш жапыште республикыштына пожар чӱчкыдын ылыжеш. Тушто туткарыш логалше-влак коклаште икшыве-шамычат улыт. Идалык тӱҥалтыш гыч але марте Марий Элыште 336 пожар лийын. Ӱмаште тыгаяк жапыште – 296. Тулышто 17 еҥ колен. Эн шуко – 5 еҥ – Медведево районышто ӱмыр лугыч лийын. Кокымшо верыште – У Торъял район (3), кумшышто – Килемар район (2). 2017 ийыште ты пагытыште пожарыште 16 еҥ ӱмыр лугыч лийын.
Тений эн шуко – 87 гана – тул Йошкар-Олаште ылыжын. Кокымшо верыште — Медведево район (62), кумшышто — Звенигово район (31). Мо оҥайже, ӱмаштат пожар лачшымак нине кундемлаштак утларак озаланен.
Идалык тӱҥалтыш гыч республикыште лийше пожарлаште 4 икшыве колен. Тыгай туткар-влак Медведево ден Морко районлаште лийыныт. Кок вережат кок йоча гыч ош тӱня дене чеверласеныт. Икымше случайыштыже пожар электросетьыште кӱчык замыканий лиймылан кӧра тӱҥалын гын, кокымшыштыжо специалист-влак икшыве-шамычын шырпе дене модмыштлан кӧра ылыжын манын палемдат.
Йоча-влакын титакыштлан кӧра тений идалык тӱҥалтыш гыч але марте 8 пожар лийын. Ӱмаште тыгаяк жапыште – 6.
Пуйто чаманымым чарнен
Кодшо ганат возенна ыле, кызытат тыгак каласаш амал уло: туге чучеш, пуйто ала-могай амал дене пожар Морко кундемым поснак чаманымым чарнен. Май тылзыште гына тыште ныл вере кугу туткар лийын. Эн ончычак 18 гыч 20 май марте кум кече почела тӱрлӧ илемыште тул озаланен.
Кодшо кечылаште угыч тушечак тыгай увер пурен: 26 майыште кастене райрӱдыштӧ пожар лийын. Тудо икшыве-влакын титакыштлан кӧра тӱҥалын. Йоча-шамыч леваш гай оралтыште шырпе дене модыныт. А вара, эҥше верым тугак коден, тушеч лектын каеныт. Тыге модыш, манмыла, лодыш марте шуктен да кугу эҥгекым конден.
Шижтарыме паша
МЧС-ын Марий Элысе управленийже пожар лӱдыкшыдымылыклан туныктымо шотышто ятыр пашам эртара. Мутлан, дошкольный образовательный организацийлаште тиде утларакше тематический утренник, модыш-влак гоч лиеда. Тунемме учрежденийлаште класс шагатлаште, конкурслаште, спорт модмашлаште, викторинылаште, тыгак ача-ава-влакын погынымаштышт каласкалат. Тунемше-влаклан «Лӱдыкшыдымылык месячник», «Лӱдыкшыдымылык марафон» эртаралтыт. Тидын дене пырля кызыт пожарно-утарыме профилян кадет класс ден самырык пожарный-влакын дружиныштым ыштыме шотышто паша шукталтеш. Школлаште тунемше-влак коклаште «Самырык пожарный» республиканский таҥасымаш, «Пожар лӱдыкшыдымылык эн сай пропагандист» республиканский конкурс, «МЧС ЧС ваштареш» акций, моло эртаралтыт. Кеҥеж каныш жапыште йоча лагерьлаште тиде темылан пӧлеклалтше профилактике шотышто пашам икшыве ден тусо пашаеҥ-влак дене шукташ, «Лӱдыкшыдымӧ кеҥеж» акцийыш ушнаш палемдалтеш.
Ушештарыман да туныктыман
МЧС пашаеҥ-влак эреак шижтарат, пожар ынже лий манын, мом ышташ кӱлмӧ нерген тӱрлӧ СМИ гоч ойлат гынат, садак туткар огеш шагалем.
Кужу кеҥеж каныш жапыште икшыве-шамыч мӧҥгыштӧ южгунамже шкет кодыт. Нуно туткарыш ынышт шукто манын, МЧС пашаеҥ-влак ача-ава ден йоча-шамычлан эше ик гана ушештарат:
— тул дене шот деч посна пайдаланымылан кӧра пожар тӱҥал кертеш;
— тул дене келшен толдымын пайдаланымылан кӧра пожар лийын кертме нерген ача-ава ден кугурак-влак йоча-шамычлан эреак ушештарышаш улыт;
— шырпе дене модман огыл, тудым ылыжтен, тул дене левашыште, пӧрткоклаште, пӧртйымалне, пӧрт кӧргыштат, моло оралтыштат модаш чарыме нерген чӱчкыдын ойлыман;
— кугурак-влак уке годым пиротехнике арвер-влакым кучылташ, электроприборым чӱктымым кодаш огеш ий манын ушештарыман;
— кугурак-влак шкештат лӱдыкшыдымылык правилым шотыш налшаш улыт;
— шырпе, зажигалке, вашке ылыж кертше вишкыде йоча-влакын налын кертмышт деч тораштырак лийшаш улыт;
— электрический да газ прибор-влак дене икшыве-шамыч кугурак-влакын эскерымышт деч посна пайдаланышаш, коҥгаш олтышаш огытыл;
— олтымо коҥгам йоча-влаклан эскераш кодыман огыл;
— икшывылан пайдаланаш ацетоным, растворительым, бензиным, керосиным пуыман огыл;
— мӧҥгӧ гыч кайыме годым изи икшыве-шамычым шкетыштым кодыман огыл;
— пӧртыштӧ але пачерыште пожар тӱҥалме годым шылман огыл, а уремыш куржын лекман манын умылтарыман;
— икшывым утарыше-влакым ӱжыкташ туныктыман;
— экстренный службо-влакын номерыштым возыман да коймо верыште пыштен але сакен кодыман;
— йочалан мӧҥгысӧ адресым да телефон номерым туныктыман.
Пожар дене кылдалтше туткар лийме нерген пожарный ден утарыше-влаклан тыгай номерыш йыҥгыртыман: 01, 101 але 112.
Россий МЧС-ын Марий Элысе Тӱҥ управленийжын ӱшан телефонжо – 69-02-63.
Туткарым шижтараш куштылгырак. Сандене кугыеҥ-влакланат, йоча-шамычланат тул дене моткочак тӱткӧ лийман. Вор шолышташ пура гынат, чылажымак наҥгаен огеш керт да мом-гынат кода, маныт. Тул нимом огеш кодо. Тудо кӧ да мыняр ияш улметым, кушто да кузе илыметым огеш ончо. Тудлан тиде – садикте. Корныштыжо чыла пытара…
Любовь Камалетдинова.
